[rilinda]

“PASDITESË CILËS I SHKONIN FJALË TË VJETRA PLEQSH” – Ismail Kadare
Ky tregim nuk e justifikon titullin aq sa na ban të mendojmë se autori i ka thanë frymëzimit baj edhe pa ty.
F. 30, r. 6: “Ishte një pasdite që kërkonte fjalë të vjetra pleqsh”.
Cila mund të jetë ajo pasdite që kërkon “fjalë të vjetra pleqsh”.
Fjala e vjetër ka moshën e kohës e jo të njeriut që e ka thanë. Thaniet e bame proverbiale mund të jenë thanë edhe prej të rinjve shumë kohë ma parë.
* * *
F. 30, rreshti i fundit: “Muzgu i pasditës së cilës i shkonin fjalë të vjetra pleqsh”.
Thuhet muzgu i mbramjes. Lindë pyetja: Çfarë lloj pasditeje qenka ajo që i shkokan “fjalë të vjetra pleqsh”?


“ËNDRRA MASHTRUESE” – Ismail Kadare
F. 32, r. 7: “Ata flinin aq shumë të pleksur me njëri-tjetrin sa që ishte vërtetë vështirë të mos i ngatërroje gjymtyrët e njërit me ato të tjetrit dhe nëpër currilat e gjumit të derdhje ëndrrën çoroditëse”.
Kur themi të pleksur âsht kulmi i njësimit, prandaj nuk ka arsye të thuhet “aq shumë të pleksur”. Folja me derdhë nuk âsht sinonim me zbrazë, as me hedhë. Me derdhë ka kuptimin mos me hedhë në enë, por jashtë saj, zakonisht në tokë. Gjumit mund t’i shkonte fjala rrjedhë, por kurrsesi “currilat e gjumit”.



“KUJTIMET E NJË GJIMNAZISTI” – Ismail Kadare
F. 118, r. 12:”Perdet u vareshin dritareve si rrobe-deshambra, e dritaret si gra të mëdha të përgjumura”.
Asnjani nga këto dy krahasime nuk âsht i gjetun. Çfarë ngjasimi mund të ketë perdja rrobe-deshambren? Po dritarja me gruan e madhe e të përgjumur?
* * *
F. 121, rreshti i parafundit: “Era pasi rrëzoi gjethet i zhubraviti ujërat pellgjeve”.
Lindë pyetja: a zhubraviten gjethet e ujërat? Uji nuk zhubravitet, as ajri...
* * *
F. 122, r. 8: “Kujtimet fluturuan për mos t’u kthyer më”.
Kujtimi që fluturon për mos me u kthye ma nuk ka si të quhej kujtim, kujtimi pikërisht nga se mbetet në kujtesë quhet kujtim.


“KALIMET E NËNDETSHME” – Ismail Kadare
F. 176, r. 6: “Ishte pothuaj misterioze për të përdorur një fjalë disi jashtë kohe”.
Fjalët nuk janë kurrë jashta kohe, mandej pse fjala misterioze qenka jashta kohe?
* * *
F. 176, r. 16: “Një fëshfërimë që hapet në formë ciklike po të përdorim një term të sotëm?”.
Fjala ciklike ka shumë e shumë kohë që përdoret e fëshfërima nuk ka si me qenë ciklike. Për fëshfërimën nuk thuhet hapet, por përhapet.
* * *
F. 178, r. 16: “Lëvizja e tyre e çmendur dhe pa kurrfarë logjike”.
Lëvizja e çmendur dihet se nuk ka logjikë.


“NATA ME HËNË” – Ismail Kadare
Në tregimin “Nata me hënë” frymëzimi âsht tregue tepër dorë shtrënguem ose i papërfillun prej autorit e ku mungon frymëzimi jo vetëm mungon cilësia por edhe hija e saj.
F. 254, r. 15: “Marina kishte një gjendje shpirtërore të sfungjert, ngopur me lagështirë hëne”.
Ndjesitë janë abstrakte e sfungjeri konkret, prandaj krahasim i thënshin “Drita e hënës” nuk ka si të jetë e lagshtitun. Mbase ky zbulim do t’u shërbente shkenctarve, që thonë se në hënë nuk ka ujë.
* * *
F. 255, rreshti i parë: “Për dashurinë o Zot që shemb një burrë që s’e pat ndjerë dot gruaja kurrë”.
Fjala “shembë” e vulgarizon vargun së tepërmi. Gruaja i referohet së shoqes apo gruas në kuptimin e gjanë të fjalës. Ndjesitë nuk varen tek gjinia e njeriut sasia sensitive apo ma mirë ndjesore mund të ndodhet si tek femra âshtu edhe tek mashkulli ma e shumtë e ma e fuqishme.
* * *
F. 258, r. 6: “Sa do ta luftojë me logjikë apo arsyetim”.
Logjika e arsyeja janë aq të përafërta sa edhe mund të quhen sinonime, prandaj do të kishte mfajfue njana prej tyne.


“GJENERALI I USHTRISË SË VDEKUR” – Ismail Kadare
Së pari duhet ta baj me dije lexuesin e këtij shkrimi se unë nuk kritikoj emna por krijime, pavarësisht autorësisë së tyne. Se shumë ma e randsishme âsht cilësia e krijimit se autori i tij, me fjalë të tjera kritiku âsht apo duhet të jetë shqyrtues i frymëzimit të krijimit prandaj, cili do qoftë autori dhe fama e tij po e saj nuk duhet të shkaktoj kurrfarë ngurrimi për nji kritikë serioze e të sinqertë, elementa këta që ndërtojnë kritikën e autorin e saj, mbasi qëllimi i një shqyrtimi kritik nuk âsht në asnjë mënyrë mahnia për me gjetë halën në përpeq, por me i tërheqë vëmendjen krijuese ta kontrollojë sa ma me realizëm frymëzimin që në disa raste i besojmë ma shumë se duhet.Peshorja ma shumë se çdo kujt i nevojitet krijuesit e këtë mendim populli e shpreh me thënien proverbiale “Nuk i bjen fjalë në tokë”, unë me këtë shkrim do të mundohem me shqyrtue sa ma ndershmënisht e profesionalisht njanen nga veprat e bujshme të shkrimtarit tonë të madh Ismail Kadare pra, "Gjeneralin e Ushtrisë së Vdekur".
F. 9, r. 4: “Ajo shkëlqente mbi asfaltin”.
Shqota nuk shkëlqen.
* * *
F. 9, r. 14: “Sikur mos të ishte fillimi i vjeshtës çdo kujt përveç gjeneralit të porsa ardhur do t’i dukej disi monoton, një koincidencë e trishtuese”.
Përse nji njeriu tjetër do t’i dukej “koincidencë e trishtuar fillimi i vjeshtës” e gjeneralit përse nuk i duket si të tjerëve?

* * *
F. 9, r. 18: “Në Luftën e Fundit Botërore”.
Urojmë të jetë e fundit por atë luftë bota e quan Lufta e Dytë Botërore.
* * *
F. 9, r. 10-11: “Në fund të gushtit kur filluar vranësirat e para, pra ishte vjeshtë”.
Dihet se vjeshta kalendarike fillon më 21 shtator jo në fund të gushtit.



(Marrë nga Gjokë Vata "VËSHTRIM mbi disa krijime të Kadaresë, Agollit, Migjenit")