[~AnnA~]

ARSYET

hkaqet e këtyre zhdukjeve masive përbëjnë në fakt mistere të pazgjidhura të historisë së planetit tonë* megjithëse shpërthimet vullkanike dhe ndikimi i asteroideve apo i kometave të mëdha janë të dyshuarit kryesorë në shumicën e rasteve të shfarosjeve masive të jetë në Tokë.

Të dyja këto evente natyrale mund të hedhin miliona e deri në miliarda tonelata hiri në atmosferën e planetit tonë* duke errësuar në masë të madhe qiejt për të paktën disa muaj e deri në vite të tëra në fund të procesit të tyre. Duke vuajtur për dritën e diellit* bimët dhe kafshët bimëngrënëse zhduken sa hap e mbyll sytë.

Gurët e mëdhenj që vijnë nga qielli dhe vullkanet mund gjithashtu të lëshojnë gazra toksike ose që nxehin atmosferën dhe me vendosjen e pluhurit në mbarë planetin mundësojnë një ngrohje globale shumë të shpejtë* e të papërballueshme për shumicën e kafshëve në një kohë të caktuar.

Një ndikim i tillë jashtëtokësorë është ai që mendohet të jetë shkaktari kryesorë i shkatërrimit dhe shfarosjes së periudhës së Kretakeusit. Një krater gjigand në afërsi të gadishullit Jukatan në Meksikën e sotshme daton përafërsisht 65 milionë vjet më pare* çka përkon me datën e shfarosjes masive.

Por edhe ngrohja globale e ndihmuar së tepërmi nga shpërthimet e njëpasnjëshme vullkanike të ndodhura në atë kohë në malet dhe rrafshnaltat e ndodhura në Indinë e sotme mendohet se e kanë përshpejtuar këtë shfarosje masive. Cilado qoftë arsyeja e saj* dinozaurët* sikurse edhe përafërsisht gjysma e të gjitha specieve që jetonin në planetin Tokë në atë kohë* u zhdukën.

Nga ana tjetër* sasi të paimagjinueshme masive të llavës që shpërthyen në zonën qendrore të Atlantikut* në atë që quhet pjesa magmatike përafërsisht 200 milionë vjet më parë mendohet nga shkencëtarët sot si një argument që mund të sqarojë një shfarosje tjetër masive* të quajturin shfarosja Triasik-Xhurasik.



Thuajse një në pesë ose njëzetë për qind e të gjitha familjeve të kafshëve u zhduk në mënyrë të menjëhershme* ndërkohë që edhe krijesa që i përngjanin një evoluimi të gjitarëve* si edhe shumë amfibë të mëdhenj* së bashku me arkosaurët* që nuk ishin dinozaur u zhdukën. Një ndikim nga një asteroid i përmasave vigane është një tjetër arsye e mundshme e zhdukjes* porse një krater që do e vërtetonte këtë nuk është zbuluar ende.

Vdekja më e madhe…

Zhdukja Permiane-Triastike që përmendëm më lartë dhe që ka ndodhur përafërsisht 250 milionë vite më parë* ishte më vdekjeprurësja nga të gjitha shfarosjet që ka kaluar planeti ynë. Sipas shkencëtarëve që kanë studiuar me detaje këtë shfarosje* thuajse 90 për qind* pra nëntë në dhjetë* specie që jetonin në atë kohë u zhdukën një herë e përgjithmonë nga Toka.

Shumë prej këtyre shkencëtarëve janë të mendimit se një asteroid vigan ose një kometë e madhe e shkaktoi këtë vdekje masive* por sërish ata nuk kanë arritur ende të gjejnë një krater që do ta vendoste hipotezën e tyre mbi baza realiste. Një tjetër arsye që ata vendosin dhe që kësaj here ka më shumë prova në favor të saj është një shpërthim i njëpasnjëshëm i vullkaneve në zonën e Siberisë* në Rusinë e sotme.

Duke nisur nga 360 milionë vjet më parë* një shkatërrim i dalëngadalshëm zhduku 70 për qind të të gjitha specieve në Tokë* në një periudhë prej përafërsisht 20 milionë vitesh. Ndonëse kjo ndodhi në periudha të ndryshme* që zgjasin përafërsisht 100 deri në 300 mijë vite* ato njihen të përbashkuara si një shfarosje masive* shfarosja Devoniane* duke marrë emrin e shkencëtarit që e propozoi për herë të parë këtë teori.

Insektet* bimët dhe protoamfibët e parë që nisën të dilnin në sipërfaqen e tokës për herë të parë gjatë periudhës në fjalë* pësuan zhdukje të rëndësishme* por jo të mjaftueshme për të ndaluar evoluimin e jetës në planetin tonë. Kështu* edhe pse popullsia e tyre u ul gramatikisht dhe shumëllojshmëria u ul në 30 për qind ato arritën të mbijetonin për të rinisur procesin e evoluimit.

Shfarosja tjetër e madhe që njihet nga shkencëtarët e ditëve të sotme* quhet shfarosja Ordoviciane-Siluriane dhe mendohet të ketë ndodhur përafërsisht 440 milionë vite më parë dhe që ishte krejt e kundërta nga arsyet e mëparshme të shfarosjeve. Në këtë periudhë ngrirja që ndodhi në planet dhe që ktheu pjesën më të madhe të ujit në Tokë në akull* shkaktoi ulje masive të nivelit të deteve në të gjitha pjesët e planetit tonë.