Shiko Postimin Tek
Vjetėr 12-12-11, 23:10   #18
petrol
 
Anėtarėsuar: 12-12-11
Postime: 74
petrol i dashurpetrol i dashurpetrol i dashur
Gabim Re: Skėnder luarasi

Skėnder Luarasi
Skėnderbeu nė letėrsinė angleze.

(vijon)
Nė dramėn ‘’Skėnderbeu’’, T.Uinkopi u ngre njė pėrmendore tė bukur edhe dy shokėve tė Skėnderbeut, plakut Uran dhe djaloshit Topia, tė cilėt njeri pas tjetrit qėndruan tė patundur nė tre rrethimet e Krujės, i pari duke e mbrojtur kundėr sulltan Muratit dhe i dyti kundėr sulltan Mehmetit.(*)
-------------------
(Shtesė)
Thomas Whincop (1709 ? -1730) poet e dramaturg anglez.
Drama Skėnderbeu ,eshte me e mira veper e Uinkopit ku,siē shkruan njė miku i tij:’’Muzėn poetit ia frymėzoi liria/Mendimet mė tė flakta –dashuria.
Ajo u botua mė 1747, pas vdekjes ,nė moshė tė re, tė poetit.
Kjo vepėr e vyer pėr shqiptarėt u shqipėrua nga S.Luarasi qė mė 1920 kur studjonte nė Sh.B.A (shih Revista Studenti,janar 1920 dhe u botua mė 1967 me rastin e 500-vjetorit tė vdekjes sė Heroit Kombėtar
Kjo dramė nė vargje, pėr kohėn kur u shkrua paraqet vlera tė madhe.

(Fragment)
Tomas Uinkop
Skėnderbeu: Dashuri dhe liri (*)

Skėnderbeu

Kėtu qėndroni trima t'Arbėrit,
Tė lindur n'Atmen e luftarit Piro:
Miq, vėllezėr,shokė lufte tė pandarė,
Njė grimė vetėm ndalnit'ju them shkakun,
Tė rėndėsishmin, qė ju grish nė luftė.
Ja fusha e armikut guximtar
I cili nga vonesa jonė e paqa,
Si tepėr gjatė po vazhdon tė mburret,
Po na krekoset e kėrkon tė dalė
Ngadhnjimtar mbi trimėrinė tuaj.
Pret ēastin e volitshėm tė na bjerė.
Atdheu juaj, gratė, kalamajt
Ju luten tė pėrdorni armėt sot,
Tė mbroni jetėn dhe lirinė e tyre.
Nė daltė fitimtar sulltani turk,
Nė daltė zot armiku gjakatar,
Dhe ta fitojė luftėn egėrsira
Mendoni, miq, se ē'fat e pret atdhenė:
C'zezonė e dėshpėrim e pret polemin!
Nė fushė e mal mbizotėrojnė flakėt;
Pallate e tempuj bėhen shkrumb e hi;
Cdo gjė e bukur kthehet nė gėrmadhė.
Nga prush'i tyre ka pėr t'avulluar
Gjaku i qytetarėve tė therur.
Ja baba plak qė kot po lyp tė falur,
Shih vajzėn e rrėmbyer e tė vrarė
Pėrpara sysh tė prindėrve tė saj.
Dhe foshnjė e gjirit qė nė qesh pa faj,
Edhe ajo s'do gjejė dhimsuri.
O pamje e zezė! Qė mos ngjaftė kurrė!
Me trimėrinė tuaj do ta ndalni.
Miq, ja qyteti i Krujės prapa nesh;
Pėrbrenda ledheve tė tij qėndron
Cdo gjė qė ju e quani tė shtrenjtė;
Kaluam jashtė portave tė tij:
I mbyllėn-ja, u kyēėn-hyrja prapė
Lejohet vetėm pėr ngadhėnjimtarin.
Dhe kush do t'jetė ngadhėnjimtari sot-
Do ta vendosin kėto shpatat tona!

Shqipėroi Skėnder Luarasi
(Shtesė nga Petro Luarasi)
-----------------------------------
Edhe nė veprėn e Bajronit, pėr tė cilėn Shqipėria qe njė temė e dashur, shohim tė flitet pėr Skėnderbenė. Nė poemė e tij ‘’Ēajlld Harold’’ poeti i madh anglez e pėrshėndet atdheun tonė me kėto vargje:
O Shqipėri, ku lindi Iskanderi –
Kėngė e rinisė, fanar i t’urtėve! –
Dhe Iskėnderi tjetėr, qė i dėrrmoi
Pėrherė armiqt me pallėn e tij kreshnike;
Sipas autoriteteve qė pėrdori historiani anglez Knolles ‘’Skėnderbeu gjithmonė luftonte kundėr turqve me krahun llėrėpėrveshur dhe qėllonte me aq forcė sa shpesh i pėlciste gjaku nga buzėt. 6)
Nė djalėrinė e tij, Bajronit, sikundėr Samuel Xhonsonit, i pėlqente shumė tė lexonte ’’Historinė e Turqve’’ prej Knolles, dhe romantiku i famshėm do tė ketė patur kėtė pikturė tė Skėnderbeut nė mendje kur pėrshkroi Alpin nė ‘’Rrethimin e Korinthit’’:
Krahun e ka ēveshur.
Kėshtu ėshtė edhe tehu i shpatės sė tij;
Pėrveshur llėrėn gjer nė bryl, valvit
Acarin hekur nė tė katėr anėt;
Kėshtu nė luftė e njohin kurdoherė.
Kudo qė duket ai krah i fuqishėm,
Edhe mė trimat shtangen para atij.

Henri U. Longfellou (Henry W. Longfelow) pasi lexoi ‘’Kronikat Turke’’ tė shkruara hebraisht prej Joshua Ben Joshua Ben Merit, botoi mė 1873 nė ‘’Tregime te njė han afėr udhės’’ poemėn ‘’Skėnderbe’’ e cila e shqipėruar nė mėnyrė mjeshtėrore prej Fan SNolit, ndihmoi shumė nė edukimin patriotik tė rinisė sonė.
Poema nis me luftėn e Nishit dhe pėrshkruan kthimin e heroit shqiptar nė Krujė. Ē’mall atdhetar vloi nė atė zemėr tė madhe:
Kur u gdhi, e n’agullim
Pa kėshtjellėn Ak Hisar,
Krujėn, ah atė qytet,
Rreth me mur e me hendek
Tek u lind e tek u rrit,
Yll i mėngjezit mbi tė ndrit.

Ajo mbaron me vargjet:

Ja kėshtu Skėnderbeu trim
Mori Krujėn me rrėmbim:
Edhe lajmi u pėrhap
Sin jė flakė e sin jė zjarr
Kur fryn era nė behar.
Dhe qytetet afėr e larg –
Thotė Ben Isa Ben Miri
Nė qitap tė tij fakiri –
Binin me aqė lehtėsi
Sa zė burri veshn’ e tij.

Xhejms M.Lludllou (James M.Ludlow) shkroi mė 1887 romanin ‘’Kapedani i Jeniēerėve’’. Nga sa dihet, ėshtė i dyti roman pėr Skėnderbenė, pas atij tė Bentlejt. Qysh nė kapitullin e parė tė ‘’Kapedanit tė Jeniēerėve’’, qė kur Heroi ėshtė ende nė Bruse, nė kryeqytetin e vjetėr tė osmanėve, njihemi edhe me figurėn e madhėrishme tė tij edhe me mendimet e ndjenjat qė i vlojnė pėrbrenda. Ushtarėt atje pranė po tallen me njė memec. Kur afrohet, ushtarėt pėr respekt largohen dhe kapedani dhe memeci mbeten vetėm. Kėtij i ēelet goja: ‘’Po tė sjell lajm nga Moisi Golemi, nga gjithė viset e Shqipėrisė, nga ēdo luginė e nga ēdo zemėr.’’
‘’O fol, se kam mall edhe pėr gurėt e drurėt e Shqipėrisė sė dashur’’. Dhe Skėnderbeu dėgjoi i tronditur, tragjedinė e shtėpisė sė tij, tragjedinė e popullit tė tij
‘’Jepi tė falat e mia Moisi Golemit dhe thuaji se Gjergj Kastrioti do t’ia nderojė besimin mė mirė me punė se me fjalė…Thuaji se Kastrioti betohet pėr mjekrėn e Moisiut qė do tė vijnė ditė mė tė ndritura pėr Shqipėrinė edhe nd’u dashtė ta shkrepin atė shkėlqim nga shpatat tona. Lamtumirė!’’
Me gjithė tė metat qė mund tė ketė aty-kėtu, nė pėrgjithėsi romani na jep njė panoramė interesante tė trembėdhjetė vjetėve qė pushton, dhe ka pėrshkrime vende-vende qė janė tė mrekullueshme. ‘’Pėr mjekrėn e Moisiut!’’ u bė parrullė e kryengritėsve kundėr turqve; vetė Moisiu u bė njė nga figurat mė tė shquara, por tok me atė tė Hamzės edhe mė patetikja. Skėnderbeu shkėlqen si njeri shembullor dhe hero i vėrtetė.
Mendimtarėt anglezė e kuptuan fare mirė rėndėsinė e luftrave tė Skėnderbeut. Ndėrsa princat anglezė nė kohėn e Skėnderbeut po hanin kokėn e njėri-tjetrit nė luftrat e Trėndafilave, populli shqiptar nėn udhėheqjen e heroit kombėtar luftoi pėr tė mbrojtur edhe atdhenė, por tėrthorazi edhe djepin e Renesancės, siē quhej Italia e atėhershme, ku shkollarėt anglezė erdhėn tė pajiseshin me kulturė e tė lindnin gjeninj si Shekspiri dhe Marlou. Me admirimin dhe mirėnjohjen e tyre ata frymėzuan gjeneratat e reja tė Anglisė pėr Skėnderbenė, ‘’se pak luftėtarė’’, thotė historiani Torez, ‘’ kanė lėnė prapa tyre njė fjalė aq tė pėrjetshme dhe njė admirim aq entuziast sa atė me tė cilin ky hero ende pėrfillet prej bashkatdhetarėve tė tij’’
Skėnderbeu jetoi dhe veproi nė pragun e dy botėve: tė asaj sė mirės qė shpinte drejt agimit tė rilindjes evropiane dhe tė asaj sė keqes qė shpinte drejt shekujve mė tė zes tė mesjetės. Nė kėto dy botė tė kundėrta nė ndeshje pėr tė shembur njėra-tjetrėn Skėnderbeu ndihmoi qė tė triumfonte e mbara mbi tė praptėn.(*)

1) C. Marinesco, Alphons V, e l’Albania de Scanderbeg, Paris, 1923, f.130
2) Historia e Shqipėrisė
3) F.S.Noli, Georg Castrioti, Scanderbeg, New York, 1945
4) Yll’ I mėngjezit, volI, Nr.7, f.1
5) J.M.Manly, English Prose and Poetry, f.302
6) Edward Creesy, History of the Turks


(*)S.Luarasi, Skėnderbeu nė letėrsinė angleze, Studime filologjike, Nr.4, 1967, f.121-128)
(Studim i botuar me rastin e 50-vjetorit tė vdekjes sė Heroit Kombėtar Gjergj Kastrioti-Skėnderbeu.)

-----------------------
Korespondencė

Shoqėria anglo-shqiptare The Albanian society’’
7 gusht 1968

I dashur z.Luarasi
Ju falem nderit qė mė dėrguat pėrkthimin tuaj tė vargjeve tė Spenderit.
Unė mendoj se do tė jeni i interesuar tė dėgjoni se artikulli juaj nė ‘’Studime filologjike’’, ’’Skėnderbeu nė literaturėn angleze’’, ėshtė pėrdorur nė Londėr si bazė pėr mbrėmje letrare dhe si pjesė e programit tė aktiviteteve pėrkujtimor tė organizuara nga shoqėria Skėnderbeg, me poema e pjesė tė lexuara nga anėtarėt dhe punonjėsit e teatrit tė Londrės.
U provua se kjo ishte e suksesshme.
Referencat tuaja pėr Xhon Njuport ngjallin njė interes tė madh dhe unė jam pėrpjekur tė zbuloj mė shumė rreth kėsaj figure. Kjo gjė nuk ka qenė e lehtė, meqė ai nuk ka luajtur rol tė rėndėsishėm nė historinė e Anglisė dhe tė dhėnat tona nga shekulli XV janė tė mangėta. Megjithatė unė kam zbuluar nė arkivat e shtetit kėtu disa dokumenta mbi John Newport tė cilat mendoj se pėr ju do tė kenė interes tė veēantė. Unė do tė kryej fotografimin e tyre dhe pėrshtatjen nė gjuhėn moderne dhe do t’ua dėgoj sė shpejti. Kėtė javė do tė udhėtoj nė qendrėn e familjes Newport tė marr disa foto dhe ndonjė regjistrim.
Me kėtė rast, kam patur vėshtirėsi nė dy pika:
1. Letra e Kardinalit Piccolomini referuar Newport;
Unė kam lexuar koleksionin e letrave tė Piccolominit dy herė dhe nuk kam mundut tė gjej referencėn
2. Burimi i atributeve shtetėrore tė Newportit nė paragrafin 4 tė faqes 122 tė artikullit tuaj nė invazionin e Evropės.
Nė rast se do tė keni mirėsinė tė mė dėrgoni kėto dy referenca do t’ju jem shumė mirėnjohės.
Me pėrshėndetjet mė tė mira
Juaj sinqerisht
W.B.Bland
Sekretar

(Dėrguar Skėnder Luarasit,
Instituti i Historisė dhe i Letėrsisė, Tiranė)
petrol Nuk ėshtė nė linjė   Pėrgjigju Me Kuotė