[valiii]

وَالنَّازِعَاتِ غَرْقًا وَالنَّاشِطَاتِ نَشْطًا وَالسَّابِحَاتِ سَبْحًا فَالسَّابِقَاتِ سَبْقًا فَالْمُدَبِّرَاتِ أَمْرًا

1 .“Pasha ata (engjëjt) që marrin shpirtrat me rrëmbim

2. Dhe ata që marrin shpirtrat me lehtësi

3 .Dhe ata që notojnë (realizojnë gjithçka lehtë) me shpejtësi

4. Dhe ata që nxitojnë (për të shpënë çdo gjë) në vendin e vet

5. Dhe pasha ata që çdo çështje rregullojnë”

(En-Naziat, 1-5)





Koment:



وَالنَّازِعَاتِ غَرْقًا
1. “Pasha ata (engjëjt) që marrin shpirtrat me rrëmbim . “

Si në shumë vende të tjera në Kur’anin famëlartë, Allahu xh.sh. edhe në fillim të kësaj kaptine betohet në disa prej krijesave të Tij–melaiket, të cilat, siç thuhet në disa ajete kuranore, e madhërojnë të Plotfuqishmin dhe me përpikërinë më të madhe zbatojnë çdo urdhër të Tij.

Betimi i parë i Tij në këtë kaptinë ka të bëjë me melaiket të cilat me vrazhdësi dhe në mënyrë agresive ua nxjerrin shpirtrat pabesimtarëve, si ndëshkim për mohimin, ligësitë dhe paudhësitë e tyre në këtë botë.

Këto momente janë tepër trishtuese për ta, sepse atëherë ata i shohin melaiket e ndëshkimit tek afrohen, për t’ua nxjerrë shpirtrat në mënyrën më të vrazhdë.

Për llahtarinë e këtij momenti, d.t.th., për momentin e nxjerrjes së shpirtrave të pabesimtarëve, na flasin edhe këto dy ajete:

“ Sikur t’i shihje engjëjt kur ua marrin shpirtin atyre që mohuan (do të shihje tmerr), u binin fytyrave dhe shpinave të tyre (para dhe prapa): Shijoni dënimin e djegies” (El-Enfal, 50), dhe

“ … E sikur t’i shihje mizorët kur janë në agoni të vdekjes, e engjëjt kanë shtrirë duart e veta (me ndëshkim) e (u thonë): shpëtojeni pra vetveten (nëse mundeni). Tash përjetoni dënimin e turpshëm për shkak se thoshit të pavërtetën për Allahun, dhe ndaj argumenteve të Tij ishit kryeneçë” (El-En’am, 93)

Këto ajete tregojnë qartë për mundimet që do t’i përjetojnë pabesimtarët dhe për pafuqinë e tyre në ato çaste, sepse nuk janë në gjendje të bëjnë asgjë për ta shpëtuar vetveten. Ata do të tranden e do të tmerrohen kur pranë vetes, para dorëzimit të shpirtit, shohin melaiket e ndëshkimit tek kanë shtrirë duart e veta për t’ua nxjerrë shpirtin me mundime.



وَالنَّاشِطَاتِ نَشْطًا
2. “Dhe ata që marrin shpirtrat me lehtësi”

Betimi i dytë i Allahut në këtë sure ka të bëjë me melaiket e mëshirës, të cilat butësisht e me lehtësi ua marrin besimtarëve shpirtrat duke i përshëndetur me Selam dhe duke i përgëzuar me Xhennet:

Këtë pamje na e përshkruan edhe Kur’ani famëlartë në ajetet:

“S'ka dyshim se ata që thanë: “Zoti ynë është All-llahu”, pastaj nuk u luhatën, atyre u zbresin melaiket (në prag të vdekjes dhe u thonë): “Mos u frikësoni dhe mos u pikëlloni, keni myzhde Xhennetin që ju premtohej!” (Fussilet, 30)

dhe:

“Të cilëve, duke qenë të pastër, engjëjt ua marrin shpirtin, duke u thënë: “Selamun alejkum”-gjetët shpëtimin, hyni në Xhennet, për hir të asaj që keni vepruar” (En-Nahl, 32)

Ja pra sa i madh është dallimi midis këtyre dy gjendjeve të marrjes së shpirtrave,- të besimtarëve dhe pabesimtarëve.

Në lidhje me këtë, kemi edhe disa hadithe të Pejgamberit a.s., por ne këtu, për shkaqe objektive, do të përmendim pjesërisht vetëm një.

Transmeton Ahmed ibn Hanbeli nga Ebu Muavije, i cili ka thënë: Na ka rrëfyer A’ëmeshi e ky nga Minhali, ky nga Ibni Amri, ky nga Zudhani e ky nga Berra’ë bin Azibi të ketë thënë: “Dolëm një ditë me të Dërguarin e Allahut për ta përcjellë xhenazen e një ensariu, dhe ne të gjithë ishim ulur rreth varrit të të ndjerit. Derisa ishim në përfundim të varrimit të tij, i Dërguari a.s., me një shkop në dorë po prekte tokën, e pastaj e ngriti shikimin nga ne dhe na u drejtua me fjalët: “Kërkoni mbrojtje nga Allahu prej ndëshkimit të varrit”. Këtë e përsëriti dy a tri herë, dhe vazhdoi: “Kur besimtarit t’i jetë afruar fundi i jetës në këtë botë, për të kaluar në Ahiret, nga qielli zbresin melaiket me fytyra të ndritshme sikur dielli. Me vete sjellin qefinin dhe parfumet më aromatike të Xhennetit dhe ulen përballë besimtarit. Në ato momente në një formë të bukur vjen meleku i vdekjes, i cili ulet te koka e tij dhe thotë: “O shpirt i mirë, urdhëro e dil (eja) në mëshirën dhe kënaqësinë e Allahut”, dhe shpirti i besimtarit del nga trupi sikur që bie pika e ujit nga gota. Pastaj meleku i vdekjes e merr atë shpirt, të cilin melaiket e tjera për asnjë çast nuk e lënë më në dorën e tij, derisa të mos e mbështjellin me atë qefin (të Xhennetit) dhe ta parfumosin me parfum të Xhennetit. Era e shpirtit të tij e ka aromën më të këndshme se çdo lloj i miskut-parfumit në tokë. Ai shpirt ngrihet lart në qiell nga melaiket e mëshirës dhe në çdo grup të melaikeve që hasin gjatë ngjitjes, pyesin: Cili është ky shpirt i mirë? Ata thonë: filan filani duke e thirrur me emrat më të bukur me të cilët e kanë thirrur njerëzit në këtë botë, derisa të mos arrijnë në qiellin e kësaj bote dhe të kërkojnë leje që ai të hapet për të, dhe qielli hapet e vazhdon udhëtimi me të nëpër sferat e larta qiellore derisa të arrijnë në qiellin e shtatë, dhe Allahu thotë: “Shkruani librin (emrin) e robit Tim në regjistrin e të lartësuarve dhe kthejeni në tokë, sepse prej saj i kam krijuar, në të i rikthej dhe prej saj prapë do t’i ringjall herën tjetër…

… Ndërsa, kur t’i jetë afruar fundi i jetës në këtë botë pabesimtarit, për të kaluar në Ahiret, nga qielli zbresin melaiket e tmerrshme të ndëshkimit, me fytyra të zeza e të vrenjtura, dhe me vete sjellin rroba të vrazhdta (ferra-ferra) të Xhehennemit dhe ulen para tij; pastaj vjen meleku i vdekjes dhe i ulet te koka duke i thënë me vrazhdësi: “O shpirt i keq (i ndyrë). Dil (shko) në hidhërimin dhe dënimin e Allahut. Në ato çaste shpirti i pabesimtarit nxirret me vështirësi, sikurse gërhanët (ferrat) që me vështirësi nxirren nga leshi i lagur, dhe menjëherë e mbështjellin me ato rroba të vrazhda të Xhehennemit, duke kundërmuar erë më të rëndë e më të keqe se të çfarëdo coftine në fytyrë të tokës. Pastaj ky shpirt i keq ngrihet në hapësirat qiellore dhe në çdo grup të melaikeve që hasin, ato pyesin: Cili është ky shpirt i keq e i ndyrë? U thuhet: filan filani, duke e thirrur me emrat më të këqij me të cilët e kanë thirrur në këtë botë, derisa të mos arrijë te qielli i kësaj bote, kur kërkohet leje për të vazhduar më tutje (më lart) me të, por këtij shpirti të keq nuk i lejohet të shkojë më tutje në sferat e larta qiellore, dhe pastaj i Dërguari a.s. e lexoi këtë ajet kuranor:

“… Të tillëve nuk u hapen dyert e qiellit dhe ata nuk do të hyjnë në Xhennet derisa të përbirojë deveja nëpër vrimën e gjilpërës. Ja, kështu i shpërblejmë kriminelët” (El-A’ëraf, 40)

… dhe pastaj i Dërguari i Allahut vazhdoi: “Allahu i urdhëron melaiket: Shkruani librin (emrin) e tij në regjistrin Sixh-xhin (libri i xhehennemlinjve),në fund të tokës.

Pastaj melaiket shpirtin e tij e hedhin me rrëmbim e forcë poshtë në tokë… Më pastaj i Dërguari a.s. lexoi këtë ajet kuranor: “ … E kush i bën shok Allahut, ai është sikur të bjerë nga qielli e ta rrëmbejë shpendi, ose si ai të cilin e gjuan era e stuhishme në ndonjë vend të humbur” (El-Haxh-xh, 31).

Edhe tri betimet e tjera të Allahut në vazhdim të kësaj kaptine, kanë të bëjnë me grupe të veçanta të melaikeve, të cilat i kryejnë urdhrat e Allahut në mënyrë të përpiktë:



وَالسَّابِحَاتِ سَبْحًا

3. Dhe ata që notojnë (realizojnë gjithçka lehtë) me shpejtësi

Sipas shumicës dërrmuese të dijetarëve, ky betim i Allahut ka të bëjë me engjëjt (melaiket), të cilët me shpejtësi notojnë (fluturojnë) nëpër hapësirat qiellore duke kryer urdhrat e Allahut xh.sh.,do të thotë, ata me shpejtësi të pabesueshme zbresin nga qielli në tokë dhe kthehen, për ta çuar në vend urdhrin e parashtruar.

Disa dijetarë kanë dhënë mendimet e tyre se këtu është fjala për kuajt e kalorësve muslimanë, që ngarendin si vetëtima në mejdanin e luftës. Disa të tjerë, si Katadeja, Hasan el Basriu dhe Muhamed el Gazaliu, kanë thënë se fjala është për yjet që lëvizin (notojnë) nëpër galaktikat e tyre.

Mirëpo disa të tjerë shfaqin tjetër mendim, duke theksuar se fjala është për shpirtrat e besimtarëve, që me mall të zhuritur e me dashuri të flaktë, shpejtojnë në takim me Krijuesin e tyre-Allahun xh.sh.

Megjithatë, mendimi i parë është më i pranueshmi dhe më i besueshmi në mesin e dijetarëve.



فَالسَّابِقَاتِ سَبْقًا

4. Dhe ata që nxitojnë (për të shpënë çdo gjë) në vendin e vet

Shumica e dijetarëve (xhumhuri) janë të mendimit se këtu bëhet fjalë për engjëjt që i paraprijnë dërgimit të shpirtrave të besimtarëve në Xhennet, do të thotë se këta engjëj i bartin shpirtrat e atyre për në Xhennet, ashtu siç e pamë më lart edhe nga hadithi i Pejgamberit a.s.

Ka edhe mendime të tjera, të cilat natyrisht e kanë peshën e vet dhe kanë mbështetje, sepse domethëniet e Kur’anit famëlartë i gjasojnë një oqeani të pafund. Kështu, shohim që Muxhahidi thotë se ky ajet bën fjalë për melaiket, të cilat i tejkalojnë pengesat e djajve gjatë dërgimit të shpalljes tek të dërguarit e Allahut. Se djajtë mund të paraqesin ndonjë pengesë të tillë, na flasin edhe ajetet:

“Dhe atë (qiellin) e kemi ruajtur prej çdo djalli të mallkuar, përveç atij që vjedh (përgjon) ç’dëgjohet, po edhe atë e kap ylli i zjarrtë (dhe e djeg)”. (El-Hixhr, 17-18)

Tregohet se dikur djajt kishin mundësinë të përgjonin diçka nga lajmet e qiellit, por me shpalljen e revelatës së fundit hyjnore - Kur’anit, atyre u është pamundësuar një gjë e tillë, dhe për t’iu shmangur këtyre përgjimeve, tash kujdesen melaiket e përmendura në këtë ajet, të cilat nxitojnë për ta shpënë çdo gjë në vendin e vet. Ky ishte mendimi i Muxhahidit, ndërsa Katadeja, Hasan el Basriu dhe Muhamed el Gazaliu thonë se këto janë yje apo planetë, të cilët kapërcejnë njëri-tjetrin gjatë udhëtimit të tyre nëpër orbitat e përcaktuara në Gjithësi.

Ca të tjerë mendojnë se fjala këtu është, si në ajetin e mëparshëm, për kuajt e luftëtarëve muslimanë, të cilët ngarendin para njëri-tjetrit në Xhihad (luftë), e disa të tjerë thonë se fjala është për shpirtrat e besimtarëve që u paraprijnë trupave të tyre për në kënaqësitë e Allahut, të cilat do t’i përjetojnë në jetën e Berzahut (varrezave). Megjithatë, mendimi i parë, se bëhet fjalë për melaiket që nxitojnë për të shpënë çdo gjë në vendin e vet, është më i pranueshmi.



فَالْمُدَبِّرَاتِ أَمْرًا

5. Dhe pasha ata që çdo çështje rregullojnë”

Gjithashtu edhe betimi i pestë me radhë i Allahut xh.sh., në këtë kaptinë, sipas shumicës dërrmuese të dijetarëve, ka të bëjë me melaiket të cilat, me lejen dhe autorizimin e Allahut, i rregullojnë çështjet në tokë.

Dijetarët kanë përmendur në këtë kontekst katër engjëjt më të mëdhenj, të cilëve u janë ndarë detyra të caktuara nga Allahu për rregullimin e çështjeve të jetesës në këtë botë.

Hasan el Basriu dhe Muhamed el Gazaliu, janë kategorikë se edhe ky ajet (ky betim), ka të bëjë ekskluzivisht me yjet, lëvizjen e planetëve dhe galaktikave.

Marrë në tërësi, pavarësisht nga këto mendime të nduarduarta, mund të themi se kuptimin e vërtetë të këtyre betimeve hyjnore e di vetëm Allahu i Gjithëdijshëm. Megjithatë, ajo që del në pah dhe për se dijetarët janë të bashkuar, është fakti se prapa këtyre betimeve ekziston një dëshmi e pakontestueshme kundër pabesimtarëve, se ato që ata i mohojnë në lidhje me Ringjalljen dhe Llogarinë e Ahiretit, janë një e vërtetë e pamohueshme, të cilën edhe do ta përjetojnë.

Dijetari i madh bashkëkohor, Sejjid Kutbi, në lidhje me këtë, në tefsirin e tij “Fi Dhilalil Kur’an” thotë: “Çfarëdo që të shtrohet rreth kuptimeve të këtyre betimeve të Allahut; engjëjt apo yjet, një është më se e sigurt,- këtu kemi të bëjmë me përjetimin shqisor të një gjallërie kuptimore të ambientit dhe të frymës kuranore”. Pra, s’ka dyshim se këto shprehje kuranore lëkundin ndjenjat, dridhin zemrat dhe shkaktojnë rrëqethje e mornica në trup, për një gjë të tmerrshme, një kërcënim të vazhdueshëm që është momenti i kataklizmës dhe Ringjallja, ndodhia e të cilave do t’i tmerrojë pabesimtarët.

* * *

Kur është fjala tek betimet e Allahut, në përgjithësi, mund të themi se i Lartmadhërishmi është betuar edhe në krijesa të tjera të Tij, madje Ai është betuar edhe në vetë Qenien e Tij hyjnore. Me anën e betimeve të Tij në Kur’an, Allahu xh.sh. argumenton Njëshmërinë e Tij, vërtetësinë e Kur’anit si fjalë hyjnore, vërtetësinë e pejgamberisë së Muhammedit a.s. vërtetësinë e ndodhisë së Kiametit dhe të Ringjalljes.

Në vazhdim po paraqesim shkurtimisht disa nga këto betime hyjnore:

- “Pasha të radhiturit (melaiket), që në rreshta (safa) qëndrojnë, dhe nxituesit, që me nxitim shtyjnë, dhe pasha lexuesit, që lexojnë përkujtimin, është e vërtetë se Zoti juaj është vetëm Një, Zot i qiejve e i Tokës dhe ç’ka në mes tyre, dhe Zoti i lindjeve (të yjeve)” (Es-Safat, 1-5)

- “Kaf, pasha Kur’anin e lavdishëm (do të ringjalleni)” (Kaf,1)

- “Ha, Mim, Pasha librin (Kur’anin) sqarues” (Ez-Zuhruf, 1-2)

- “Ja, Sin, Pasha Kur’anin e pacenueshëm në urtësinë e tij të lartë, s’ka dyshim se ti (Muhamed) je prej të dërguarve” (Jasin, 1-3)

- “Betohem në Ditën e Kiametit” (El-Kiame, 1)

- “Ata që nuk besuan, menduan se kurrsesi nuk do të ringjallen. Thuaj: Po, pasha Zotin tim, patjetër do të ringjalleni dhe do të njoftoheni për ato që keni punuar, dhe kjo për Allahun është e lehtë” (Et-Tegabun, 7)

Në përmbyllje mund të themi se dijetarët islamë përcaktuan dispozita të veçanta në lidhje me betimet në Allahun dhe ndalimin e betimit të njerëzve në jetën e përditshme të tyre në diçka tjetër, përveç në Allahun xh.sh. Një gjë e tillë rrjedh edhe nga vetë porosia e Pejgamberit a.s., kur thotë: “Kush betohet, ose le të betohet në Allahun, ose le të heshtë!”

Nga kjo mund të kuptohet se Allahu xh.sh. betohet në shumë vende në Kur’an, në gjëra që janë me rëndësi të veçantë për njerëzimin, ndërsa njerëzit, nëse shtrëngohen për betim, atëherë këtë duhet ta bëjnë vetëm në Krijuesin e tyre, sepse asgjë nuk mund të krahasohet me Të.