[ARVANITI]

Përfytyrimi i gjertanishëm për shtrirjen e ngushtë të Çamërisë në të katër horizontet, duket se është ndikuar mjaftë në përcaktimet e disa studjuesve të huaj, të cilët gjer më sot kanë thënë fjalën e fundit në shumë probleme albanologjike. Por në problemin e vijës kufitare që ndanë Çamërinë nga Labëria.Çabej bashkohet me mendimin e Sami Frashërit se “kufizohet nga veriu me Mollosinë,që përbëhet nga sanxhaku i Gjirokastrës,domethënë nga krahina e Labërisë dhe e çon atë më tej duke saktësuar dhe plotësuar me Sarandën dhe Delvinën ishin Çamëri. Ai na jep argumente të ndryshme: përmendte jetën e fjalëve e formave tipike arkaike të çamërishtës, në të folmet e brezit kufitar –Gjirokastër –Delvinë- Sarandë si:vajtël,ardhër,dhënël,marël! ,etj. Përdorimin e prapashtesës – atë tek emrat, për të formuar fiset si :Karagjoz-atë,Topull-atë, ashtu si në Çamëri :Dem-atë,Dojak-atë,Pirro-atë,etj. Historikisht Çabej mbështetej në faktin e njohur se në shek.14-të, Gjirokastra ka qenë kryeqendra e principatës së Gjin Zenebishit, e cila duhet të ketë bashkuar jo thjeshtë toka feudale,po edhe një unitet (njësi) gjuhësore, zakonore, ekonomike, të ruajtura në mesjetën e hershme. Etnografikisht kjo tezë mund të bazohet në lidhje organike që kanë këngët e vallet, veshjet,zakonet çame me ato të Delvinës, Muzinës dhe Gjirokastrës.

Po kështu në lidhje me kufirin veriorë të Çamërisë po të shfletojmë librin e autorit francezë G. Remerand, ai shkruan: “Çamëria që korespondon me Thesprotinë e lashtë është vendi që ndodhet për karshi ujdhesës së Korfuzit dhe që shtrihet mbi bregun e detit Jon nga Saranda në Prevezë” .Pra, pasi më lartë u paraqitën të dhëna për kufijtë e Çamërisë në Veri, në Jug Çamëria shtrihet deri te Gjiri i Prevezës e i Artës. Në lindje kufizohet me nënprefekturën e Konicës dhe fshatrat e kazasë së Janinës.

Vlen të përmendet se emrin e Çamërisë Pouqueville – e nxjerrë prej Samurit,emër i vjetër epiro- iliriane.

Çamëria e pushtuar nga grekët, kufizohet në veri me malet e Nëmërckës, Muratit, Strugarës, Camandait edhe Konispollit: në lindje me Konicën dhe rrethinat e Janinës: në Jug me Artën;ajo përfshinë edhe Prevezën; në perëndim kufizohet me detin Jon.

Që në themelimin e tij, shteti grek kërkonte pushtimin e Çamërisë,që ishte vendi i lashtë ilir, me emrin Thesporotia. Thesportët ishin një ndër tri fiset kryesore të Epirit.

Çamëria ka qenë e banuar nga shqiptarët gjatë gjithë kohërave historike. Të gjitha burimet mesjetare bizantine, veneciane,napolitane, etj., pohojnë për shqiptarësinë e Çamërisë gjatë mesjetës. Burimet osmane dhe regjistrat kadastrorë flasin për një popullsi kompakte shqiptare bile edhe rregjistrimet osmane të vitit 1694 shprehin qartazi pastërtinë e saj etnike.

Sipërfaqja e Çamërisë, e asaj pjese e cila ndodhet nën pushtimin grek, thuhet se është 1593km2. Kjo shifër na duket shumë e vogël, po të kemi parasyshë se në Çamëri bëjnë pjesë edhe 12 fshatrat e Llakës së Sulit, Lelova, etj.

Qendrat e banuara kryesore të Çamërisë janë:Filati, Gumenica, Paramithia,Margëlliçi dhe Parga që gjenden jashtë kufijve shtetërorë:7 fshatra gjenden brenda kufijve shtetërorë të Shqipërisë, me qendër qytetin e Konispolit.Historia e saj bënë pjesë në historinë e Epirit antik; me të kaloi nën sundimin e Romës dhe të Perandorisë Bizantine:në fillim të shek.XIII ishte pjesë e Despotatit të Epirit,kurse në gjysmën e dytë të shek.XIV bënte pjesë në despotatin shqiptar të Artës.Në shek,XV u bë shesh i luftës kundër vërshimit osman,nën udhëheqjen e feudalëve të familjes Zenebishi njëri prej këtyre, Simon Zenebishi ishte bashëluftëtar i Skëndërbeut.Nën sundimin osman Çamëria bënte pjesë nën sanxhakun e Delvinës si dhe të Janinës dhe u bë shesh i kryengritjeve antiosmane në shek.XVI e fillimin e shek.XVII.Në shek.XVIII filloi isla! mizmi me dhunë i një pjese të mirë të popullsisë. Një pjesë e popullsisë së Sulit dhe të Pargës,për ti shpëtuar islamizmit,emigroi duke u vendosur në ishujt e Greqisë.Edhe në Çamëri u përforcua në shek.XVIII pushteti ekonomik i feudalëve çifligarë vendas,të cilët u bënë faktorë politik me rëndësi në luftën për pushtetin lokal,derisa Çamëria ra nën sundimin e Ali Pashë Tepelenës,sundimtarit të pashallëkut të Janinës.

Nga ana topografike, e entografike dhe folklorike,Çamëria përbënë një krahinë të veçantë të Shqipërisë.Pra kurr nuk duhet të harrojmë se sipërfaqja e prefekturave të sotme të sunduara nga grekërit janë në një sipërfaqe që vijon më poshtë:

Thesporatio 1515 km2

Janina 4890 km2

Preveza 1047 km2

Kosturi 1685 km2

Arta 1612 km2

Gjithsejt: 10749 km2”

E gjithë kjo sipërfaqe toke shqiptare është e pushtuar nga Greqia me mjete dinake dhe forcë