[arton bala]

Pra e drejta për vetëvendosje nuk do të thotë njëkohësisht që grupet që e kërkojnë atë, në këtë rast kosovarët, të kenë të drejtën për shtetin e tyre ose të drejtën për bashkimin me një shtet tjetër. Pikërisht Marrëveshja e Parisit përmban shumë raste të tilla të tërheqjes së kufinjve kundër dëshirës për vetëvendosje të disa popujve. Për më tepër është dashur që të mirren parasysh rrethanat ekonomike, gjeografike dhe nacionale të të gjithë rajonit dhe, në këto konture, duhej vendosur se në çfarë mase mundej të përkrahej e drejta për vetëvendojse e kërkuesve për të mbrojtur interesat e tyre me autonomi, pavarësi, apo bashkim me një shtet tjetër, ashtu siç ishte përcaktuar në ekspertizën e njohur për ishujt Alande. Në rastin e ishujve Alande mjaftoi një autonomi e gjërë në kuadër të Finlandës për të mbrojtur interesat e suedezëve në këta ishuj, ngase ndryshe nga Kosova: ishujt Alande kurrë nuk kanë qenë të okupuar me dhunë nga Finlanda; suedezët e këtyre ishujve nuk janë vrarë e masakruar kurrë në masë të madhe, plaçkitur e trajtuar në mënyrë çnjerëzore. Ata nuk kanë nevojë për mbrojtje nga shteti finlandez, por kanë nevojë për të drejta kulturore, të cilat edhe i fituan.
Ekspertiza për ishujt Alande përcakton edhe atë se nga e drejta për vetëvendosje rrjedh edhe e drejta për shkëputje si "mjet i fundit nëse një shtet nuk ka vullnetin dhe forcën që të japë garanci të drejta dhe të efektshme e para së gjithash që t'i zbatojë ato". Këtu për herë të parë diskutohen kundërshtimet ndërmjet të drejtës për vetëvendosje, në njërën anë, dhe principit të mosndryshueshmërisë me dhunë të kufinjve në anën tjetër. Aty rekomandohen drejtimet për zgjedhjen e problemeve të tilla. Në ngjashmëri me ekspertizën e ishujve Alande, kjo çështje është regulluar ndërkohë edhe në paragrafin 7 të Friendly Relations Declaration të Asamblesë të Përgjithshëm të KB të 24.10.1970, të cituar më lartë: "Rreshtat e më sipërm (për vetëvendosjen e popujve) nuk duhen kuptuar si autorizim apo nxitje për të ndërmarrë masa të cilat do të cënonin integritetin ... e shteteve sovrane dhe të pavarura ... të cilat me sjelljet e tyre udhëhiqen me principet e barazisë dhe vetëvendosjes së popujve dhe qeverisen nga qeveri që përfaqësojnë popullsinë e një territori, pa dallim race, feje dhe ngjyre të lëkurës". Me fjalë të tjera, zakonisht mjafton një autonomi për të kënaqur kërkesën për të drejtë për vetëvendosje të një grupi. Me këtë autonomi ai mund të sigurojë barazinë kulturore etj. E drejta për shkëputje (secesion) qëndron vetëm atëherë kur shteti në fjalë nuk tregon interes për gjithë popullatën, përfshirë edhe grupet që përfaqëson qeveria e tij, nuk udhëhiqet nga principet për barazi dhe vetëvendosje për të gjitha grupet. Rrjedhimisht nuk mund të fitohen "garanci të drejta dhe të efektshme" për të drejtat e grupeve në këtë shtet.
Jugosllavia me marrëveshjen e 10.09.1919 është përpjekur që të lërë përshtypjen se dëshiron që t'u japë shqiptarëve të drejta të justifikueshme dhe të efektshme por këtë kurrë nuk e ka bërë në realitet. Këtë vetë e ka arsyetuar me pohimin se kjo marrëveshje nuk ka pasur të bëjë me shqiptarët por vetëm me territoret e marra nga Austro-hungaria edhe pse në udhëzimet nga teksti i marrëveshjes bëhet fjalë për territoret e kontrolluara nga Serbia dhe Mali i Zi qysh nga 1 Janari i vitit 1913.
Jugosllavia është sjellur me shqiptarët njëlloj si edhe Serbia më parë. Për sa kohë Serbia (lx), përkatësisht Jugosllavia e dominuar nga Serbia, e ka pasur vendin nën kontroll ka bërë dhe bën dëbimin e shqiptarëve nga trojet e tyre. Ai është bërë paramendime raciste, si i kanë formuluar Cvijiçi dhe Çubrilloviçi. Për këtë, sipas premisave të ekspertizës për ishujt Alande, Kosova ka të drejtë për shkëputje. Kështu ka qenë edhe në vitin 1918.
Pushteti jugosllav ka cënuar rëndë që nga fillimi të drejtën për vetëvendosje dhe kjo ka qenë që në fillim në kundërshtim me të. Shteti shqiptar i ka njohur kufinjtë e Jugosllavisë të vendosur në vitet '20 por kjo vlen vetëm për Shqipërinë. Për kosovarët ai nuk ka pasur mandat për një gjë të tillë. Kosovarët mbetjen e tyre në Jugosllavi kurrë nuk e kanë miratuar. Aq sa ata kanë mundur të deklarohen, kanë kërkuar çdo herë ndarjen nga Serbia dhe Jugosllavia.