[Psikologu]

Më datën 28 janar 1913 dy nga tre delegatët malazezë në Londër, i kërkuan takim Edward Grey-t, në të cilin, duke i shprehur vendosmërinë e Mbretit Nikolla për të mos hapë rrugë mbi Shkodrën, bënë edhe një deklaratë të qartë kërcënuese që godiste drejtëpërdrejtë stabilitetin europian. Ato u shprehen: Për mbretin Nikolla "është absolutisht thelbësore marrja e qytetit.... Në qoftë se Austro-Hungaria sulmon Malin e Zi, opinioni publik rus do të lëvizë në mënyrë mjaft fuqishme". Rreth kësaj deklarate ministri i jashtëm britanik bën vëzhgimin e mësipërm: "Unë konstatoj se kjo nënkupton që, në qoftë se Austro-Hungaria marshon kundër Malit të Zi, Rusia do të marshojë kundër Austro-Hungarisë; Gjermania atëhere do të marshojë kundër Rusisë dhe Franca do të marshojë kundër Gjermanisë: e gjithë kjo për llogari të Shkodrës. Një gjë e tillë është e palejueshme". Eshtë e kuptueshme se situata kërkonte dhënien e një zgjidhjejeje sa më të shpejtë të problemit, para se të shoqërohej me ndërlikime më të rënda. Hap të rëndësishëm përpara, por ende larg afrimit të pozicioneve të Austro-Hungarisë dhe Rusisë shënon propozimi gjerman i bërë në mbledhjen e datës 6 shkurt 1913 nga Prince Lichnowsky. Sipas këtij propozimi, "kufiri do të nisej nga Adriatiku dhe do të ndiqte rrjedhën e Bunës deri në pikën që ndodhet midis Rrushkullit dhe Samrishtit, pastaj do të drejtohej drejt Liqenit të Shkodrës duke ia lënë Taraboshin Shqipërisë, do të përshkonte liqenin deri tek gjiri i Liqenit të Hotit dhe do t'i linte Malit të Zi Hotin e Grudën, ndërsa Shqipërisë do t'i mbeteshin Kastrati, Kelmendi dhe Shkreli. Plava, Gucia, Peja dhe Manastiri i Visokiveçenit do të mbeteshin jashtë Shqipërisë.

Siç mësohet nga burimet diplomatike, Mbreti Nikolla fillimisht kishte qenë kundër një sulmi të përgjithshëm për marrjen e qytetit duke shpresuar në një zgjidhje diplomatike të pretendimit të tij. Por, më kalimin e kohës, i vënë nën një presion të dyfishtë, prej ministrave të tij dhe prej qeverisë serbe, ai do të fillojë përgatitjet për ndërrmarrjen e një sulmi të përgjithshëm. Siç duket, në ndërmarrjen e sulmit të përgjithshëm të datës 7 shkurt ndaj Shkodrës, duhet të ketë ndikuar edhe rrjedha e zhvillimeve të Konfrencen e Ambasadorëve, pas propozimit të skemës gjermane të ndarjes së kufirit verior, të paraqitur më lart. Mali i Zi tashmë nxiton të bëjë fakt të kryer caktimin e kufirit. Kështu, më datën 7 shkurt, forcat e bashkuara malazeze dhe serbe ndërrmarrin sulmin e përgjithshëm mbi Shkodrën. Malazezët ndeshën një rezistencë jo të madhe në Mes- Muselim, të cilën e morën, por, në kodrat e Bardhajve ato u detyruan të ndalen. Një përpjekje e dytë me datën 8 shkurt nuk qe më e suksesshme, por me datë 9, të mbështetur edhe nga një bateri me rreze të shkurtër veprimi ata ia arritën të çajnë edhe këto pozicione pas një lufte tepër të ashpër. Këto operacione i kushtuan malazezëve rreth 2000 të vrarë.

Dhe ndërsa rreth Shkodrës Mali i Zi po shpenzonte të gjitha energjitë e tij njerëzore dhe materiale, në Konferencën e Ambasadorëve, më 15 shkurt 1913 skicohet një zhvillim i rëndësishëm: për herë të parë linja ruse e kufirit priret ta kalojë Shkodrën brenda shtetit të ri shqiptar. Këtë moment të rëndësishëm drejtuesi i Konferencës Edward Grey do të përpiqet ta shfrytëzojë, për t'i dhënë rrugëzgjidhje kontradiktave të thella mes të cilave ishte e mbërthyer Konferenca. Megjithatë, konferenca do të rendë edhe për disa javë të tëra derisa do të arrijë të fitojë lëshimet e mjaftueshme reciproke të Austro-Hungarisë në Shqipërinë Verilindore dhe të Rusisë për Shkodrën, që të arrihej në një vendim të përbashkët mes Fuqive. Ndërkaq, Mbreti Nikolla do të vazhdojë krahas veprimeve të ashpra ushtarake edhe një propagandë diplomatiko-politike, të cilësuar nga raportet e diplomatëve të pranishëm, si të paarsyeshme deri në qesharake.