Shiko Postimin Tek
Vjetėr 07-11-14, 23:57   #13
petrol
 
Anėtarėsuar: 12-12-11
Postime: 74
petrol i dashurpetrol i dashurpetrol i dashur
Gabim Re: Skėnder Luarasi personaliteti, veprimtaria dhe vepra letrare

(vazhdon)

Petro Luarasi

SKĖNDER LUARASI: PERSONALITETI, VEPRIMTARIA DHE VEPRA

3. Pėrkthime


Kėtė ndikim e shpreh edhe Preē Zogaj i cili pasi lexoi librin "Fije bari" tė pėrkthyer nga Skėnder Luarasi, vendosi tė bėhej poet. Roli i Uitmanit e largoi nga stili i vjetėr nė poezinė e tij. Natasha Lako thekson qė sė pari kufijtė e ngujuar mes letėrsisė shqiptare dhe asaj botėrore i shembi mė 1956 Skėnder Luarasi kur solli nė shqip ‘Kryeveprėn “Fije bari” tė Witmanit. Ndėrsa botuesi Mehmet Gėzhilli pėrshkruan gėzimin qė ndjeu kur e lexoi “ Fije bari” nė fillim tė viteve ’60-tė dhe vlerėson shqipėruesin i cili “nuk pėrktheu thjesht vargjet e Uitmanit, por ju dha edhe shpirtin dhe talentin e vet. Dhe kėtė e bėri kur nė Shqipėri, nė fshatin tim, e kam lexuar Uitmanin, jo nėn dritėn elektrike, por nėn dritėn e zbehtė tė njė llampe vajguri." 158
158 Po aty
Pėrkthimi i veprės “Ēajld Haroldi” i Bajronit ėshtė njė tjetėr meritė e madhe e Skėnder Luarasit. Atje pėrshkruan “me vargje tė zjarrta traditat dhe zakonet burrėrore tė shqiptarėve, trimėrinė dhe dashurinė e flaktė tė tyre pėr lirinė“ 159
159 Fjalori enciklopedik shqiptar. Akademia e Shkencave e RPSSH. Tiranė, 1985, f.64.
Poema me katėr pjesė, rrėfen udhėtimet qė ndėrmori Xhorxh Bajron nė Europė dhe ndėrthur, sipas pikėpamjes e stilit tė tij romantik, vlera historike, kulturore, gjuhėsore, doke e zakone tė popullit shqiptar.
Botimi i kėsaj kryevepre tė ēmuar pėr Shqipėrinė e shqiptarėt, pėr koincidencė, qe fatbardhėsi edhe pėr Bajronin pasi, sė pari, e bėri tė famshėm nė lėmin letrar.
Nga " Ēajld Haroldi" dhe letrat qė i dėrgon Bajroni nėnės dallohet qartė cilat qenė rrethanat dhe qėllimi i ardhjes sė tij nė Shqipėri, ēfarė i tėrhoqi vėmendjen dhe e lidhi shpirtėrisht me shqiptarėt, si e pėrshkroi realitetin e vendit e popullit, ngjarjet e figurat historike, traditat, zakonet e doket, folklorin, tiparet fizike e morale, etj?
Me pėrshkrimin e tij objektiv e dashamirės tė bazuar nė terren ai dėshmon pėr kulturėn materiale e shpirtėrore tė shqiptarėve dhe i krahason me popujt fqinj.
“Nė krijimtarinė letrare botėrore qė prek Shqipėrinė si vend, shqiptarėt si popull dhe personalitetet e tyre tė shquara, vepra mė e bukur dhe mė e goditur ėshtė padyshim poema e poetit romantik anglez Lord Xhorxh Gordon Bajron” Shtegtimi i Ēajld Haroldit‘’ e pėrkthyer nė shqip nga Skėnder Luarasi mė 1956.” 160
160 K. Frashėri. Bajroni nė Shqipėri dhe takimet me Ali Pashė Tepelenėn, Tiranė, Dudaj, 2009, f.15
Skėnder Luarasi ka meritėn e madhe se krahas pėrkthimit tė goditur shqip tė poemės madhėshtore “Shtegtimet e Ēajlld Haroldit”, ka shkruar nė hyrje njė sintezė mbi jetėn dhe vlerėn e veprėn e Bajronit si dhe korespondencėn e tij me nėnėn.
Moikom Zeqo vlerėson “pėrkthyesin e mrekullueshėm Skėnder Luarasi, i cili ka pėrkthyer kryeveprėn e plotė tė Bajronit dhe mund tė quhet me plot gojėn “Qytetar Nderi i Bajronizmit Shqiptar.’’ 161
161 M. Zeqo. Themeluesit e Bajronizmit nė Shqipėri, Koha jonė, 4 janar, 2003, f. 20-21.
“Fausti” i Gėtes pėrbėn pa dyshim kurorėn e vlerave tė Skėnder Luarasit si shqipėrues.
Ai dėshironte qė pėrkthimi i tij i plotė tė botohej nė vitin 1980, nė 150-vjetorin lindjes sė Gėtes, ose mė 1981, nė 100-vjetorin e lindjes sė Fan Nolit, meqė pėrkthimi i blatohet “Fan Stilian Nolit, figurės faustiane tė popullit shqiptar''. 162
162 J.Goethe. Fausti , Tiranė, Argeta LMG,1999 f.3.
“Ky pėrkthim i blatohet Fan Stlian Nolit figurės faustiane tė popullit shqiptar”. Shqipėruesi
Shėnim i shqipėruesit: “Gjithė jetėn e tij Fan S.Noli kėrkoi tė vėrtetėn dhe rrojti e punoi e luftoi pėr tė gjetur atė. Pėrpjekja e Nolit identifikohet me pėrpjekjen e Faustit”.
Por pėr shkak tė rrethanave politike dhe pengesave klanore, pėrkthimin ia botuan tė copėzuar. Pjesa e parė e Faustit u botua mė 1957 ndėrsa vepra e plotė, ''me redaktime tė thella'', mė 1987, ndėrkohė qė shqipėruesi nuk jetonte mė.
Lexuesi shqiptar pati fatin ta ketė nė gjuhėn amtare tragjedinė e shkrimtarit gjerman falė pėrkthyesit Skėnder Luarasi “ personalitet poliedrik i pėrmasave faustiane. Nėqoftėse Gėtes iu desh tė punojė njė gjysmė shekulli pėr t’i dhėnė atė shkallė pėrsosmėrie, qė e bėjnė “Faustin” njė nga 5-6 monumentet mė madhore tė letėrsisė botėrore, edhe Skėnder Luarasit nuk i mjaftoi gjysmė shekulli jetė qė ta shihte tė botuar pėrkthimin nė shqip tė “Faustit” tė plotė.” 163
163 J. Goethe. Fausti, Tiranė, Argeta LMG, 1999. Libėr i cituar f.543-552

Botimi i plotė i Faustit sipas dorėshkrimit tė Skėnder Luarasit u realizua nė vitin 1999. Ai u shoqėrua me dy shkrime nga Prof. Alfred Uēi dhe Prof. Jup Kastrati.
Botimi i Faustit tė plotė, me tė dyja pjesėt, pėrbėn njė ngjarje tė shėnuar pėr kulturėn shqiptare por “ēuditėrisht” kaloi nė heshtje. Alfred Uēi kėtė paradoks e shpjegon me klanet qė luftonin Skėnder Luarasin, ku pėrfshiheshin edhe “disa pėrkthyes ambiciozė ziliqarė tė aftė tė merrnin forcė nga intrigat e ngatėrresat politike qė i mbėshtillnin me analiza letrare”. 164
164 Po aty.
Ai kritikon metodat qė janė pėrdorur pėr tė ulur vlerat e Luarasit dhe thekson se i pėrmend peripecitė e pėrkthimit tė “Faustit” tė Gėtes jo vetėm me nderim tė merituar ndaj Skėnder Luarasit, kėtij mjeshtri tė madh tė Fjalės shqipe, por edhe pėr tė kujtuar se edhe nė fushėn e letrave ka rėndėsi tė respektohen nga seicili parimet e moralit e tė drejtėsisė.” 165
165 Po aty.
Pėr vlerat e shqipėrimit tė Skėnder Luarasit kanė bėrė komente vlerėsuese studjues vendas e tė huaj si: F.Nemet, E.Hanko, R. Buchwold, Holtzhauer, Aleks Buda, Jup Kastrati.etj.
M.Lamberci vlerėson parathėnien, gjuhėn e bukur tė pėrkthimit dhe ndjesinė e thellė dhe dėshėronte tė shkruante njė reēension pėr kėtė “si shėmbull tė njė pėrkthimi qė asht besnik kuptimit tė origjinalit, por e ka marė me mend e me ndjenjė origjinalin ashtu thellėsisht, sa mundet me e dhanė pėrsėri origjinalin me njė mjeshtėri tė njė poeti tė vėrtetė.” 166
166 M. LambertZ. Letėr dėrguar Skėnder Luarasit , 6.8.1961. (Fondi i familjes S.Luarasi)
Nė analizėn interesante tė Jup Kastratit cilėsohet se Skėnder Luarasi ka pėrkthyer vetėm kryevepra botėrore dhe tregohen bagazhi gjuhėsor, letrar, artistik, estetik, historik, publiēistik dhe njohuritė qė i shėrbyen pėr kurorėzimin me sukses tė punės sė vėshtirė.
Argumentohet se shqipėruesi ka arritur tė japė njė pėrkthim nė lartėsinė e duhur tė mundėsive shprehėse tė shqipes; se gjuha e tij ėshtė e pastėr, e dėlirė; leksiku - i pasur dhe i larmishėm; frazeologjia - tėrheqėse; sintaksa - me njė fizionomi disi tė veēantė, se kur tė kompjuterizohet leksiku i pėrkthimeve tė tij atėhere do tė dalė nė pah, edhe mė qartė, rezja e gjėrė njohėse e gjuhės amėtare dhe zotėrimi i saj aktiv.
“Prof. Luarasi ka derdhur gjithė kujdesin e tij, gjithė dashurinė pėr Klasikun dhe Olimpikun e Madh tė letėrsisė reflekse gjermane, Gėten, gjithė nderimin e tij tė thellė pėr kėtė kolos gjenial.” 167
167 Goethe; Fausti. Libėr i cituar, f. 556.
Vlerėsohet tek suksesi i Skėnder Luarasit njohja e thellė e gjuhės sė origjinalit; njohja e shumanshme e gjuhės amtare ku hyjnė: leksiku adekuat, gjuha e shkathtė dhe poetike, frazeologjia, sintaksa, ekonomia e fjalės dhe tek dhėnia e thelbit tė filozofisė: platonizmit, spinozizmit e monadologjizmit leibnician brėnda dramės metafizike dhe paraqitja si duhet e karakterit universal tė tragjedisė; se shpjegoi si duhet artin, shkencėn, historinė, traditat popullore, besimet e kota, jetėn individuale, jetėn shoqėrore, tė cilat i ndryn nė vetvete kjo dramė: poemė simbolike, filozofike e psikologjike. 168
168Po aty.
Pėrkthimet e Skėnder Luarasit “mund t’i pėrqasim me piedestalin e njė pėrmendoreje. Ai i ngriti vetes njė monument lavdie dhe pavdekėsie. Ndaj ka gjithė mirėnjohjen tonė. Dhe do ta ketė pėrjetė. E ngriti shqipen nė nivelin e gjuhėve mė tė lėvruara europiane. 169
169 Po aty.
Si nė shumė fusha tė tjera edhe nė fushėn e pėrkthimit, Skėnder Luarasi arriti tė japė njė kontribut madhor me pėrkthimin e mbi dyzet veprave tė rėndėsishme tė letėrsisė botėrore duke qenė kėshtu njė nga shqipėruesit mė prodhimtarė e mė cilėsorė shqiptarė.
petrol Nuk ėshtė nė linjė   Pėrgjigju Me Kuotė