.:*ØØØØØØØØØØØØØØØ*:.
Anėtarėsuar: 09-11-06
Postime: 4,028
|
2. Pas pushtimit tė Palestinės nga ana e Bizantit, nėn udhėheqjen e komandantit romak Betatsit, nė vitin 70. tė erės sė re. Bizantinėt u bėjnė presion hebrenjve dhe pasi rrėnojnė tempujt e tyre, shumė fise hebreje shpėrngulen nė Hixhaz. Ata zėnė vend nė Jethrib (Medinė), Hajber dhe Tejma dhe ndėrtojnė vendbanime, fshatra dhe kėshtjella. Kėshtu depėrton feja hebraike nė Arabi, nėpėrmjet muhaxhirėve ose refugjatėve hebrenj. Hebrenjtė bėhen edhe faktor politik, pėr tė cilėt flitej para ardhjes sė Islamit, e sidomos gjatė shekullit tė parė tė Islamit. Kur fillon tė pėrhapet Islami, nė Arabi jetonin fiset e njohura hebreje. Hajber, Nadir, Kurejdha, Mustalak, Kajnuka, kurse shkrimtari i njohur Es-Semhudi nė veprėn e vet "Vefaul-Vefa" nė faqen 116 pėrmend mbi njėzet fise hebreje.[1]
Feja hebraike ka arritur nė Jemen pėrmes Es'ad Ebi Kurebit, i cili si luftėtar shkon nė Jethrib ku edhe e pranon besimin hebraik. Ai merr me vete dy rabinė nga fisi Benu Kurejdha nė Jemen.
Feja hebraike pėrhapej shpejt nė Jemen, kėshtu qė me ardhjen e djalit tė Es'adit, Jusufit, nė pushtet, Dhu-Nuvasi i vėrsulet tė krishterėve tė Nexhranit dhe u bėnė thirrje t'a pranojnė hebraizmin. Pasi kėta kundėrshtojnė, ai i hedh nė hendeqet e hapura dhe i djegė. Nė zjarr janė djegur pa dallim mashkuj, femra, pleq e tė rinj.
Thuhet se numri i viktimave ka qenė rreth 20 dhe 40 mijė vetė. Kjo ka ndodhur nė tetor tė vitit 523 tė erės sė re,[2] kurse Kur'ani pėrmend njė pjesė tė kėsaj ngjarjeje nė kaptinėn "El-Buruxh".
Pėrhapja e krishterimit nė Arabi depėrton krahas pushtimit tė tokave arabe nga Bizantinėt dhe Abisinasit.
Okupimi i parė i Jemenit nga ana e Abisinisė u bė nė vitin 340. para erės sė re dhe zgjati deri nė vitin 378.[3] Nė kėtė periudhė nė Jemen fillon predikimi i Ungjillit nė tė gjitha krahinat.
Atėbotė nė Nexhran vjen njė besimtar i madh i quajtur Fimijan dhe i thėrret Nexhranėt nė fenė krishtere. Si besimtar i devotshėm qė ishte, populli i beson dhe pranon krishterimin menjėherė pas udhėheqėsit tė vet Malbuit.[4]
Kur Abisinasit hynė nė Jemen, shkelėn atė qė kishte bėrė Dhu-Nuvasi, kurse Ebrehe merr pushtetin. Ai fillon ta zgjeronte krishterimin shumė shpejt dhe me pėrmasa tė gjėra aq sa deshti qė nė Jemen t'a ndėrtonte Ka'ben, kėshtu qė rolin dhe rėndėsinė e Mekės ta ketė Jemeni. Ebrehe niset ta rrėnojė Ka'ben nė Mekė por merr ndėshkimin e merituar tė All-llahut xh.sh. nė kėtė dhe nė atė botė.
Krishterimin e pranojnė fiset arabe Gassasin, Taglib, Tajj dhe disa tė tjerė qė kufizoheshin me Bizantin, kėtė e pranojnė edhe disa sundimtarė tė Hirasė.
Besimin farisej apo idhujtarinė nė zjarr ose nė arabishte mexhusijė, kryesisht e pranojnė arabėt qė jetonin nė viset kufitare kah Persia. Ithtarė tė kėtij besimi ka pasur edhe nė Irak dhe Bahrejn, sidomos nė Ahsa dhe Hixhėr, qytete tė Bahrejnit si dhe nė bregun e gjirit Arabik. Kėtė besim e kanė ndjekur edhe Jemenasit gjatė dominimit persian.
Mbi sebeizmin na flasin shumė gėrmime arkeologjike nė Irak.
Ky ka qenė besimi i popullit tė Ibrahim Kaldejsit. Kaldejsėt kanė qenė popull semit qė i kanė besuar astrologėve dhe astrologjisė. Kėtė lloj besimi nė tė kaluarėn e kishin pėrvetėsuar banorėt e Shamit dhe tė Jemenit. Por pas vėrshimit tė krishterimit dhe hebraizmit ky besim filloi t'i humbė ithtarėt e vetė. Megjithatė edhe mė tutje ekzistojnė besimtarė tė kėtillė tė pėrzier me fariseizėm, sidomos nė Irak dhe nė brigjet e gjirit Arabik.[5]
Gjendja fetare
Islami i gjenė tė tėra kėto religjione dhe kėto besime tek arabėt, por tė cilat ishin duke u dobėsuar dhe duke stagnuar.
Idhujtarėt, tė cilėt deklaronin se janė duke ndjekur fenė e Ibrahimit a.s. ishin larg urdhrave dhe ndalesave tė sheriatit tė Ibrahimit dhe larg ahlakut-moralitetit tė Ibrahimit a.s. Ishin zhytur thellė nė lajthitje dhe mėkate, prandaj me kohė ata pėrvetėsuan idhujtarinė, politeizmin, me tė gjitha zakonet shoqėruese tė tij. E tėrė kjo ka lėnė gjurmė tė thella nė vetėdijen shoqėrore, politike dhe fetare tė kėtij populli.
Hebraizmi shndėrrohet nė dyfytyrėsi dhe nė diktaturė. Prijėsit hebrenj u bėnė zota tė kombit tė tyre. Ata i gjykonin njerėzit dhe komandonin me fatin e tyre. Para tyre njerėzit jepnin llogari pėr gabimet e veta private, madje edhe pėr fjalėn e shqiptuar nė pėrshpėritje. I tėrė preokupimi i tyre ishte pushteti dhe pasuria. Besimi i vėrtetė dobėsohej, kurse zgjerohej ateizmi, herezia dhe indiferenca ndaj mėsimit, qė All-llahu xh.sh. nxitė dhe urdhėron secilin ta nderojė kėtė, pra mėsimin dhe diturinė.
Krishterimi ishte besim i cili kishte filluar tė shtrėngonte mendjen. Kjo ishte miksturė (pėrzierje) e ēuditshme e Zotit dhe njeriut. Andaj nuk ka lėnė gjurmė tė thella dhe tė vėrteta tek arabėt pėr shkak tė doktrinarizmit tė ndryshėm dhe reflektimit tė tij nė mėnyrėn e jetės sė tyre qė e jetonin e tė cilėn nuk mund ta braktisin.
Gjendja e besimeve tė tjera tek arabėt ka qenė sikurse gjendja e politeistėve - mushrikve. Zemrat e tyre kanė qenė tė ngjashme, sikurse edhe zakonet e tyre, bindjet fetare dhe pikėpamjet e tyre mbi botėn.
[1] Kalbu-xhezireti-l-Arebi, f. 151
[2] Tefhimu-l-Kur'ani: VI/297, 298; Ibni Hisham: I/20, 21, 22, 27, 31, 35, 36.
[3] Tefhimu-l-Kur'ani: VI/297.
[4] Ibni Hisham: I/31-34.
[5] Tarihu erdi-l-Kur'ani: II/193-208.
|