[petrol]

(Vijon)

NDAL FALSIFIKIMIT TE HISTORISE (II)
Skënder Luarasi gjykon ‘’Rilindasit’’ e Sterjo Spasses

Ndjenja e miqësisë për të huajt
Nuk ka gjë më të bukur se sa të jesh i mirë, i dashur dhe i sjellshëm me të huajt. Porse ji i mirë sa të duash, nuk mund të rrosh në paqe e qetësi kur s'i pëlqen komshiut të keq. Ai ta prish qetësinë, paqen, ta merr të drejtën nëpër këmbë dhe ta shkel nderin. Dhe në kundërshtim e sipër vijnë zemërimi, sharjet, hakmarrjet, ndizen luftra, vriten njerëz, vendi mbytet në gjak e mbulohet nga kufomat. Çdo e mirë që është krijuar në paqe e shkatërron lufta.

Miqtë e armiqtë
Prej të huajve me admirim ka shkruar romantiku Lordi Bajron, socialisti Bralsford dhe etnologjistja Miss Edith Durham. Sharjet më të ndyra janë thënë për popullin shqiptar prej kryeministrave të Serbisë, Gjeorgjeviçit dhe Pasiçit. I pari ka shkruar se, shqiptarët nuk kanë kulturë, s'kanë as shtëpi as katandi, janë akoma në shkallë prehistorike, rrojnë në pyje të kapur për bishti pas degëve të lisit. Por tek opinioni botëror s'kanë lënë ndonjë mbresë se janë aq të pabesueshme, sa i kanë marrë të huajt për humor, dhe më shumë si sharje për popullin serb që rrugaçë si këta të dy i kishte ngritur gjer në shkallën e një kryeministri. Tek e mbramja, as ne shqiptarët nuk dëshërojmë lëvdata nga armiqtë e Shqipërisë.

Kujt t’i jemi mirënjohës
Shqiptarët i kanë ndihmuar maqedonasit për kryengritjen e Ilindenit, kjo dihet. Por dihet me siguri edhe se me ç’para komitët maqedonas i blenë armët - në mënyrë shumë të keqe. Këta janë ata që më 1902 patën zënë rob amerikanen Miss Stone të shoqëruar me shqiptaren Katerina Cilka që udhëtonte për në Maqedoni për të vizituar prindërit në Samokov. Ata i zunë skllav dhe për lirinë e tyre kërkuan 30.000 lira turke (150.000 dollarë) që me valutën e sotme bëjnë miliona. Dhe me këto para të mbledhura në Amerikë e me të tilla grabitje filloi kryengritja e Ilindenit. Këta grabitës grash që kanë marrë peng Miston, autori na i paraqet heronj që i mësojnë kapedanit të ardhshëm shqiptar se si të luftojë për lirinë e Shqipërisë. Ç’ironi!...
Unë, si shqiptar, nuk u jam mirënjohës vojvodave por Gjergj Kastriotit-Skënderbeut, Ali Pashë Tepelenës, Rapo Hekalit, Pashko Vasës, Abdyl Frashërit, Sulejman Vokshit, Azis Plakës nga Ulqini, Ismail Qemalit, Isa Boletinit, Themistokli Gërmenjit e qindra e mijra atdhetarëve të tjerë.

Morali i shqiptarit
Puna qëndron ndryshe me ato që thonë e shkruajnë vetë shqiptarët për atdhenë e tyre. Të shkruash më 1962, për 50-vjetorin e pavarësisë së Shqipërisë se ''në Myzeqe këtu e dyzet vjet më pare (domethënë më 1922) nusja më parë se të shtrihej në rrogos të dhëndrit duhej të shkonte në shtrat të beut'' është të shpiesh ujë në mulli të armikut. Dhe as Gjeorgjeviçi nuk ka guxuar të bëjë një insinuatë të tillë dhe t'ia mohojnë popullit shqiptar ndjenjën e lartë të nderit.
Po Sterjo Spasse pse, si e ku e gjeti pjesën pornografike dhe fjalorin e ndyrë? Korça në atë kohë kur zhvillohen ngjarjet qe një fshat i madh që po rritej shumë shpejt nga banorë të fshatrave përreth: Devolli, Kolonja, Opari, ku jeta ka qenë e pastër prej imoralitetit që na përshkruan autori…Unë dua t’i them Spasses se Vani Cico Kosturi, të cilin e kam njohur shumë mirë, për njeri shumë serioz dhe guximtar, nuk i thërriste mbesat e tij ‘’zuska’’ por me emrat e tyre të nderuara. Dhe në shtëpinë e tij fisnike nuk hynin plakat për t’iu falur Shënmërisë, po patriotë për të biseduar mbi të ardhmen e popullit shqiptar. Mbi karakterin e këtij babai dëshmorësh flet tragjedia e 17 korrikut 1911, kur ia suallën kufomat e gjashtë dëshmorëve të betejës së Orhan Çifligut, ashtu të copëtuara barbarisht sa nuk njiheshin, dhe ai tha krenar: “Të gjithë janë bijtë e mi”…

Disa nga potretizimet e gabuara të S.Spasses
Thotë për Kajo Babienin se sulmonte për plaçkë. Kajon që shpëtoi Korçën më 1902 nga komitaxhinjtë bullgarë, më 1903 nga bashibozukët turq dhe më 1914 nga andartët grekë.
Papa Kristo Negovani nuk qe vrasës e presës, terrorist, por mësues i gjuhës shqipe. Aureolën e shenjtit të Shqipërisë ia ka vendosur populli shqiptar me elegjinë e Loni Llogorit ''Papa Kriston na e vranë!’’ S'ka se si ta kthejmë në komitaxhi.
Themistokli Gërmenji na shfaqet se jep ryshfete! Një njeri që është i zoti të japë ryshfet është i zoti edhe të marrë ryshfet. Ryshfeti është mikrobi që moralisht vdes njerëz dhe përmbys pushtete. Bakshishi groposi Perandorinë Osmane. Themistokli Gërmenji ka qenë njeri i mendimit e i veprimit dhe fjalëpak. Themistokliu qe më shumë një sintezë e karakterit të Ismail Qemalit dhe Isa Boletinit; dhe jo si na thonë, e Fan Nolit dhe e Mihal Gramenos. Ai prirej nga një natyrë sedentare dhe posi i vëllai Telemaku, qe i mbrujtur me një patriotizëm që e bënte të jepte edhe jetën për atdhenë, por në dallim nga ai, kishte aftësinë të merrte vendime të forta në momente të vështira. Me këtë dua të tregoj se ai nuk qe llafazan, nuk qe njeri i ecejakeve, si na e paraqet Spassja. Në një skenë si ajo e taborëve lebër përpara Hyqymetit të Korçës, Mistos, djaloshit flokëkaçurrel, nuk do t’i ngjethej trupi; do t’i ndizej flaka e zemërimit kombëtar, do të përpiqej të shpërthente burgun dhe tok me të pesë taborët të çlironte Korçën.
Maliq bej Frashëri, qe bashkëpunëtor me andartët grekë e komitaxhinjtë bullgarë, në shpalljen e Hyrietit qe kaçak dhe nuk u bë kurrë ofiqar turk. Ai e kishte jatak fshatin e S.Spasses. Sojin e Spasses e përzuri qeveria e Zogut se strehonin agjentët maqedonas, jo ai. Pse ata shulet s'ia dogjën kullën pra? Apo, ia dogjën në roman.

Romanet ‘’Zgjimi’’ e ‘’Pishtarët‘’
Autori romanin ‘’Zgjimi’’ e nis me zvetënim të rinisë labe dhe e mbaron me ardhjen e lejes turke nga Stambolli për të çelur një shkollë shqipe edhe në Korçë.
Romanin ‘’Pishtarët’’ e nis me një brohoritje të Ilindenit dhe vijon me insinuata të urryera për Rilindjen e rilindasit, për heroin e ciklit dhe për ardhmërinë e fatit të Shqipërisë.
‘’Pishtarët‘’, duke qenë më afër kohës, ka më pak trillime, po ka më shumë ambiguitete, dyanshmërira. Të dy romanet e parë të ciklit përfshijnë aq faqe sa përallat arabe të 1001 netëve. Dhe me të vërtetë, një e treta e lëndës së tyre janë përralla.
Pse kaq të çmuara qenkan përrallat e Sterjo Spasses sa t’ia blejmë me lekët e nderin tonë sharjet që i bën Shqipërisë? Edhe sa romane do të shkruajë, e populli ynë t’ia paguajë që të na poshtërojë rilindasit tanë!

Quaje tri herë ''shqipo'' dhe bota do ta thërrasë ''doç''
Kur lexova dhe dëgjova lavdërime të porositura m'u kujtuan fjalët e urta të popullit: ‘’Kush dhjet në det, e ha në kripë.’’ Me romanet ''Zgjimi'' e ‘’Pishtarë’’ u pëgër i gjithë populli shqiptar.
Më shkroi një gjerman: ‘’I njoha shqipot nga romanet e Sterjo Spasses’’
Mendova: thuaj për shqiptarin tri herë ''shqipo'' dhe bota do ta thërrasë ''doç''
“ Është i padenjë ai popull që nuk bën gjithçka për të mbrojtur lirinë dhe dinjitetin e tij''.

Përmbyllje:
Kur mbrojta ‘’Gjeneralin e ushtrisë së vdekur’’ të Kadaresë më kërcënuan se do të më jepnin plumbin prapa kurrizit.
Ndaj nxitoj të kritikoj veprat e Sterjo Spasses (Zgjimi e Pishtarë) që populli shqiptar të mos ma japë atë plumb në lule të ballit. Plumbin do t’ia kisha shkrepur zemrës me vetë dorën time, po të kisha dezertuar ditën e 7 prillit 1939 dhe po të mos kundërshtoj tani të përsëritet e Premtja e Zezë!...
E shkruaj këtë kritikë për ata që romanet Zgjimi e Pishtarë nuk patën nge t'i lexojnë, për ata që nuk patën më durim për t’i përfunduar, për recenzentët e pandjenjë dhe redaktorët e padenjë që ia reklamuan popullit shqiptar si vepër shembullore për t'u lexuar e studjuar!

(S.Luarasi, Kujtime, 1976)

Shënim nga Petro S. Luarasi
Në një mbledhje me temë: ‘’Thellimi i karakterit kombëtar të letërsisë - problem i rëndësishëm aktual’’ Sterjo Spasse u kritikua paq. Sulmoi si luan, bishtoi si dhelpër dhe u struk si iriq. Kolë Jakova e pyeti Skënder Luarasin se si guxonte të shkruante kështu Sterjo Spasse. Ai iu përgjigj që të shihte mirë se kush e përkrahte. Enver Hoxha qe mbrojtësi kryesor i Sterjo Spasses në Shqipëri. Me‘’indulgjencat’’ e Udhëhesësit mbi kokë e nisi edhe familja në Botën e Përjetshme, si të ishin mesazhe qiellore nga Krishti!