[Alima]

...

Kritik botimit, botuesit,kronikave!

...



TURSUN BEU NË PAZARIN E INTERESAVE (II)

Më shumë se tek dhuna Misha e shtyn vëmendjen e lexuesit drejt elementit fetar, që sipas tij përbën objektivin perfundimtar të personazhit kryesor të Tursun Beut apo osmanëve në përgjithësi. Ai kritikon historiografinë shqiptare për anashkalim dhe, madje, censurë ndaj tipologjisë fetare të luftës osmane. Me gjithë kornizat ideologjike, që kanë stimuluar interpretimet nacional-romantike, historiografia akademike është në radhë të parë produkt historianësh në kontakt me Kronikën e Tursun Beut që në vitet e para të regjimit, dhe jo vetëm kaq, por ato historian njihnin edhe ngjyresat fetare të kronikave dhe konflikteve mesjetare të ambientit përreth.
Sado që Misha mundohet të ushqejë dallimin mes luftës osmane dhe asaj perëndimore, për historianin e sotëm është e qartë se ky përbën një akrobaci emocionale të ekzaltuar nga orientalizmi i shek. XIX dhe nga interpretimi i modernizuar huntingtonian. Gjykimi i luftës osmane si fetare rrjedh nga një thjeshtim i ekspansionizmit osman dhe nga një pikëpamje amatoriale eurocentrike që etiketon luftërat mesjetare si derivat fetar, madje Misha i kërkon lexuesit t’i imagjinojë luftërat e organizuara nga Mehmeti II si një kataklizëm i panjohur: jo vetëm fetare, por edhe aliene për kontinentin.
Duhet pranuar se lufta fetare gjarpëron në realitetin evropian nga krishtërizimi i Perandorisë Romake deri, të paktën, në Paqen e Westaflisë (1648): në Perëndim dhe jo në Lindje ‹‹janë konsumuar luftërat më rrënqethëse e nga këtu kanë nisur konfliktet më shkatërruese në historinë e globit››, pohon teologu Eugen Drewermann, e pikërisht me këtë frymë janë zhdukur levizje të ndryshme doktrinale – të tjera janë diskriminuar; janë njëtrajtësuar territore e popullsi me rregullin cuius regio eius religio; janë lëvruar ose mallkuar gjuhët vulgare në varësi të doktrinave, por, akoma më e rëndësishme, feja ka shërbyer si sfond i pafundësisë së konflikteve politike dhe ekspansionizmit kolonial.
E megjithatë, sfondi ndryshon nga karakteri fetar, prandaj medievistika ka zëvendësuar me kohë idenë e luftës fetare në favor të analizës së luftërave për pushtet, të motivuara nga realizimi i interesave politiko-ekonomike. Ajo ishte lustër shenjtërimi hyjnor, si domosdoshmëri legjitimiteti, siç ishte, për shembull, bekimi papnorë. Figura e sulltanit, në disa aspekte kryesore, sinonimon me çezaropapizmin e Kostandinit, ku feja i shërben pushtetit politik si mjet.
Duke ju rikthyer Tursun Beut, ai ndërthur tek Kronika pjesë kuranore dhe profetike për të «legjitimuar veprimtarinë e sovranit, i cili është intepretuesi i sheriatit [...] dhe i kanunit [ligji jofetar]», pohon Bernardini. Fundja, siç vëren Babinger, nuk mund të mohohet që Mehmeti II duhet rreshtuar përkrah mëndjeve më të shquara të mesjetës. Si i tillë ai nuk dekontekstualizohet dot nga mesjeta evropiane dhe projekti perandorak në sfondin fetar. Nga këtu tek lufta me karakter fetar ka diferenca të dukshme edhe pse një traditë e historiografisë dhe politikës agresive serbe, greke apo edhe fondametalizmat, mundohen t’i përshkruajnë si të tilla.
Thjeshtimi fetar që i bën botuesi Misha nuk është naivitet, pasi publicistika e tij është përgjithësisht antagoniste e ideologjive nacionaliste, por njëkohësisht edhe kultivuese e historisë stimagtizuese të osmanëve, e për rrjedhojë një konflikt fetar mes Evropës së krishterë dhe mësymjes aziatiko-islamike, pra i dy blloqeve mesjetare kompakte, edhe pse të pavërtetueshme historikisht, përbën të vetmen rrugëzgjidhje të koherencës.
Në të kundërt, për të mbajtur në jetë përshkrimet katastrofiste dhe, në përgjithësi, të keqen e imponuar nga Lindja, Mishës i duhet të binjakëzohet me historiografinë nacionaliste, gjë të cilën nuk e bën dot për mënyrën si ai është prezantuar këto njëzet vite. Prandaj përfundon të kritikojë historiografinë shqiptare jo për sajesën ose njëanshmërinë në vetvete, por sepse ka sajuar diçka tjetër nga ajo që planifikon botuesi. Kështu, osmanët maskojnë të keqen në emër të civilizimeve që përplasen, por jo në emër të kombit: pra edhe kur fryn flladi i “mëndjehapjes”, i importuar nga Perëndimi, mund të akuzohet nacionalizmi, ndërsa aziatikët vazhdojnë të ngelën barbarë, islamikë dhe pervers.
Sidoqoftë, është Tursun Beu që e hesht Mishën kur përshkruan nënshtrimin e territoreve të familjeve Isfendyār dhe Karaman, apo kur Mehmeti II projekton shtrirjen e pushtetit në gadishullin arabik e deri në Egjipt, dhe veçanërisht në mbi njëzet faqet – pak më shumë i përkasin Kostandinopojës – kushtuar konfliktit të ashpër dhe dramatik me Uzun Hasanin, rivalin e sulltanatit Akkoyunlu të Anadollit lindor. Këto nuk janë konflikte ndaj herezive islamike e as nuk konsiderohen luftëra fetare, megjithëse rrëfyesi nuk i kursen shijet fetare, por, ashtu si në rastin e frontit ballkanik, ato janë ingranzhe të legjitimitetit të sovranit, në funksion të madhërimit të tij, aq më tepër pas vdekjes. Një luftë fetare – me gjithë parësinë e pragmatizmit profan – e modelit evropian të asaj kohe nuk do të linte në këmbë besime të tjera, ose, së paku, ligjet/kanunet e të nënshtruarve.


Vazhdon...


..

ps. Ama lexone ,mundesisht :)


.