[ShEjToNkA]

Nuse Për Në Mal


Në vitin 1915, duke qenë gjithnjë kaçak nëpër Drenicë, Azemi u strehua për disa net në Klinën e Poshtme, te Muharrem Rexha. Atje takoi edhe Shotën me prindët e saj. Me këta bisedoi vetë rreth martesës. Prindët e Shotës i treguan Azemit se ata dhe vasha e kishin pritur dhe qenë gati për të bërë martesën sa më shpejtë.
Ndërkaq Azemi me dy vëllëzërit e tij, Seferin e Zenelin, vazhdonte një jetë gjysmëilegale. Themi gjysmëilegale, sepse Drenica ishte gati e pashkelur. Njerëzit dhe grupet e shkëputura si “kaçakë” nëpër Drenicë ishin të shumtë. Populli ishte me ta dhe i mbronte, ndërsa forcat e xhandarmërisë rrallë dhe vetëm në formë ekspeditash të mëdha mund të depërtonin nëpër Drenicë.
Dita e martesës erdhi. Shota u vesh me rrobat e nusërisë. Sa e pashme ishte Shota, nuse! Trëndafil i kuq nga fytyra, selvi nga shtati, fisnike në shpirtë, e thjeshtë dhe e pastër në veshje, e hijshme si vjollcat që mbulojnë livadhet plot diell të fushës së Kosovës. Sa e bukur ishte nusja, aq e thjeshtë dhe e jashtëzakonshme ishte dasma. Në këto vise kjo ishte dasma e parë ku nuk u ndëgjua vaji i zakonshëm i vashës që merr një burrë të panjohur. Kjo ishte nusja e parë që nuk pranoi duvakun që u zinte sytë dhe frymën çikave.

Azemi po martohej duke qenë i arratisur. Për shkak të kësaj gjendjeje dasma u bë disi e veçantë. Midis krushqëve përcjellës ishin vetëm i ati i Shotës, vëllëzërit dhe dhe burrat më besnikë të Radishevës. Mirëpo Galica veproi sipas mënyrës së vet: si krushq pati jo vetëm burrat e Galicës, por edhe shumë bij të Drenicës, që kishin dalë nëpër male.
“Ke marrë nuse të mirë e për hajr të kjoftë, o Azem!” i thanë shokët Azem Galicës.
“ Po jo nuse për punët e shtëpisë, por nuse për në mal”, u përgjigj Azemi. Pak çaste gëzimi kaloi Shota nuse. Ditën e dytë të dasmës, Shota e rreshtuar midis nuseve më të reja të Galicës nusëroi, e pastaj, sipas radhës ajo vallëzoi, e shoqëruar nga dajreja dhe zëri i këngës së bukur të çikave të Kosovës.
Pa kaluar dy javë, pa u shuar gëzimi i dasmës, një mëngjez herët, forcat e xhandarmërisë rrethuan shtëpinë e Azemit.
Lufta qe e rreptë. Serbët lanë të vrarë e të plagosur. Në këtë luftë ranë dy vëllëzërit e mëdhenj të Azemit, Seferi dhe Zeneli. Të rrethuar në shtëpi, me pushkët e të vrarëve, ia nisën këtu luftës, përkrah Azemit, nusja dhe nëna e tij, Shota dhe Sherife Galica. Nga frëngjitë shtinin gjithsejt tri pushkë: dy gra e një burrë, një nënë me djalin dhe nusen e tij. Këto ishin tri pushkë të rralla e simbolike, që përfaqësonin njëkohësisht tri prej katundeve më të njohura për trimëri e patriotizëm: nënë Sherifja, bijë e Selacit, Shota, nuse 19-vjeçare, bijë e Radishevës, dhe Azemi, djalë 24-vjeçar, bir i Galicës.
Këtu u dëgjua së pari edhe thirrja : “Prite Azem Galicën!”, e cila më vonë u bë e përgjithshme dhe tradicionale për të gjitha çetat e Drenicës dhe për shumicën e atyre të Kosovës.
Duke ndier rrezikun e natës që po afrohej, forcat armike u tërhoqën përkohësisht. Kuptohet se armiku nuk do të pranonte humbjen dhe të linte rastin pa u hakmarrë. Pritej që të nesërmen në mëngjez të vinin forca të tjera serbe për të rrethuar Galicën. Nënë Sherifja, duke u kujdesur për dy djemtë e vrarë, herë mbas here i lutej Azemit që të largohej sa më shpejt, para se të vinin forcat serbe. Azemi, pasi u dha porosinë burrave të Galicës për varrimin e dy vëllëzërve dhe fshehjen e familjes, po bëhej gati të ndahej me njerëzit e vet dhe të nisej për në mal. Në atë çast Shota iu drejtua dhe i tha : “Azem, kij besim në mua, më merr me vete, ndoshta kam me t’u dashtë, të fortë kanë me qenë trupi e zemra ime, kam me durue tanë përplasjet e rrebeshet sikur ti; due me qenë shokë me ty, të luftojmë e të vdesim bashkë, pushkën që kam në dorë kurrë s’kam me ia dorëzue kujt, kij besim në mue, Azem!”
Azemi i dëgjoi qetë fjalët e Shotës, e vërejti atë në fytyrë dhe pa se sytë i kishte zjarr. Pikëllimi i nënës për dy vëllëzërit e vrarë, jetimët e mbetur me dy nënat e tyre që lotonin, motra e vetme 19-vjeçare që nuk mbahej duke kukatur, Ademi, vëllai i vetëm që ende s’kishte mbushur të 14 vjetët, shtëpia e mbetur pa asnjë burrë që të kujdesej për të, varrimi i vëllëzërve që duhej bërë të nesërmen, armiku që pritej të kthehej për të kërkuar gjak tjetër, të gjitha këto brenga disi iu lehtësuan nga lutja e nuses së re, e cila i premtonte se do t’i ishte besnike nëpër male. Ai u shtang e fytyra iu zverdh. Nuk dinte ç’të bënte. “Ndoshta kam me t’u dashtë, due me qenë shok me ty, të luftojmë e të vdesim bashkë, kij besim në mue, Azem!”. Këto fjalë i tingëllonin atij në vesh dhe pyeste me vete: “Me marr nusen me vete nëpër male?!” Kjo nuk ishte e lehtë. Madje as ai dhe gati askush tjetër nuk mund të besonte se nën hijeshinë e nuses së re fshihej trimëria e burrit, e bashkuar kjo me urtësinë plot ndiesi të gruas shqiptare! Në atë çast ngashërimi, kur Azemit i kalonin gjithfarë mendimesh, që nuk e linin të vendoste, ndërhyri nëna e tij , Sherifja : “Po bija e nanës, mirë e kie, kurrë mos e hiq atë pushkë prej dore, ka ardhë koha me i dalë zot kësaj toke. Pa atdhe s’jemi asgja. Shko, të pastë nana! Ndihmoje e rueje Azemin. Për këta që janë në shpi mos kini gajle, se i ruen nana, veç ma merrni me vete Ademin e ruejeni se asht i ri”. Si mbaroi këto fjalë, Sherifja hyri shpejt në shtëpi, hapi arkën, nxori një palë rroba burrash dhe iu drejtua Shotës:

— Merri, trimnesha e nanës!
Shota i mori ato, shpejt e shpejt hyri në dhomë dhe veshi rrobat e komitës kombëtare.
— Shkoni tash, ju pastë nana, rruga e hajrit, e ju priftë pushka! — tha nënë Sherifja dhe u nda me Shotën e dy djemtë e vet, Azemin e Ademin.
Qysh atë ditë, lufta për liri u bë jetë e Shotës. Pa asnjë ngurrim ajo rroku pushkën, e hodhi mbi supet e saj të njoma dhe hyri në vallen e luftës së gjatë, të ashpër e të pamëshirshme. U nda nga ëndrrat e ndjenjat e nusërisë dhe hyri në radhën e nuseve të malit, në radhën e burrave dhe të çetave të lirisë. Duke filluar qysh atë çast e për tërë jetën, ajo pati pranë vetes për shokë të përhershëm pushkën dhe Azemin. Jeta e tyre u shkri në një jetë e luftë të përbashkët, kushtuar lirisë së atdheut.
Forca që e shtyu heroinën të merrte pushkën në dorë ishte ndjenja e atdhedashurisë, urrejtja ndaj pushtuesit, etja për liri dhe ndjenja e besnikërisë së pafund ndaj të shoqit.
Këto ndjenja të larta janë ato që e shtynë këtë nuse shqiptare të shkelte me këmbë ligjet e ashpra të fesë dhe të kanunit, të vishte rrobat e burrave dhe të jetonte 12 vjet me radhë si grua e vetme midis burrave dhe luftëtarëve të çetave kryengritëse të Kosovës. Kështu, që në moshën 19-vjeçare, vetëm dy javë pas martesës, Shota rrëmbeu pushkën e doli maleve për liri.
Kur Azemi, Shota dhe Ademi iu ngjitën maleve për të bashkuar rreth vetes bijtë e Drenicës në luftë kundër armikut, nëna Sherifja, me ndihmën e kushëririt të Azemit, Bek Hysenit nga Galica, atë natë mundi të strehohej nëpër katundet e Drenicës. Të nesërmen forcat serbe rrethuan Galicën, dhe, pasi plaçkitën krejt mallin, dogjën shtëpinë e Azemit.
Mbas vitit 1906, ishte e dyta here që digjej shtëpia e tij.
Qysh nga ajo ditë nëna e trimit dhe pjesëtarët e tjerë të familjes nuk e panë më vatrën e tyre. Gati gjithë jetën ata mbetën të strehuar e të shpërdarë nëpër Drenicë te miqtë e shokët e Azem Galicës.