[LABI]

PASOJAT E PERGJEGJESISE -si rezultat i veprimit te paligjshem (i shkeljes se detyrimit), lind nje raport mes shtetit qe eshte fajtor per ate akt dhe shtetit ndaj te cilit s’eshte plotesuar detyrimi, nga e cila gje del se pala fajtore duhet te jap shperblimin.
Pergjegjesia Penale net e D-Nderkombetare E-D-N ka parapare sanksione ndaj kryesve te disa krimeve Ndk (treg. me skllever, pirateria, tregetia me narkotike etj) me te cilat rrezikohen vlerat e pergjith.njerzore.
Gjykata e Perhershme Penale Nderkombetare
Me 17. korrik. 1998 ne konferencen diplomatike te mbajtur ne Rome eshte miratuar dhe nenshkruar nga perfaq e 139 shteteveStatuti i Romes i Gjykates Penale Nderkombetare.. Gjykata e re do te jete kompetente per denimin e pers pergjegjesper krime kunder njerezimit, krime lufte, akte gjenocidit dhe agresionit… Gjykata ka 18 gjyqtaredhe do ta kete seline ne Hage.. Statuti do te hy ne fuqi kur do te ratifikohet nga 60 shtete… Ne prill 2002 eshte siguruar nr i mjaftueshem i ratifikimeve per te hy ne f uqi… Administrata e Bushit e kundershton themelimin e kesaj gjykate dhe e ka terhequr nenshrkimin e bere me 1998 nga administrate e pres. Klinton.

TERRITORI SHTETERORE -territori shteteror eshte hapesira qe gjendet nen sovranitetin e nje shteti. Eshte element qenesor per ekzistimin e shtetit. Territorin shteteror e perbejne siperfaqja tokesore dhe ujore brenda kufijve, toka dhe ujerat nen kete siperfaqe dhe ajri mbi te.
Territori ujor perbehet nga ujerat qe ndodhen brenda territorit shteteror (ujerat kombetare) dhe ujerat e nje brezi detar (ujerat territoriale) per ato shtete qe kane dalje ne det. Ne ujerat kombetare hyjne: ujerat e lumenjeve kombetar, liqenet, kanalet, portet detare, gjiret e detit, gjiret historike dhe detet e brendshme. Toka, uji dhe ajri perbejne pjeset e verteta (reale) te nje shteti.
Nocioni dhe natyra juridike e territorit shteteror
Me territory shteteror nenkuptohet hapesira mbi te cilen nje shtet e ushtron sovranitetin territorial. Territori shteteror eshte nje element qenesor pa te cilin shteti s’mund te ekzistoje dhe eshte i percaktuar sakte me kufijte shteteror. Ushtrimi i pushtetit mbi nje territor njihet si supremacion territorial.



Ndarja e territorit kalon neper tri faza:
1. Pergatitja
2. Ndarja
3. Shenimi i kufijve
Mundesite e percaktimit te kufijve ne lumenje jane:
1. Bregu i majte
2. Bregu i djathte
3. Mesi i lumit
4. Thalveg, ose vija e thellesise me te madhe.

Kufijte ndahen ne:
1. natyrore… shkojne pergjate ujerave, bjeshkeve ose vargmaleve, pyjeve etj. (kufij te preferuar)
2. artificiale… s’kane mbeshtetje ne relief (shenohen me shtylla, gure, mure etj) dhe
3. astronomik… shkojne paraleleve ose meridianeve.
Ndalimi i marrjes se territorit shteteror
Ndryshimet e territoreve me se shpeshti jane sendertuar me perdorimin e forces (me pushtim ose nenshtrim). Qe nga fillimi i shekullit XX, e drejta mbeshtetet ne parimin e rrespektimit te integritetit territorial te shtetit dhe ndalon te merret ndonje territor me perdorimin e forces.
Menyrat e lejuara te marrjes se territorit shteteror
Lidhur me llojet e fitimit te territorit, autoret e se drejtes nderkombetare i kane ndare ne fitime origjinere (burimore) dhe derivative (te prejardhura).
CEDIMI (Cessio) - Eshte menyre e zgjerimit te territorit, qe realizohet mes dy shteteve. Cedimi eshte transaksioni mes dy shtetesh: ceduesit dhe fituesit. Ai ka per object bartjen e sovranitetit mbi territorin i cili i ka takuar shtetit tjeter.
Okupimi paqesor - Eshte vendosja e sovranitetit te nje shteti mbi ndonje territor qe me pare nuk ka qene nen sovranitetin e asnje shteti tjeter. Okupimi paqesor behet ne baze te aktit te njeanshem.
Shtimi (Zgjerimi)-derisa cedimi arrihet me marreveshje nderkombetare, shtimi (acesio) eshte rezultat i ndryshimeve qe shkaktohen nga forcat natyrore ose si rezultat i punes njerezore.
Parashkrimi - ne te drejten nderkombetare mund te perkufizohet si zgjerim i sovranitetit mbi nje territor perms ushtrimit te vazhdueshem dhe te papenguar te sovranitetit ne nje periudhe te caktuar te domosdoshme per te krijuar bindje te pergjithshme se gjendja ekzistuese eshte ne pajtim me rendin juridik.
Per te qene i vlefshem parashkrimi eshte e domosdoshme qe asnje shtet (shtet ne sovranitetin e te cilit ka qene ai territor) mos te protestoje.
Hapesira detare-hapesirat ujore te deterave dhe oqeaneve mbulojne mbi 70 % te siperfaqes se rruzullit tokesor. E drejta e detit - eshte zhvilluar me shekuj si e drejte zakonore. Kodifikimi i se drejtes se detit eshte bere pas luftes se II boterore.
Ujerat detare ndahen ne:
1. Ujera bregdetare (te brendshme dhe territoriale) dhe
2. Ujera te lira.
1.a Ujerat e brendshme detare -perfshijne ujerat e limaneve detare, ngushticat, ujerat brenda arkipelageve, detet e brendshme, hapesirat ujore mes vijes se batices me te larte dhe zbatices me te ulet si dhe deltat e lumenjeve. Gjiri detar e ka statusin e ujerave te brendshme vetem nqs brigjet e gjirit i takojne nje shteti dhe hyrja ne gjirin detar nuk ka gjeresi me te madhe se dyfishi i gjeresise se ujerave territoriale.
1.b Ujerat territoriale-perfaqesojne nje pjese te detit qe shtrihet paralelisht me vijen e bregut ne nje largesi te caktuar dhe jane burim i rendesishem i pasurise detare, rruge e lundrimit dhe zone mbrojtese nga ana e detit.