Shiko Postimin Tek
Vjetėr 29-09-07, 17:17   #26
yllbardh
 
Avatari i yllbardh
 
Anėtarėsuar: 05-05-07
Vendndodhja: Danimark
Postime: 772
yllbardh i pazėvėndėsueshėmyllbardh i pazėvėndėsueshėmyllbardh i pazėvėndėsueshėmyllbardh i pazėvėndėsueshėmyllbardh i pazėvėndėsueshėmyllbardh i pazėvėndėsueshėmyllbardh i pazėvėndėsueshėmyllbardh i pazėvėndėsueshėmyllbardh i pazėvėndėsueshėmyllbardh i pazėvėndėsueshėm
Gabim Titulli: VITI I SKENDERBEUT (1405 - 2005)

.....vazhdimi.....
Ata qė i kanė parė kėto relikte thonė se shqiptarėt do tė zhgėnjeheshin po t'i shihnin nė Tiranė, sepse nuk u pėrgjigjen pėrmasave qė ata kanė nė imagjinatėn e tyre pėr Skėnderbeun...
Kjo ėshtė e vėrtetė. Armėt dhe reliktet e Skėnderbeut janė tė pėrmasave tė njė njeriu krejt tė zakonshėm, me trup mesatar. Por kjo nuk do tė thotė detyrimisht se Gjergj Kastrioti ka pasur pėrmasat qė i pėrgjigjen madhėsisė sė armėve tė tij. Deri mė sot, pėr arsye tė panjohura, nuk ėshtė shtruar pėr diskutim ēėshtja se ēfarė karakteri kanė kėto armė. Nė mesjetė, sidomos nė kohė luftėrash, triumfesh, heroizmi; kalorėsit prijės, familjet e mėdha patronimike, nuk kishin vetėm armė lufte, por edhe armė zbukuruese, pėr tė dekoruar sallonet e tyre aristokratike; si dhe, natyrisht, armė trofe, tė rrėmbyera prej kundėrshtarėve nė dyluftime ose beteja. Nėse nuk kemi arsye ta pėrjashtojmė nga figura e Skėnderbeut edhe fuqinė e tij si luftėtar, afėrmendėsh qė duhet pranuar se ai kishte edhe armė trofe, armė tė fituara nė luftė. Nė rastin e armėve qė ruhen nė Muzeun e Armėve dhe tė Instrumentėve tė Vienės pėrjashtohet qė tė jetė fjala pėr armė trofe, pėr shkak se pėrkrenarja pėrmban si shenjė dalluese brirėt e dhisė, qė, sikurse e pėrmenda, pėrfaqėsojnė njė totem pėr shqiptarėt. Por nuk pėrjashtohet diskutimi i dytė, nėse kėto ishin armė lufte apo armė zbukuruese dhe sė fundmi nėse ishin armė tė pėrdorura nė luftė apo tė imituara sipas modelit tė atyre tė pėrdorura nė luftė. Por edhe nė ndodhtė qė shqiptarėt tė zhgėnjehen nga mospėrputhja midis pėrfytyrimit tė tyre pėr heroin dhe pėrmasave reale tė armėve tė tij, kjo nuk do tė kishte asgjė tė keqe. Zhgėnjimin mė tė madh e sjell "vrasja e heronjve me shkencė".

Emri "Skėnderbe" ėshtė njė titull, ėshtė gradė apo ndonjė ofiq oborri nė sulltanatin osman?
Morfologjikisht "Skėnderbej" ėshtė njė kompozitė, qė pėrmban njė emėr tė pėrveēėm (turq.: "Iskander", shqip: "Skėnder") dhe njė titull tė fituar pėr merita lufte (turq.: "bey", sot me kuptimin "zotni"). Gjergj Kastrioti e kaloi fėmijėrinė dhe rininė nė oborrin e sulltanit. Natyrisht, atje nuk mund tė mbante emrin e pagėzimit, emėr "gjauri", sido qė perandoria osmane, pėrmes sistemit tė mileteve, i njihte zyrtarisht bashkėsitė fetare. I ardhur prej njė familjeje fisnike me ndikim nė gjithė "sancakun arvanid"; i shquar nė shkollėn e jeniēerėve dhe pastaj si komandant fushatash nė dobi tė perandorisė, sulltani nuk mund tė zgjidhte pėr tė njė emėr ēfarėdo pėr ta thirrur si i shkonte fesė sė tij tė re (nė ish-perandorinė osmane, si rregull, tė gjithė rishtarėt qė pranonin besimin islam quheshin "Adul-lah", qė ka kuptimin "rob i zotit", dhe vetėm nė brezin e dytė mund tė pėrdoreshin emra tė tjerė, pėrveēues). Eshtė fakt se, nė fillimet e veta, perandoria osmane nuk ndėrhyri nė onomastikė dhe toponimi, thjesht i pėrshtati emrat qė gjeti sipas mundėsive fonetike tė osmanishtes. Mbeti emri i Kostandinopojės tek Stambolli (Instanbul), po ashtu emri i Aleksandrit tek "Iskander". Pėr sulltanin pėrdorimi i emrit tė Aleksandrit, heroit tė lavdishėm tė antikitetit, bėmat e tė cilit e kishin prekur hapėsirėn e qėmoēme turko-mongole, nuk kishte ndonjė pengesė, sepse, ndėr tė tjera, ky emėr i takonte parakrishtėrimit. Duke e quajtur "Iskander-bey", sulltani, nė mėnyrė eufemike, i mburrte Gjergj Kastriotit jo vetėm trimėrinė, por edhe tė shkuarėn vendėse. Kjo ka qenė tradita: sulltanėt nuk jepnin emrin e rishtarit nė islam, por emra personalitetesh tė shquar. Nė fakt, emrin e Aleksandrit sulltanėt e kanė dhėnė relativisht shpesh pėr luftėtarėt e shquar qė i bėnin nder perandorisė. Para tri vjetėsh, gjatė njė vizite nė Arkivat Osmane nė Stamboll, kur kėrkova tė mė siguroheshin kopje dokumentesh qė dėshmojnė veprimtarinė e Skėnderbeut, kolegėt e mi mikpritės ma kthyen me tė qeshur: "Nė shekullin e 15-tė janė ndonja 40 Iskanderbenj dhe ju duhet tė gjeni fillimisht se cili prej kėtyre ėshtė Iskanderbeu juaj. Pėr ndryshe kėrkimi ėshtė thuajse i pamundur". Pikėrisht kjo ėshtė njė nga pengesat kryesore pėr tė identifikuar dokumentet e Skėnderbeut shqiptar. Kjo pengesė nuk ėshtė vetėm pėr Skėnderbeun, por pėr gjithė personalitetet shqiptare qė kanė vepruar nė kuadėr tė saj, sepse, deri nė reformat e Ataturkut, nė traditėn turko-osmane mbiemri nuk ka ekzistuar. Nė vend tė mbiemrave pėrdoreshin ofiqet (bej, aga, pasha, vezir) ose emri i babait. Naim Frashėri, pėr shembull, nė dokumentacionin osman njihet si Naim Mehmet, por nė kohėn qė ka vepruar Naim Frashėri ka pasur disa qindra Naim Mehmetė qė shkruanin ose merrnin pjesė nė forma tė tjera nė jetėn shtetėrore dhe publike. Ndėrsa mbiemri "Frashėri", qė do tė lehtėsonte shumė kėrkimet, nuk del gjėkund.

Pėrderisa pėr tė njėjtin person apo ngjarje ekzistojnė versione e tė dhėna tė ndryshme, ku secila palė ka nė dorė faktet e veta dhe i mbron ato, a mund tė quhet historia njė shkencė e vėrtetė?
Shumėsia e interpretimeve dhe mospajtimet pėr ngjarje e figura tė procesit historik janė njė dukuri jopėrjashtimore pėr shkencėn e historisė. Nė tė gjitha "shkencat e fjalės" e vėrteta ekziston vetėm nė njė proces tė pandėrprerė revizionimi dhe krahasimi. Ka vetėm tė vėrteta tė krahasuara dhe deri nė njė shkallė tė njohjes. Tė vėrteta absolute ka vetėm nė besim. Edhe nė shkencat e sakta tashmė ka disa tė vėrteta, duke iu referuar sistemeve tė ndryshme. Ajo qė e mundon akoma historinė e Shqipėrisė ėshtė fakti qė ajo ėshtė konceptuar thuajse fund e krye si histori lufte. Nė tė vėrtetė, historia e Shqipėrisė sikurse ēdo histori tjetėr, pėrveē luftėrave, duhet tė pėrmbajė edhe historinė e qytetėrimit, historinė e kulturės dhe tė identitetit kombėtar, historinė e lėvizjes sė mendimit. Njerėzit shqiptarė e kanė pėrjetuar historinė jo vetėm si njė histori veprimi, si histori ngjarjeje dhe heroizmi monumental. Qendresa shqiptare ėshtė e mirėnjohur nė botė, por jo aq sa tė thuhet se populli shqiptar e ka ēarė rrugėn e historisė me shpatė nė dorė. Historia e Shqipėrisė e ka pėr detyrė t'i formojė brezat e rinj me filozofinė se shqiptarėt i kanė paraprirė procesit historik jo me zgjatimin e pushkės, bajonetėn; por me zgjatimin e shtyllės kurrizore, trurin. Natyrisht qė, nėse njė histori ndėrtohet mbi konceptin se vetėm luftėrat meritojnė vėmendje, atėherė prej qendresės sė epokės sė Skėnderbeut deri nė kryengritjen ballkanike tė vitit 1689 nuk ka gjė pėr tė shėnuar, megjithėse pikėrisht nė kėtė kohė lindi shkrimi dhe letėrsia shqipe, u shquan protagonistėt e lėvizjes reformuese brenda "botėsė sanė". Ky koncept shpjegon pse nė tekste tė historisė sė Shqipėrisė ka herė pas here pauza tė gjata nga njė kohė nė tjetrėn, sepse nuk ka luftėra. Bardėt e eposit tė kreshnikėve duket kanė pasur njė vetėdije mė realiste, kur thonė se Halili e njohu Tanushėn "kur kem' pas besė me krajli", domethėnė kur kemi pasur paqe me fqinjėt. Njėfarė fragmentarizmi shihet edhe pėr periudhėn prej Lidhjes Shqiptare tė Prizrenit (1878) deri nė kryengritjet e mėdha anti-osmane (1911-1912), megjithėse kėsaj periudhe i takon njė lėvizje mendimi ku ruhen gjurmat e njė prej debateve mė tė rėndėsishėm tė ndėrgjegjes politike shqiptare, tė debatit midis autonomistėve dhe pavarėsistėve. Kthimi i vėmendjes tek paqet, puna, kultura e jetesės, shijet, identiteti, stemat, emblemat, vulat, statutet, manastiret, kishat, kodikėt, kėshtjellat, do ta ekuilibronte historinė tonė dhe do ta shkencorizonte pėrgjithėsisht dijen historiografike.
....vazhdon....
__________________
Mirė se vini te Prishtinasi dera ėshtė githėmon e hapur
yllbardh Nuk ėshtė nė linjė   Pėrgjigju Me Kuotė