[valiii]

Komentimi i kaptinës “Ed-Duha”

1. Pasha paraditën!

2. dhe natën që shtrin errësirën!

3. Zoti yt as nuk të ka lënë, e as nuk të ka përbuzur.

4. Dhe (dije) se jeta e ardhshme është shumë më e mirë për ty se e para.

5. e Zoti yt do të të japë ty, e ti do të kënaqesh.

6. A nuk të gjeti jetim, e të dhuroi strehim (kujdesje).

7. të gjeti të paudhëzuar, e të udhëzoi.

8. të gjeti të varfër, e të begatoi (pasuroi).

9. Pra, mos e përçmo (poshtëro) jetimin!

10. as lypësin mos e përzër!

11. e për të mirat që t’i dha Zoti yt, trego!



Kaptina “Ed-Duha” është kaptinë mekase, e zbritur pas kaptinës “El-Fexhr”. Ka gjithsej 11 ajete.

Kaptinën të tërën e përshkon një frymë ledhatuese, e mëshirëshme, e afërt dhe e ngrohtë ndaj Pejgamberit a.s.. Është një zgjatje e dorës së mëshirës e cila qetëson dhembjen dhe dëshpërimin. Është një prehje dhe shpresë që qetëson shpirtin e trazuar të Pejgamberit a.s.[1]



Emërtimi i kësaj kaptine

Kjo kaptinë e ka marrë emrin nga ajeti hyrës i saj: “Ved-Duha - Pasha paraditën!”, në të cilin Allahu xh.sh. betohet, sepse kjo është ndër kohët më të rëndësishme për jetën dhe gjallërinë e njeriut.



Lidhmëria e kësaj kaptine me atë paraprake “El-Lejl”
Kaptina “El-Lejl” përfundoi me premtimin e Allahut se në Ahiret do të derdhte begatitë e Tij mbi të devotshmit, ndërsa në kaptinën “Ed-Duha”, ky premtim përsëritet rishtazi, tash për vetë Pejgamberin a.s.: “Ve lesevfe ju’tike rabbuke feterda” – “E Zoti yt do të të japë ty, e ti do të kënaqesh”

Pastaj në kaptinën “El-Lejl” ajeti 13 ku Allahu xh.sh. thotë: “Ve inne lena el ahiretu vel ula”- “Dhe vetëm Jona është bota tjetër si dhe kjo” është një ngjashmëri me ajetin 4 të kaptinës “Ed-Duha”: “Ve lel ahiretu hajrun leke minel ula”- “Dhe (dije) se jeta e ardhshme është shumë më e mirë për ty se e para”.



Shkaku i zbritjes së kësaj kaptine

Në lidhje me shkakun e zbritjes së kësaj kaptine, kemi disa transmetime autentike, por këtu do t’i paraqesim vetëm ato më kryesoret:

1. Transmetohet nga Seid bin Mensuri dhe El-Ferjaniu nga Xhundubi: Xhibrili disa ditë nuk i erdhi me shpallje Muhammedit a.s., gjë që i shtyri idhujtarët mekas ta tallnin me fjalët se Zoti i tij e kishte harruar, e kishte lënë dhe e kishte përbuzur.[2]

2. Transmetojnë Buhariu e Muslimi dhe të tjerët nga Xhundubi, se Muhammedi a.s. u ankua nga shëndeti për dy-tri ditë dhe nuk mundi të ngrihej natën të falte namaz. Kjo e shtyri Umi Xhemilin, gruan e Ebu Lehebit që t’i thoshte me ironi: “O Muhamed! Kam shpresë se të la shejtani yt se po shoh që s’po të vjen-s’po të afrohet ka disa ditë…” Prandaj Allahu zbriti këtë kaptinë. [3]

3. Transmeton Ibn Xherir et Taberiu nga Abdullah bin Shedadi: Hatixheja r.a. iu drejtua të Dërguarit të Allahut me fjalët: “Ka disa ditë që Zoti yt sikur të ka lënë pas dore…”, prandaj zbriti kjo sure si përgjigje. Këto fjalë të përcjella nga Hatixheja r.a. janë të kategorisë “mursel”. Transmetuesit e këtij Isnadi janë të besueshëm.

Hafidh ibn Haxheri thotë: “Siç duket edhe Umi Xhemil edhe Hatixheja ia kishin thënë Resulullahut përafërsisht të njëjtat fjalë, por Umi Xhemil i kishte thënë ato si nënçmim e përbuzje, kurse Hatixheja r.a. nga dhemshuria, tek shihte të Dërguarin a.s. që vuante, për shkak se Shpallja i qe vonuar për disa ditë”.[4]

Në lidhje me shkakun e shpalljes së kësaj sureje ekzistojnë edhe disa transmetime të tjera, të cilat do t’i përmendim me rastin e komentimit të ajeteve të saj.



Koment:



وَالضُّحَى. وَاللَّيْلِ إِذَا سَجَى. مَا وَدَّعَكَ رَبُّكَ وَمَا قَلَى
1. Pasha paraditën!

2. dhe natën që shtrin errësirën!

3. Zoti yt as nuk të ka lënë, e as nuk të ka përbuzur.

Allahu xh.sh. betohet në paraditën -“Duhanë”, koha që simbolizon pjesën e parë të ditës, pasi që dielli dukshëm të jetë ngritur në qiell. Qëllimi këtu mund të jetë për ditën, sepse në ajetin që pason, Allahu xh.sh. betohet edhe në natën, që është pjesë e kohës kur njeriu pushon me të gjitha gjymtyrët e tij, për të marrë forca dhe energji të mjaftueshme që prapë të nesërmen në mëngjes të gjallërojë, të punojë, të fitojë dhe të falënderojë Krijuesin e tij, për të gjitha mirësitë që i ka dhuruar.

Në Sheriatin islam, nga tradita e Pejgamberit a.s. ekziston falja e një namazi që është synet, e që quhet “Namazi i Duhasë”, të cilin Pejgamberi a.s. nuk e ka lënë kurrë pa e falur, ashtu siç nuk linte pa falur as namazin e natës “Salatul-Lejli” (Salatu-t- Tehexh-xhud)”. Namazin e “Duhasë” Pejgamberi a.s. e falte pasi kalonte një kohë e konsiderueshme prej lindjes së diellit.

Pastaj, në vazhdim vjen ajeti i tretë në të cilin hidhen poshtë fuqishëm talljet e idhujtarëve se kinse Zoti e kishte braktisur Muhammedin a.s.. Jo, kurrsesi, por dije, o Muhammed, se Zoti yt nuk të lë kurrë, nuk është hidhëruar në ty dhe as nuk të ka përbuzur, madje Allahu xh.sh. e vë në dijeni të Dërguarin e Vet se është dhe do të jetë në mbrojtje të tij sikur çdo herë që ishte në mbrojtje të të dërguarve të tjerë. Ai të ka në mbikëqyrje të vazhdueshme për të të mbrojtur nga çdo rrezik. E si të të mos mbrojë kur Ai ty ta besoi transmetimin e Mesazhit të Vet të fundit hyjnor drejtuar njerëzimit!

Është fakt se Allahu xh.sh. i pati përherë në mbikëqyrje të dërguarit e Vet, si p.sh. Musanë a.s. kur në shenjë të tij thotë: “E nga ana Ime mbolla (në zemra të njerëzve) dashuri ndaj teje, e që të edukoheshe nën mbikëqyrjen Time” (Ta-Ha, 39).

Pastaj i drejtohet edhe Muhammedit a.s. “Ti bëj durim për vendimin e Zotit tënd, se ti je nën mbikëqyrjen Tonë dhe, kur të ngrihesh, madhëroje me falënderim Zotin tënd!” (Et-Tur, 48) [5]



وَلَلآخِرَةُ خَيْرٌ لَكَ مِنْ الأُولَى
4. Dhe (dije) se jeta e ardhshme është shumë më e mirë për ty se e para.

Me këtë ajet, Muhammedit a.s. i bëhet e ditur se jetë e vërtetë është vetëm jeta e Ahiretit dhe se kjo botë kalimtare është shumë e shkurtër. Kjo botë do të shkatërrohet, meqenëse është vetëm një vendsprovim për njeriun. Në lidhje me këtë flasin shumë ajete kuranore, si:

“Kjo jetë e kësaj bote nuk është tjetër veçse dëfrim e lojë, e jetë e vërtetë, pa dyshim është ajo e botës së ardhshme (Ahireti), sikur ta dinin”. (El-Ankebut, 64) ,

pastaj:

”Ju njerëz, dijeni se jeta e kësaj botë nuk është tjetër veçse një lojë, kalim kohe në argëtim, stoli, mburrje mes jush dhe përpjekje për shtimin e pasurisë dhe të fëmijëve…… pra, jeta e kësaj bote nuk është tjetër veçse përjetim mashtrues”. (El-Hadid, 20)

Transmetojnë imam Ahmedi, Tirmidhiu dhe Ibni Maxhe nga Abdullah ibn Mes’udi të ketë thënë: “Një ditë Resulullahu s.a.v.s ishte shtrirë për të fjetur mbi një hasër, dhe shihej qartë se hasra kishte lënë gjurmë në trupin e tij. Kur u zgjua, fillova t’ia fërkoja krahun e tij e i thashë: O i Dërguar i Allahut, pse nuk na lejove të paktën të të kishim shtruar diçka të butë mbi hasër? E ai m’u përgjigj:”Çfarë kam unë me këtë botë, shembulli im dhe shembulli i kësaj bote është sikur një udhëtar, i cili është ndalur të pushojë nën hijen e një peme, pastaj ngrihet dhe vazhdon udhën e tij”.[6]

Gjithashtu ky ajet jep shenjë të qartë se gjërat që do të pasonin, për Muhammedin a.s., do të ishin më të mira se ato të kaluarat, do të thotë, do të vinin ditë më të mira për të gjithë muslimanët. Ata, në një të ardhme të afërt do të bëheshin një bashkësi e fuqishme në Medinë, dhe pas 8 vjetësh do të hynin triumfalisht në Mekë, pa ndonjë rezistencë, me se do të vendoseshin drejtësia dhe pushteti i Allahut fillimisht në Hixhaz, e pastaj në tërë Gadishullin Arabik, njëherë e përgjithmonë. Madje për një kohë shumë të shkurtër, muslimanët do të kishin në zotërim mbi gjysmën e botës, ku njerëzit nuk do të ishin më robër të njerëzve dhe as të besëtytnive të kota, por njerëz të cilët me plot dinjitet do të përkuleshin vetëm para Krijuesit të tyre të vërtetë-Allahut xh.sh..

Dijetari bashkëkohor M.M. Sha’raviu, në lidhje me këtë ajet thotë se këtu është fjala për Vahjin, do të thotë ajetet që do të pasonin më tutje, do ta qetësonin Muhammedin a.s. dhe do t’i jepnin kurajo e guxim që të bëhej i pathyeshëm në misionin e tij, shumë më tepër se ajetet që i kishin zbritur deri atëherë.[7]

Në lidhje me këtë ajet kemi edhe shkakun e zbritjes, përse Taberaniu në “El Evsat” transmeton nga Ibni Abbasi të ketë thënë: Ka thënë i Dërguari i Allahut s.a.v.s.: “M’u paraqit gjendja e Ymetit tim pas meje dhe vendet që ata do t’i çlirojnë (nga kufri), dhe u kënaqa…” prandaj edhe zbriti ky ajet, i cili i bën me dije se ajo që po vinte, ishte më e shndritshme se ajo që kishte kaluar



وَلَسَوْفَ يُعْطِيكَ رَبُّكَ فَتَرْضَى
5. E Zoti yt do të të japë ty, e ti do të kënaqesh.

Mirësitë e Allahut ndaj Muhammedit a.s. ishin të panumërta, e zgjodhi atë për Pejgamber dhe e gradoi me gradën më të lartë “Vulë e Pejgamberisë”. I dhuroi atij Librin më të madh-Kur’anin famëlartë, udhëzim i qartë dhe dritë, e cila do t’i ndriçojë udhët e njerëzimit.

Mirësia më e madhe e dhuruar nga Allahu xh.sh. në këtë botë, është shpallja e fesë islame, e cila për një kohë të shkurtër do të pushtonte zemrat e njerëzve anekënd botës, jo me forcën e shpatës, por me forcën e argumentit e të bindjes shpirtërore. Kurse, mirësitë ndaj Muhammedit a.s. në Ahiret do të jenë: Shefati (ndërmjetësimi), kroi i Kevtherit, pozita e tij e lartë në krahasim me të dërguarit e tjerë (Mekami mahmud), etj. Prandaj, të gjitha këto mirësi të panumërta ndaj Muhammedit a.s. ishin argumente të pakontestueshme që të demantonin shpifjet e idhujtarëve se Zoti i tij e kishte lënë, braktisur apo ishte i hidhëruar ndaj tij. Jo, përkundrazi, kjo sure dhe këto ajete ishin një fuqizim shpirtëror dhe fizik për të, që ai të mos humbte kurrë shpresën në mëshirën e Allahut xh.sh..

Edhe me këtë ajet ndërlidhet një shkak i zbritjes, i ngjashëm me atë të mëparshmin, të cilin e transmetojnë Hakimi, Bejhekiu në “Ed-Delail”, si dhe Taberaniu e të tjerët nga Ibni Abbasi, i cili ka thënë: “Iu paraqit (ekspozua) të Dërguarit të Allahut se cilat vende do të ishin në duart e muslimanëve, fshat më fshat dhe iu kënaq zemra”, prandaj edhe zbriti ky ajet: “E Zoti yt do të të japë ty, e ti do të kënaqesh”.

Ibni Abbasi, në lidhje me këtë ajet, thotë: “Allahu i ka premtuar Muhammedit a.s. shumë mirësi në Ahiret, por padyshim ajo që synohet në këtë ajet dhe që do ta bëjë të kënaqur e të lumtur Pejgamberin a.s., është Shefati (ndërmjetësimi). Transmetohet në Sahihun e Muslimit nga Abdullah ibn Amr ibn Asi, se i Dërguari a.s. i lexoi fjalët e Allahut në lidhje me Ibrahimin a.s. kur ai i qe drejtuar Atij:

“Zoti im! Ata vërtet i shmangin (nga rruga e drejtë) shumë njerëz. E kush më respekton mua, ai është imi (në fe), e kush më kundërshton mua, atëherë Ti je që fal dhe që mëshiron” (Ibrahim, 36)

dhe fjalët e Isait a.s.:

“Nëse i dënon ata, në të vërtetë ata janë robër të Tu, e nëse ua fal atyre, Ti je i Gjithëfuqishmi, i Urti” . (El- Maide, 118),

pastaj i ngriti duart dhe u lut: “O Zot, ma fal dhe ma shpëto Ymetin tim”, dhe filloi të qante. Atëherë Allahu xh. sh. urdhëroi Xhibrilin të shkonte e ta pyeste Muhammedin a.s. përse po qante, dhe thuaj atij: “Ne do të të kënaqim ty me Ymetin tënd dhe nuk do të të dëshpërojmë”.[8]

Pastaj, është edhe një transmetim tjetër sipas të cilit Muhammedi a.s. ka thënë: “Çdo pejgamber e ka pasur nga një lutje të cilën Allahu ia ka pranuar, dhe çdo pejgamber para meje është ngutur në lutjen e tij (në këtë botë), kurse Lutja ime ishte që të jem ndërmjetës (shpëtues) për Ymetin tim në ditën e Kiametit”.[9]

Ndërsa në “Tefsirul Xhelalejn” është shënuar edhe një hadith i ngjashëm me këtë që e transmeton Hatibi, se Pejgamberi a.s., pasi i pati zbritur ky ajet, ka thënë: “Nuk do të jem i kënaqur përderisa edhe një pjesëtar i vetëm i Ymetit tim të jetë në zjarr”.[10]