[valiii]

Komentimi i kaptinës – “Kurejsh”

1. “(Allahu e zhduku ushtrinë që synoi shkatërrimin e Qabesë) Për hir të (harmonisë ndërmjet) kurejshëve dhe marrëveshjes së tyre (me fiset e tjera),

2. marrëveshjes për sigurinë (që e gëzonin) gjatë udhëtimeve të tyre, dimër e verë,

3. atëherë pra, le ta adhurojnë (vetëm) Zotin e kësaj Shtëpie (Qabesë),

4. i Cili i ushqeu kur ishin në skamje-uri dhe i siguroi nga frika (e çdo armiku).”



Kaptina “Kurejsh” është kaptinë mekase, ka gjithsej 4 ajete dhe ka zbritur pas kaptinës “Et-Tin”

Transmeton Ibn Merdevije nga Ibn Abbasi të ketë thënë: “Ka zbritur surja (Li Ilafi kurejshin…) në Mekë”.[1]

Në anën tjetër, Dahhaku dhe Kelbiu transmetojnë se kjo kaptinë ka zbritur në Medinë[2], por një transmetim i tillë nuk është i qëndrueshëm, sepse dihet sigurisht dhe, për këtë të gjithë dijetarët e tjerë janë kompaktë, se kjo kaptinë ka zbritur në Mekë.

Disa dijetarë, si Ubejje bin Ka’bi këtë sure e konsiderojnë si vazhdimësi të sures “El-Fil”. Ubejje pohimin e vet e mbështet në një transmetim nga Amr bin Mejmun el Ezdiu, i cili ka thënë: “E kam falur namazin e akshamit pas Omer ibnul Hattabit r.a., kur ai në rekatin e parë këndoi kaptinën “Ve-t-Tini ve-z-Zejtuni…” kurse në të dytin “Elem tere kejfe...” dhe “Li Ilafi Kurejshin...”, pa i ndarë këto dy kaptina me besmele”[3] Sidoqoftë, dihet fare me siguri se kaptina “Kurejsh” është kaptinë në vete dhe po ashtu dihet se në mes kaptinës “El-Fil” dhe asaj “Kurejsh” kanë zbritur edhe nëntë sure të tjera, kurse në Mus’haf janë radhitur njëra pas tjetrës për shkak të lidhmërisë dhe vazhdimësisë tematike[4].



Emërtimi i kësaj kaptine
Kaptina është emërtuar me emrin e kurejshëve, sepse në të bëhet fjalë vetëm për ata, për marrëveshjen, traditën dhe sigurinë e tyre gjatë dy udhëtimeve të famshme që bënin për tregti: në Jemen gjatë dimrit, kurse në Sham[5] gjatë verës.

Nga mufessirët kjo sure njihet edhe me emrin “El-Ilaf”

Meqenëse në këtë kaptinë bëhet fjalë për kurejshët, atëherë është e udhës të themi disa fjalë për këtë fis të njohur arab, fis nga gjiri i të cilit doli edhe i Dërguari i fundit, Muhammedi a.s.

Kurejshët janë bijtë e Benu Nadr bin Kinane bin Huzejme bin Mudrike bin Iljas bin Medarit, d.t.th. vetëm ata që janë të lindur prej bijve të Nadrit, quhen kurejshë.

Kurejshët kanë qenë fisi më i njohur në Gadishullin Arabik. Vetë fakti se ishin në fqinjësi me Qabenë, ndikonte që të gjitha fiset e tjera arabe të kishin një respekt shumë të madh ndaj tyre. Ky nderim ndaj tyre gjeti shprehjen sidomos pas shkatërrimit të ushtrisë së Ebrehesë, ku u shfaq mrekullia e Allahut në asgjësimin e tyre nga tufa zogjsh, dhe prej atëherë kurejshët njiheshin si popull i mbrojtur prej Allahut ose si fqinjë të Shtëpisë së shenjtë.

I Dërguari i Allahut në lidhje me vlerën e kurejshëve, në një hadith që përcjell Ummi Hani’ë, e bija e Ebu Talibit, ka thënë: “Allahu i dalloi kurejshët nga të tjerët me shtatë cilësi që nuk i janë dhënë askujt para tyre dhe as do t’i jepen dikujt pas tyre: Pejgamberia është tek ata, hilafeti është tek ata (d.t.th. halifët e parë do të jenë prej tyre-sqarim yni), veshja e Qabesë është tek ata, dhënia ujë haxhinjve është tek ata, ngadhënjyen me ndihmën e Allahut ndaj ushtrisë së pronarëve të elefantëve dhe të vetmit ata e adhuruan Zotin për shatë vjet, (në një transmetim tjetër për dhjetë vjet), kur të tjerët nuk e adhuronin (fjala është për të parët në Islam si Ebu Bekri, Aliu, etj.-sqarim yni), dhe enkas për ta (në emër të kurejshëve) ka zbritur një kaptinë e posaçme nga Kur’ani, në të cilën nuk përmendet askush tjetër përveç tyre”.[6]

Një hadith me kuptim shumë të ngjashëm me këtë, e transmetojnë nga Zubejr bin Avvami edhe Taberaniu, Ibn Asakiri dhe Ibn Merdevije, të cilin Ibn Hibbani e konsideron si të besueshëm dhe të fortë.[7]

Po ashtu transmeton Muslimi me senedin e tij nga Pejgamberi a.s. të ketë thënë: “Allahu dalloi fisin Kinan nga bijtë e Ismailit, dalloi fisin Kurejsh nga Kinanët, nga Kurejshët dalloi lozën e Hashimit, kurse mua më dalloi nga familja beni Hashim”[8]



Lidhmëria e kësaj kaptine më atë paraprake – “El-Fil”
Lidhmëria mes kësaj sureje dhe asaj paraprake “El Fil”, është shumë e madhe, madje mund të themi fare transparente.

Allahu xh.sh. në suren “El Fil” na tregoi se si shkatërroi ushtarët e Ebrehesë, të cilët kishin ardhur ta shkatërronin Qabenë, si e mbrojti Ai Shtëpinë e shenjtë për hir të kurejshëve dhe për hir të faktit se nga mesi i tyre atë vit do të lindte më i zgjedhuri i njerëzisë-Muhammedi a.s., i cili mbi supet e veta do ta bartte përgjegjësinë e Fjalës së Allahut si misionin e fundit hyjnor të Qiellit drejtuar Tokës.

Fundi i kaptinës “El-Fil” :“Dhe i bëri ata si një gjeth i grimcuar (i përtypur)!”, ndërlidhet fuqishëm me fillimin e kaptinës “Kurejsh”: “(Allahu e zhduku ushtrinë që synoi shkatërrimin e Qabesë) për hir të (harmonisë ndërmjet) kurejshëve dhe marrëveshjes së tyre (me fiset e tjera)”.

Vetë shkronja “Lam” në ajetin “Li Ilafi Kurejshin” është “Lamu-l-akibeti”-“Lam vazhdues-pasues” dhe vetvetiu tregon për një vazhdimësi tematike, kur është fjala për ngjarjen nga surja paraprake. Këtë mendim e përkrahin Ferrai dhe shumica dërrmuese e dijetarëve[9]. Këtë mendim e përkrahin po ashtu edhe Ibni Kutejbe, Sha’raviu etj.





Koment:

áöÅöíáóÇÝö ÞõÑóíúÔò ÅöíáóÇÝöåöãú ÑöÍúáóÉó ÇáÔøöÊóÇÁö æóÇáÕøóíúÝö

1. “(Allahu e zhduku ushtrinë që synoi shkatërrimin e Qabesë) Për hir të (harmonisë ndërmjet) kurejshëve dhe marrëveshjes së tyre (me fiset e tjera),

2. marrëveshjes për sigurinë (që e gëzonin) gjatë udhëtimeve të tyre, dimër e verë,

Kaptina “Kurejsh” fillon me fjalët: “Li Ilafi Kurejshin…”. Komentatorët, pa dallim së pari janë përpjekur të deshifrojnë kuptimin e vërtetë të pjesëzës “Li” apo të shkronjës “Lam” në fillim të kësaj kaptine. Ata rreth kësaj shkronje dhe lidhmërisë së saj, kanë dhënë tri mendime. Më parë cekëm mendimin e parë të Ferrait dhe të xhumhurit të dijetarëve, se ky “Lam” simbolizon “Lamin vazhdues-pasues”, i cili bën ndërlidhjen kuptimore të kësaj sureje me atë paraprake. Mendimi i dytë rreth kuptimit të këtij “Lami”, është ai të cilin e përkrahin Zuxhaxhi, Kesaiu, Ibn Xherir et-Taberiu dhe Ahfeshi, të cilët mendojnë se “Lami” në fillim të kësaj sureje, nënkupton çudinë-habinë, do të thotë “çudituni për mundësinë që u është dhënë kurejshëve nga ana e Allahut xh.sh. për këto udhëtime të tyre dimër e verë”, kurse këta për çdo ditë e më tepër po zhyten në kufër e mosbesim edhe më të thellë[10]; kurse mendimi i tretë është ai i dijetarëve si Halil bin Ahmed, Sibevejhi, Zemahsheriu, Sabuniu etj. të cilët mendojnë se “Lami” këtu është kushtëzues dhe ka lidhje me fjalën “Fel-ja’budu-le ta adhurojnë!”, në ajetin e tretë të kaptinës në fjalë, që do të thotë: nëse kurejshët nuk e adhurojnë Allahun për asgjë tjetër, atëherë të paktën le ta adhurojnë për hir të të mirave të Tij të shumta ndaj tyre dhe për mundësinë që ua dha atyre të udhëtojnë të qetë e të sigurt gjatë udhëtimeve të tyre, dimër e verë[11].

Kurse rreth kuptimit të fjalës “Ilaf” në këtë ajet, dijetarët po ashtu kanë mendime të ndryshme, meqenëse edhe vetë kuptimi i kësaj fjale dallon në kontekst të fjalisë.

Ndër të tjera, duhet të përmendim se kjo fjalë në aspektin gjuhësor nënkupton: lidhje të besës-besatim mes vetes, harmoni, marrëveshje, garanci, bashkim në fjalë, vepra dhe mendime, traditë, prirje, etj., kurse sa i përket kuptimit të fjalës “Ilaf” në këtë pjesë të ajetit, unë do ta preferoja mendimin e mufessirit të mirënjohur El Alusi i cili ndër të tjera shënon se fjala “Ilaf” do të thotë harmoni, lidhje e marrëveshjes me të tjerët për mossulmim, si dhe dhënie e garancive për udhëtim të qetë e të sigurt të karvaneve të kurejshëve. Alusiu në tefsirin e tij shënon se paria kurejshite kishte lidhur marrëveshje të tilla për mossulmin me fiset arabe dhe me mbretërit përreth tyre; Hashimi në emër të fisit kurejsh kishte lidhur marrëveshje me mbretin e Shamit, kurse Abdu Shemsi dhe Nevfeli kishin lidhur një marrëveshje të tillë me mbretërit e Egjiptit dhe të Abisinisë.[12].

Në një transmetim tjetër që e hasim në tefsirin e Kurtubiut, shënohet se katër bijtë e Abdu Menafit kishin lidhur marrëveshje të tilla me mbretërit e asaj kohe, kështu Hashimi kishte lidhur marrëveshje për mossulmim me mbretin e Shamit, Abdu Shemsi me mbretin e Abisinisë (Etiopisë së sotme), Mutalibi me mbretin e Jemenit, kurse Nevfeli me mbretin e Persisë.[13]

Për ta përforcuar këtë mendim, do të sjellim si shembull edhe fjalët e Atait, i cili për shkakun e këtyre udhëtimeve të kurejshëve transmeton nga Ibni Abbasi të ketë thënë: “Në të kaluarën, kur ndonjërin prej kurejshëve e godiste-pllakoste skamja (uria), meqë askush nuk i ndihmonte, ai me tërë familjen merrte udhën në shkretëtirë për të humbur, derisa vdisnin ashtu të uritur. Kjo traditë e tyre e mbrapshtë vazhdoi deri në kohën e Hashim ibn Abdu Menafit (emri i tij është Amr), i cili një ditë duke parë një familje të tillë të varfër që përgatitej të merrte udhën pa kthim në shkretëtirë, doli para popullit dhe u mbajti një fjalim prekës, duke thënë: Jemi dëshmitarë se disa njerëz të fisit tonë i ka pllakosur skamja (uria), dhe asnjëri prej nesh nuk çan kokën për ta, por i kemi lënë në mjerimin e tyre të vdesin urie. Si mund të lejoni një gjë të tillë kurse ju jeni popull i Shtëpisë së shenjtë, jeni më të zgjedhurit e bijve të Ademit dhe njerëzit ju pasojnë në veprimet tuaja?! Atëherë kurejshët u ngritën dhe u besatuan mes vetes duke i thënë Hashimit: Ne do të të pasojmë në çdo fjalë dhe veprim. Dhe prej këtij momenti çdo familje zgjodhi më të mirët dhe i nisën për udhëtimet e tyre të famshme në Jemen dhe në Sham.

Kur ktheheshin, me fitimin prej tregtisë, ushqenin të varfrit, dhe njerëzit më nuk vdisinin urie, por të gjithë jetonin në mirëqenie e bollëk. Kjo traditë e tyre ishte e pranishme edhe gjatë shpalljes së revelatës së fundit hyjnore”[14].