[Idila]

Do të ishte e mundur një gjë e tillë?
Nuk hyn në asnjë koncept teorik të pranueshëm sot, identifikimi i gjuhës me shtetin. Dihet që shteti nuk identifikohet me gjuhën, në të kundërt çdo të bëhej në Zvicër, në Amerikë, Gjermani, etj. Të ndash shqipen, sot kur shoqëria po priret drejt globalizimit, do të thotë të ndjekësh rrugën e Don Kishotit që shkon dhe bën luftë me mullinjtë e erës. Ajo që i kërkohet shqipes është të mësohet mirë si pasuri kombëtare në të gjitha institucionet që merren me punimin e gjuhës shqipe dhe të mos lejohet keqpërdorimi i saj në institucione, si shtëpitë botuese, gazetë, administratë, në shkresat që nxjerrin, për të qenë shumë të kujdesshëm. Ta lëmë gjuhën të rrjedhë dhe të mos i vemi pengesa artificiale.
Pra, pavarësisht debateve për gjuhën standarde, hapjen e saj, etj, shqipja do të rrjedhë në shtratin e vet?
Shqipja rrjedh në shtratin e vet. Si mund të flasim për dialektet, kur vetë zhvendosja demografike e shqiptarëve i ka kthyer të folmet dhe dialektet, thjesht në konfiguracione klasike, të cilat nuk kanë asnjë fakt real. Dialekt quhet një e folur që kufizohet në një territor të caktuar. Sot shqipja ka shkuar nga koncepti i dialektit, në një koncept më të gjerë demografik-sociologjik. Rrjedhja, qarkullimi në të gjitha dejet materialo-shpirtërore të shqiptarëve është siguria më e madhe që shqipja të mbijetojë.
Meqë përmendëm shkollat, përse ajo është e "pafuqishme" për të na e mësuar shqipen ashtu si duhet?
Në këndvështrimin tim ka probleme vërtetë shqetësuese. Së fundmi shkolla jonë ka përmirësime në metodologji dhe tekste, por në përgjithësi është konceptuar sikur të gjithë shqiptarët do të bëhen gjuhëtarë. Në mënyrë shumë agresive fëmijëve tanë u jepet një aparat metalinguistik, i cili nuk u jep kohë të mendojnë dhe të shkruajnë shqip. Shkolla jonë vuan nga disa defekte. I pari është se ka shumë informacion, që më shumë kërkohet të mësohet mekanikisht, duke mos u lënë kohë fëmijëve të mendojnë me kokën e tyre, pra është një shkollë "përmedshiste". Shkolla është e ngarkuar me shumë informacion të vjetruar, që ka bërë që bashkë me aparatin metodik të teksteve, të mos nxisë në masën e duhur, të mësuarin krijues. Ky është një problem për gjithë tekstologjinë shkollore. Problemi i dytë nga i cili vuan shkolla jonë është niveli i mesatarizmit në tekst. Ne bëjmë tekste të shtatës, të cilat janë mirë për ata të pesës që duan të ngjiten në këtë nivel, po ata që kanë inteligjencën e dhjetës, përse duhet të zbresin? Tekstet duhet të kenë një hapësirë dimensionale perceptuese, që t'i përgjigjen moshave që i studiojnë sipas klasave. Dhe së fundi është mekanicizmi i të mësuarit të gjuhës shqipe, njëlloj si të gjitha shkencat e tjera. Nuk ka dallim gjuha nga kimia, fizika. Ndërkohë që gjuha përdoret jo vetëm si e tillë, por edhe për tu shprehur në kimi e fizikë. Tekstologjia jonë për fat të keq, ende nuk ka përqendruar shkollën tek nxënësi, sesi ai të flasë mirë, natyrshëm në gjuhën e vet. Gjuha është natyrore, nuk është metalinguistikë. Të heqim dorë nga koncepte që ata më vonë do t'i mësojnë, nëse do të duan të bëhen gjuhëtarë, astronautë, fizikanë, etj. Atëherë më shumë se kundrinori, do t'u duhet të flasin shqip pastër dhe drejtë.