[Psikologu]

Mirëpo jeta kishtare vazhdon në një qendër tjetër, në Justiniana prima[23]. Dhe pse jo, kur dihet me saktësi se Justiniani (527-565) e ndërtoi Justinianën e parë dhe e ngriti atë në aspektin kishtar në rang të argjipeshkvisë dhe të mitopolisë me të gjitha prerogativat. Në fakt të gjithë njohësit e mirë të kësaj problematike pajtohen njëzëri se Justiniana prima është trashigimtare e ipeshkvisë së Shkupit të lashtë[24] që qëndroi besnike ndaj Papatin të Romës. Për këtë unitet me Papatin e Romës dëshmojnë edhe Novellat X dhe CXXXI të Justinianit.

Mirëpo edhe Justiniana Prima, për shkak të dyndjeve të pandërprera të popujve të ndryshëm barbarë dhe të sllavëve, nuk do të qëndrojë gjatë. Dhe për herë të fundit, më sa dihet deri më sot ajo përmendet në aktet kishtare në vitin 602, kur Gjonin, argjipeshkvin e saj, përpiqet ta ndërrojë perandori Maurik (582-602). Kundër dëshirës autokratike të këtij perandori ishte angazhuar vetë Papa i Romës, Gërguri i Madh. Kjo shihet qartë edhe nga korrespodenca e Papës, Gërgurit të Madh, letrat e të cilit ishin adresura për Gjonin, argjipeshkvin e përmendur, i cili, përkundër kundërshtimit të perandorit Maurik, mbetet drejtues shpirtëror i këtyre visive. Ky është njëherit edhe ipeshkvi i fundit që përmendet si argjipeshkë i Justinianës së Parë[25].

Dhe n`atë kohë, pas vitit 602, për Kishën katolike shqiptare të Dradanisë (Kosovës), fillon një kohë e vështirë, një përiudhë që është quajtur me të drejtë koha e errët[26], ndonëse në Konëilin e VII ekumenik, që është mbajtur në Nice më 787, marrin pjesë, pos të tjerëve, edhe ipeshkvinjt e Drdanisë[27]. Dhe ky fakt dëshmon se, ndonëse në kushte të vështira, jeta kishtare në këto hapësira ishte e organizuar mirë, ndërsa jeta pastorale i përshtatej kohës.

Sa i përket dioqezës së Shkupit, ajo përmendet në mbarim të shekullit të IX. Në një dokument të shkruar në gjuhën greke në mesin e dioqezave të ndryshme përmendet edhe selia e ipeshkvisë së Shkupit, kurse në fillim të shek. VIII e njohim emrin e një ipeshkvie të saj. Në fakt ky është njëfarë Marinus “episcopus… indignus sanctissmae Dei Genitricis de Scopia” (ipeshkëv… i padenjë i Shenjtërueshmes Hylindëse në Shkup). Kështu ai nënshkruhej në letrën e dërguar Papës Inocentit III, 1204[28]. Mirëpo ky vit nuk mund të merret si “terminus post quem” i fillimit të kësaj dioqeze[29]. Ndërkaq nga korrespondenca e Papës Inocentit III (1198-1216) mësojmë mjaft për hierarkinë kishtare të trevës dardane[30]. Përveë dy arqipeshkvive, përmenden në këto letra edhe pesë ipeshkvij sufraganë si: Scopiensis (Shkupit), Nissiensis (I Nishit), Prisdiensisi (Prisrenensis, Prizrenit, Pristinensis –Prishtinës I.A.)[31].