[Albanian eX|PerT]

PUSHTETI DHE UDHËHEQJA MBI ARABËT

P

asi që duhet të flasim për gjendjen e arabëve para Islamit, ven­dosëm të japim një pasqyrë të shkurtër të historikut Arab, shtetit të tyre dhe besimit të tyre, në mënyrë që më lehtë t'i kuptojmë ngjarjet dhe ndodhitë e jashtëzakonshme në kohën e paraqit­jes së Islamit.
Gjatë kohës së paraqitjes së Islamit, në Gadishullin Arabik mbretë­ronin dy shtresa shoqërore:
a). Mbretërit e kurorëzuar, të cilët nuk kanë gëzuar pavarësi, dhe
b). Paria dhe udhëheqja e fiseve, të cilët kanë gëzuar të gjitha privilegjet sikurse edhe vetë mbretërit, qoftë në pushtet qoftë në post, për dallim që shumica prej tyre kanë qenë të pavarur. Rrallëherë krye­parët e fiseve i janë nënshtruar mbretit. Mbretërit e kurorëzuar kanë qenë sundimtarët e Jemenit, pastaj sundimtarët e familjes Gassan dhe sundimtarët e El-Hajrit. Sundimtarët tjerë të Gadishullit Arabik nuk kanë pasur kurorë.
Pushteti në Jemen

Populli më i vjetër i Jemenit është populli Seb'e. Ata i takojnë ara­bëve Arebe. Për ta kemi mësuar mjaft nga gërmimet arkeologjike të Evrit nga shekulli XXV para lindjes së Isait a.s., ose para erës së re. Shkallën e lartë të qytetërimit e kanë arritur në shekullin XI p.e.r.
Epokën e sundimit të tyre do të mund ta ndanim në katër etapa:
1. Kjo periudhë arrinë të shënohet gjer në vitin 650. p.e.r. Sun­dimtarët e kësaj periudhe janë quajtur "Seb'ejët e Fortë".
Kryeqendra e tyre ka qenë qyteti Sarvah, gërmadhat e të cilit gjen­den një ditë udhëtimi nga qyteti M'areb ose Harib. Në kohën e sundim­tarëve seb'eit kishte filluar ndërtimi i pendës së famshme, të njohur me emrin "Seddu Me'reb", e cila ka pasur rëndësi të madhe historike për Jemenin. Dihet se Seb'ejët kanë qenë pushtuesë të mëdhenj, andaj gjatë kohës së sundimit të tyre kanë pasur shumë koloni në Arabi dhe jashtë saj.
2. Periudha e dytë nga viti 650. p.e.r. Në këtë periudhë mbretërit mohuan emrin "Seb'ejët e Fortë" dhe u quajtën "Mbretërit nga Seb'e". Si kryeqytet caktojnë M'arebin në vend të Sarvahit, gërmadhat e të cilit ekzistojnë gjashtëdhjetë mila larg nga ana lindore e San'it.
3. Periudha e tretë zgjatë prej vitit 115 p.e.r. e gjer në vitin 300 të erës së re. Seb’enë e sundojnë Himjerët, të cilët e pushtojnë qytetin Rejdan, e bëjnë kryeqytet të vetin dhe e riemërtojnë me emrin "Dha­ffar". Gërmadhat e Dhaffarit ekzistojnë në kodrën Midver afër Jeremit.
Që nga kjo periudhë Seb'ejët dhe shteti i tyre fillojnë të dobësohen dhe të bien në dekadencë. E humbin tregun në veri të Hixhazit dhe tregtia e tyre shkatërrohet. Ndërkohë Bizanti, pasi pushton Egjiptin, Sirinë dhe Sha­min, mbizotëron me tregtinë detare dhe me tregun e Hixhazit verior. Edhe përleshjet ndërfisnore ndikojnë në shkatërrimin e rrjetit tregtar të Seb'ejëve. E tërë kjo i kontribuoi edhe shpërnguljes më të shpejtë të familjes Kahtan, të cilët filluan të emigrojnë në vise të ndryshme të Arabisë.
4. Periudha e katërt zgjatë nga viti 300. i erës së re e gjer në për­hapjen e Islamit në Jemen. Kjo periudhë është e shënuar me përmbysje, konflikte dhe me luftëra qytetare, që u mundësuan të huajve t'i nën­shtrojnë ata dhe t'i lënë pa liri.
Në këtë kohë Bizanti hyn në Aden, e me ndihmën e tyre Abisinasit pushtojnë Jemenin, për të parën herë në vitin 340 duke shfrytëzuar për­leshjet ndërmjet fiseve Hemdan dhe Himjer. Pushteti i Abisinasëve zgja­të gjer në vitin 378, pastaj Jemeni përsëri fiton pavarësinë.
Ndërkaq, atëbotë në pendën M'areb fillojnë të paraqiten plasaritje, e së shpejti ajo shpërthen dhe shkaktohet përmbytje e madhe. Për këtë përmbytje na flet Kur'ani a.sh., siç flet edhe për përmbytjen e qytetit Irem, e cila ka ndodhur në vitin 450 apo 451. Kjo ka qenë katastrofë e madhe, e cila rrënon qytetin Amran dhe i detyron banorët e saj të arratisen.
Në vitin 523 udhëheqësi hebraik, Dhu-Nuvas përgatit ushtrinë e vet dhe niset në një fushatë të madhe kundër të krishterëve të Nexhranit dhe orvatet që me presion t'i kthejë ata nga krishterimi. Pasi që refu­zojnë ta bëjnë këtë, ai urdhëron të hapen hendeqe dhe aty të hidhen të krishterët dhe të digjen të gjallë. Për këtë ngjarje flet Kur'ani në suren "El-Buruxh". All-llahu xh.sh. thotë:
"Mallkuar qofshin ata që kanë hapur hendeqe." (85,4).
Kjo ka qenë periudhë e depërtimit të vrullshëm të krishterimit në Lindje, e kjo valë përfshinë edhe Arabinë, përndryshe, kjo ishte peri­udhë e ndritshme e Perandorisë Romake, e cila zgjerohej me të shpejtë.
Bizantinët i ngrisin Abisinasit, ua përgatisin anijet dhe urdhërojnë afro shtatëdhjetë mijë luftëtarëve të zbarkojnë në Arabinë jugore.
Kështu Abisinasit - krishterë zaptojnë Jemenin për të dytën herë në vitin 525 nën udhëheqjen e Orijatit. Orijati mbetet në Jemen, i kurorë­zuar nga mbreti i Abisinisë, gjersa nuk e zëvendëson Ebrehe, mëkëm­bësi abisinas në Jemen, i cili ishte njëri nga komandantët e Orijatit.
Ky Ebrehe, në realitet, është njeriu i cili nisë ushtrinë me elefantin të rrënojë Ka'ben. Ky dhe ushtarët e tij në histori janë të njohur me emrin "As'habu-l-fil", ose pronarët e elefantit. (Për ngjarjen me elefan­tin do të bëhet fjalë më vonë).
Pas ngjarjes me elefantin Jemenasit kërkojnë ndihmë nga Persianët, i mundin Abisinasit dhe i përzënë nga vendi i vet. Atëherë, në vitin 575 fitojnë pavarësinë nën udhëheqjen e Me'ad Jekrebit. Me të mbetën disa Abisinas si shërbëtorë, ose si roje të Me'adit. Pas vdekjes së tij pushon sundimi i Jemenasëve. Atëbotë sunduesi Persian, Kisra emëron më­këm­bësin e vet në San'ae dhe shpallë Jemenin si provincë persiane. Kështu në Jemen ndërrohen mëkëmbësit persian njëri pas tjetrit, gjer në vitin 638 kur Badhani pranon fenë islame. Me kalimin e tij në Islam në Jemen pushon sundimi persian.[1]

[1] Përkitazi më këto ngjarje më gjerësisht të shikohet në veprën: "Tefhimu-l-Kur'ani": IV/195-198. si dhe në "Tarihu erdi-l-Kur'ani: I prej faqes 133 e gjer në fund të librit. Shumë autorë të "Sires" kanë mendime të ndryshme rreth datajeve të ndodhive historike, ndërsa disa orientalistë konsiderojnë se këto janë vetëm tregime mitologjike.