[Tomori]

FAN NOLI

Si abuzoi Noli me arkën e shtetit

Pjesë nga Arkivat Sekrete të CIA-s dhe Shërbimeve Sekrete të Huaja rreth Korrupsionit dhe Vjedhjeve Masive të Buxhetit Shqiptar me Dokumenta të Kohës së Qeverisjes Bollshevike të Fan Nolit

Ashtu siç pati një fillim, qeveria “Noli”, ardhur në pushtet pas revolucionit të njohur “demokratiko-borgjez” të vitit 1924, pati edhe një fund, madje shumë të shpejtë. Në ata pak muaj të aktivitetit të saj, kjo qeveri “stinore”, përveçse hyri si një “konvecion” në historinë e qeverisjeve shqiptare, duhet thënë se nuk solli ndonjë ndryshim në jetën e vendit e të popullit të asaj kohe.

Nga z.Dukagjin Hata dhe z.Përparim Halili

Nëse vendimi i parë që mori Qeveri “Noli”, kishte të bënte me ndëshkimin dhe sekuestrot e pasurive të kundërshtarëve të saj politikë, të rrëzuar nga pushteti e të arratisurve jashtë kufijve, vendimi i fundit i kësaj qeverie, kishte lidhje me boshatisjen e arkës së qeverisë. Vetëm pak kohë përpara rrëzimit nga “froni” dhe përpara largimit nga Shqipëria, Noli dhe njerëzit e kabinetit e të pushtetit të tij, të cilët kishin akoma vulën dhe firmën e qeverisjes, nxorën vendimin për shpërndarjen e financave të shtetit, duke i akorduar ato në formë pagash e shpërblimesh për “rrethin” e ngushtë e besnik të kabinetit.

Ky akt financiar, regjistruar si “kapaku” që mbylli historinë e qeverisjes së Nolit, ka ndodhur plot 81 vjet më parë.

Në datën 25 dhjetor 1924, pasi kishte marrë me vete gjithë buxhetin e shtetit, kabineti qeveritar i drejtuar nga Noli, shkoi në Vlorë dhe përpara largimit nga Shqipëria, organizoi mbledhjen e fundit në të cilën, u shpall vetëm një vendim: “Ndarja e pjesës kryesore të buxhetit të shtetit, në formë pagash e shpërblimesh për aktivistët dhe mbështetësit e vet”. Kështu u hartua, u miratua dhe u ekzekutua lista e ndarjes së financiave me emrat dhe shumat përkatëse, sipas arkave të prefekturave. Për pjesën tjetër të buxhetit të shtetit shqiptar të dhjetorit të vitit 1924, megjithëse ka qënë i konsiderueshëm, nuk është folur asnjëherë. Përdorimi i tij zyrtar, nuk figuron as në vendime të mëparëshme e as në vendimin e fundit të qeverisë, të datës 25 dhjetor 1924. Ai u zhduk pa gjurmë dhe sipas dokumenteve të shërbimeve sekrete të huaja të asaj kohe(CIA), thuhet të ketë “udhëtuar” privatisht matanë kufijve të Shqipërisë, por që duke mos u folur asnjëherë për fatin e tij. Një gjë është interesante në vendimin e fundit të kabinetit qeveritar të Nolit: Mënyra e shpejtë e veprimit dhe lista e personave që kanë përfituar nga ndarja dhe përfitimi personal prej financave publike.

BIOGRAFI: Dy nga krerët e kryengritjes noliste

Qazim Koculi
Lindi më 1887 në fshatin Kocul të Vlorës. Arsimin fillor e kreu në vendlindje ndërsa atë të mesëm në gjimnazin “Zosimea” të Janinës. Studimet e larta i përfundoi në Akademinë e Lartë Ushtarake të Stambollit, pas të cilës fitoi gradën Nëntoger. U emërua më pas në Marinën Ushtarake të Perandorisë Osmane, ku fitoi gradën e togerit. Më 1909 nuk i bindet një urdhri ushtarak të një eprori të tij gjatë një beteje detare në Prevezë, për t`ju dorëzuar flotiljes italiane. Pas nxjerrjes së urdhër-arrestit nga komanda perandorake, Koculi arratiset për në Argjentinë, ku qëndron deri në vitin 1912. Kthehet këtë vit në Vlorë, pasi iu përgjigj një thirrje të Ismail Qemalit. Ky i fundit e cakton drejtor të portit të Vlorës, detyrë të cilën e kreu deri në çastin që porti u mor në administrim nga italianët në tetor të vitit 1914. Deri në vitin 1917 ishte kryekatundar në Brataj të Vlorës. Nga ky vit e deri më 1919 ishte nënprefekt i Tepelenës. Më 21-31 janar 1920 merr pjesë si delegat i Vlorës në Kongresin Kombëtar të Lushnjes, nga i cili u emërua edhe senator. Është aktiv në Luftën e Vlorës të vitit 1920 dhe njihet si një ndër organizatorët e Kuvendit të Barçallasë. Koculi u zgjodh nga ky kuvend si kryetar i komisionit të përbërë nga 16 anëtarë. Më 19 maj 1920 ky komision zgjodhi në Beun të Vlorës, Qazim Koculin si komandant të përgjithshëm të Komitetit të Luftës së Vlorës. Hyri në Vlorë në krye të trupave shqiptare, pas një beteje të zhvilluar më parë, më 3 shtator 1920. Pas kësaj lufte kreu detyrën e prefektit të Vlorës. Zgjidhet deputet i Vlorës në zgjedhjet e para të 5 prillit 1921. Ishte mbikqyrës i qeverisë së Pandeli Evangjelit së bashku me Bajram Currin dhe Avni Rustemin në periudhën tetor-nëntor 1921. Kriza e dhjetorit 1921 e gjeti në krahun e forcave që ishin për rrëzimin e qeverisë së Evangjelit. Nga kjo krizë ai u bë protagonist jo me ndonjë dëshirë të madhe, duke hyrë në histori edhe si kryeministri njëditor i Shqipërisë. Ai më 6 dhjetor formoi pa konsultime një kabinet prej 8 anëtarësh, për askush nuk që i gatshëm të ndihmonte. I vetmi urdhër që lëshoi “kryeministri” njëditor ishte ai për drejtorin e përgjithshëm të postave, të cilin e urdhëroi të mos lëshonte asnjë lloj telegrami të pakontrolluar prej tij. Nga këto dy shkaqe, Koculi dha dorëheqjen brenda të njëjtës ditë që u emërua kryeministër. Në zgjedhjet e 27 dhjetorit 1923, Qazim Koculi u zgjodh sërish deputet i Vlorës në Kuvendin Kushtetues. Gjatë kësaj kohe vazhdoi të përkrahte po ata linjë politike që ishte për rrëzimin e qeverisë.

Koculi ishte ndër pjesëmarrësit dhe përkrahësit e kryengritjes së qershorit 1924. Në qeverinë e dalë nga kjo kryengritje, Koculi ishte ministër i Punëve Botore. Me dështimin e kësaj qeverie dhe me Triumfin e Legalitetit, Qazim Koculi emigroi jashtë Shqipërisë bashkë me politikanë të tjerë. Emigracionin politik Koculi e kaloi në Vjenë dhe Paris. Gjatë kësaj kohe ai pajtohet me Mbretin Zog dhe pranoi që të ishte kryetar i Komitetit të Kosovës në mërgim. Për këtë gjë, ai ai u pagua me një shumë prej 30 napolonash në muaj. Ishte për kthimin në atdhe para 7 prillit 1939, por një gjë e tillë u kundërshtua nga shokët e tij. Pas pushtimit fashist, Koculi u kthye në Shqipëri, dhe në dhjetor 1939 emërohet anëtar i Këshillit të Lartë të Shtetit. Në qeverinë e Mustafa Krujës ishte Ministër Shteti dhe në çastet e fundit të kësaj qeverie u emërua komisar i lartë në Vlorë, në kohën kur qe rritur lëvizja komuniste atje. Më 2 janar 1943 Qazim Koculi vritet në Vlorë nga batalioni dibran i italianëve. Për këtë shkak dhe për faktin se italianët nuk pranuan të dënojë fajtorin, Mustafa Kruja që ishte edhe miku i tij, dha menjëherë dorëheqjen nga posti i kryeministrit.

Kasëm Qafëzezi:
Lindur në Kolonjë më 1880. Pas mbarimit të shkollës së mesme, titullohet ushtarak klasi për karrierë të lartë në Akademinë Ushtarake të Stambollit. Dërgohet për studime pasuniversitare në Vjenë dhe kur i përfundon, kthehet në atdhe për t‘u vënë më pas në krye të ushtrisë së Perandorisë. Në vitin 1908 shërben në Janinë. Më 1910 merret me organizimin e trazirave në zonën e Tepelenës. Pas vitit 1912 i përgjigjet thirrjes së ministrit të Luftës, Mehmet Pashë Dërralla dhe vihet në krye të një fuqie të xhandarmërisë dhe lufton kundër andartëve grekë në Jugun e Shqipërisë. Në verën e vitit 1920, bën pjesë në shtabin ushtarak të “Mbrojtjes Kombëtare” në Vlorë. Ngjarjet e vitit 1924 e gjetën komandant të Garnizonit të Përmetit, nga ku nisi marshimin ushtarak drejt Tiranës, duke u bërë vegël e opozitës së atëhershme. Më 16 qershor 1924, emërohet ministër i Luftës në Kabinetin “Noli”. Me dështimin e këtij kabineti largohet fillimisht në Itali, ku në janar 1925 rrihet me ish-ministrin Luigj Gurakuqi. Në vitin 1927 pas një amnistie të Ahmet Zogut, kthehet në atdhe dhe vendoset në Berat. Nuk pranon ofertat e Ahmet Zogut për t‘u integruar në ushtri, me justifikimin se “ishte i lodhur”. Në Mars 1931 bën pjesë në delegacionin e Beratit që vizitoi Mbretin pas atentatit të Vjenës, duke i uruar jetë të gjatë. Vdiq në Berat, më 20 shtator 1934.
Qazim Koculi, kryeministri vetëm një ditë, ministër i Punëve Botore te “Noli”
Për njoftim e veprim sa sipër, ju përshkruajmë kopjen e Vendimit të Këshillit Administrial, datë 25.12.1924. Pagesat të bahen nën responsabilitetin e kësaj ministrie pa u kërkuar certifikata nga nëpunësat.

Ja si u shpërndanë financat në formë shpërblimesh:

Arka e përgjithshme
Angjelin Suma, Drejtor Finance , 580 Franga ari
Mustafa Kallamishi 326.10 Franga ari
Mehmet Bilali, Kapiten i Barkës 434.75 Franga ari
Haki Tatzati, Nënkolonel 20.000 Franga ari
Rexhep Berati, Major 20.000 Franga ari
Ibrahim Jakova, Major 20.000 Franga ari.
Alekse Plumbi, Toger 9242 Franga ari

Rrogë për ministrat:
3900 Franga ari - Xhemal Bushati, Zv/Ministër i Brendshëm dy paga 5000 + 3000 Franga ari
Llazar Fundo, Kryetar i Komisionit të Bashkimit 2608.70 Franga ari
Automobili i Kryeministrit 300 Franga ari
Qazim Koculi, Ministër i Punëve Botore, dy paga 375 + 41 Franga ari
Sulejman Delvina, Ministër i Punëve të Jashtme 240 Franga ari
Stavro Vinjau (për Bahri Omarin) 1000 Franga ari
Sulo Bodka 960 Franga ari
Ibrahim Dedej 960 Franga ari
Petro Pekmezi, Nënp. Minstria e Punëve Botore 171 Franga ari.
Vangjel Papa, Sekretar i Gjyqit Ushtarak 400 Franga ari
Shoferi i Kryeministrit 152 Franga ari
Mustafa Banka, Protokollist Ministria e Arsimit 380 Franga ari
Zyber Bakiu, Sekretar i Ministrisë së Drejtësisë 475 Franga ari.
Bilbil Rustemi, polic Kryeministri 266 Franga ari.
Av.Mihal Lehova, Ndihmës Anëtar i Gjyqit Politik 350 Franga ari.
Shefqet Kulleci, Protokollist Min. e Brendshme 342 Franga ari
Haki Mulleti, Sekretar i Tretë Min. e Brendshme 475 Franga ari
Ali Sulejmani 300 Franga ari
Brahim Sula,
Me Transportin e Ushtrisë 326.10 Franga ari Kostandin Kote,
Nënkryetar i Parlamentit 285 Franga ari Serafin Dole,
Drejtor Parlamenti 380 Franga ari

Arka e Financave të Tiranës:
Beqir Rusi, nënprefekt i Tiranës 684 Franga ari
Mustafa Dule, telegrafist Tiranë 304 Franga ari
Ethem Bolena, polic në Tiranë 266 Franga ari
Bexhet Neimi, polic në Tiranë 266 Franga ari
Mazar Sopoti, s/Gjyqit të Fillimit 266 Franga ari

Shpërblimet, sipas arkave të prefekturave:

Arka e Financave Durrës:
Riza Dani, Prefekt 1326.25 Franga ari
Musa Maçi, Nënprefekt i Shijakut 957.60 Franga ari .
Ali Fortuzi, Kryesekretar i Durrësit 237.50 Franga ari
Luigj Zaja, Protokollist i Prefekturës 413.25 Franga ari
Muharrem Geci, Komisar i Policisë Durrës 1090 Franga ari
Kasem Durrësi, Nëpunës i Kadastrës 551 Franga ari
Shaban Belegu, Mësues i Shijakut 342 Franga ari
Rexhep Dizdari, Drejtor shkolle në Shijak 190 Franga ari
Ali Tartari, Sekretar i Gjyqit të Paqit 190 Franga ari

Financa e Shkodrës:
Riza Dani, Financa Shkodër 40.000 Franga ari .

Financa e Dibrës:
Qazim Mulleti 966.60 Franga ari
Financa e Elbasanit:
Kol Tromara, Prefekt 1306.25 Franga ari.
Hysen Prishtina, N/Prefekt 812.05 Franga ari
Demir Kodheli, Drejtor Shkolle në Peqin 418 Franga ari
Ahmet Burburia, mësues 551 Franga ari
Mahmut Çela, Arkëtar
455 Franga ari

Financa e Gjirokastës: Hilë Mosi, Prefekt 183.35 Franga ari
Sesai Çomo (dy shuma) 680 + 293.45 Franga ari

Financa e Përmetit:
Koco Çipi, Nënprefekt 812.25 Franga ari

Financa e Kavajës: Qazim Mulleti, N/Prefekt 410.40 Franga ari

Financa e Lushnjes: Naum Prifti, Mësues 146.376,20 Franga ari,

Shumat e shpërndara, sipas prefekturave:
Arka e Përgjithshme 92.309,15 Franga ari
Arka e Tiranës 1786 Franga ari
Arka e Durrësit 5270 Franga ari
Arka e Shkodrës 40.000 Franga ari
Arka e Dibrës 966.60 Franga ari
Arka e Elbasanit 3543.40 Franga ari
Arka e Gjirokastrës 1166.80 Franga ari
Arka e Përmetit 812.25 Franga ari
Arka e Kavajës 410.40 Franga ari
Arka e Lushnjes 146.376,20 Franga ari

Ky vendim u firmos në çast nga Ministri i Financave, Luigj Gurakuqi dhe, po në atë moment, ministër Gurakuqi firmosi edhe urdhërin e mësipërm për ekzekutim, i cili u firmos menjëherë edhe nga drejtori i Financave të Vlorës dhe zv/ministri i Financave, Stavro Vinjau.

Qeveria “Noli”

Fan Noli
Sulejman Delvina
Stavro Vinjau
Rexhep Shala
Luigj Gurakuqi

BALLKAN