Shiko Postimin Tek
Vjetėr 17-08-09, 19:13   #15
Psikologu
Shpirt shyptari
 
Avatari i Psikologu
 
Anėtarėsuar: 30-09-03
Postime: 6,907
Psikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėmPsikologu i pazėvėndėsueshėm
Gabim Titulli: Rilindja Kombetare

2. LETERSIA DHE ARTET

Teatri dhe muzika
Ndonese shfaqjet dhe grupet e para teatrore duken pikerisht ne fundin e shek. XIX, qe i takon periudhes se Rilindjes Kombetare, gjithsesi eshte trasheguar nje pasuri e vyer me e hershme e kultures popullore qe i pergjigjet korpusit te njohur me emrin "Teatri folklorik", ku perfshihen shume lodra, ceremoniale, rituale dasme, morti e mikpritjeje, veprime mimike dhe pantomima gazmore, karnavalet, teatri i hijeve, ai i kukullave, veprimet dhe maskat etj.
Rilindja Kombetare Shqiptare eshte periudha kur teatri shfaqet tashme si nje dukuri e mirenjohur, e dokumentuar dhe e shtrire ne gjithe trojet shqiptare. eshte koha kur dramaturgjia, si ushqimi kryesor i teatrit, nis te shenoje, tok me gjedhet letrare, titujt e emrat e pare te veprave dhe te autoreve te tyre. E para shfaqje teatrore e dokumentuar nga burimet arkivore eshte "Dasma e Lunxherise" e vitit 1874 e Koto Hoxhit, me nxenesit e shkolles normale "Ta zografia" te Qestoratit Gjirokaster. Ajo u prit me entuziazem nga fshataret e Qestoratit e fshatrat perreth dhe u cmua si nje perpjekje per te ruajtur gjuhen e zakonet shqiptare. Me 1875 Sami Frasheri (1850-1904) botoi ne gjuhen turke dramen "Besa", lenda e se ciles ishte marre nga jeta, nga morali dhe nga zakonet shqiptare. Ajo u shfaq po ate vit ne Stamboll dhe me 1901 e me pas, tashme e perkthyer ne shqip, u vu ne skene ne disa qytete te Shqiperise. Me 1879 ne Shkoder u shfaq farsa "Makko" e perkthyer nga italishtja, e luajtur nga nxenesit e "Kolegjes Saveriane". Ne vitin 1880 arbereshi Leonardo de Martino (1830-1923) shkroi shqip dramen me karakter liturgjik "Nata e keshndellave", e cila u shfaq po ate vit ne Shkoder nga nxenesit e po ketij kolegji, kurse ne vitin 1882 u dha komedia "I biri i cifutit", e pershtatur ne shqip nga Pashk Babi. E para drame me strukture te mirefillte eshte "Emira" e arbereshit Francesk Anton Santori (1814-1894), e shkruar me 1885 dhe e botuar nga De Rada ne gazeten "Fjamuri i Arbrit" ne vitet 1886-1887; me pas vjen drama "Alles Dukagjini".
Autoret qe e ngrene dramaturgjine e kesaj periudhe ne shkallen e saj me te larte jane Andon Z. cajupi (1866-1930) me komedite "Katermbedhjete vjec dhenderr" (1902) dhe "Pas vdekjes" (1910), si edhe me tragjedine ne vargje "Burri i dheut"; Gjergj Fishta (1871-1940) me melodramen "Shen Francesku i Asizit" (1909); Fan S. Noli (1882-1965) me dramen "Israelite e Filistine" (1902); Mihal Gramenoja (1872-1931) me komedine ne tri akte "Mallkimi i gjuhes shqipe" (1905) dhe tragjedine ne vargje "Vdekja e Pirros" (1905); Kristo Floqi me dramen "Fe e kombesi" (1912) dhe me tej Tito Toska, Shtjefen Gjecovi (1873-1929), Namik S. Delvina etj.
Lenda letrare e shkruar per shfaqjet teatrore te kesaj kohe ka qene e natyrave te ndryshme, qofte kjo e organizuar ne format e mirefillta dramatike, qofte ne trajten e skenareve a te libreteve ku thureshin e tuboheshin brenda nje teme shume elemente teatrore qe sherbenin per ndertimin e shfaqjes, qofte edhe ne trajta te pershtatshme per skene. Pjeset teatrore ne forme fjalekembimesh te levruara nga Gjerasim Qiriazi (1861-1894) dhe Petro Nini Luarasi (1865-1911), te cilat jane dhene ne nje varg shkollash ne Shqiperine e Jugut, kishin karakter didaktik (per mesimdhenien); ato synonin nxenien e diturive, mesimin e edukimin me norma te shendosha morale dhe percillnin gjithashtu subjekte, ngjarje e figura nga historia e popullit shqiptar.
Ne vitin 1890 Urdhri i Jezuiteve i kishes katolike te Shkodres mundi te ndertoje ne Shkoder nje salle per te organizuar shfaqje teatri. Ky eshte institucioni i pare teatror i ngritur me ndihmen e kishes, ndonese u sollen mjaft pengesa nga ana e autoriteteve turke. Ne kete salle jane dhene shume shfaqje me karakter fetar, kryesisht ne gjuhen italiane, por edhe ne gjuhen shqipe. Vlen te theksohet se Urdhri i Jezuiteve bente shpenzime te medha per pergatitjen dhe per mbarevajtjen e shfaqjeve, per veshjet e shtrenjta e luksoze te aktoreve, per dekorimet e skenes, per krijimin e mjediseve skenografike historike a alegorike, deri edhe per perdorimin e pajisjeve teknike te kohes, per efektet e ndricimit etj.
Ne vitin 1899 ne Korce u dha nga nje grup shkollor shfaqja e tragjedise "Otello" e Shekspirit, gje qe flet per dashurine dhe per njohjen e vlerave te larta te dramaturgjise boterore.
__________________
Njerzitė fisnikė , me ligjeraten e tyre , fitojnė mė shumė armiq, sesa njerzit e ligj me veprimet e tyre tė liga.

Zhan Pol
Psikologu Nuk ėshtė nė linjė   Pėrgjigju Me Kuotė