[King_Gentius]

Në rrugë për Elbasan

U nisëm nga Malësia e Gjakovës për të kryer misionin që na ishte ngarkuar. Për të hequr dyshimet e agjentëve turq, Sali Hoxha ishte veshur si hafëz me çallme dhe me xhybe, kurse ne i kishim ndërruar emrat : Gorja mbante emrin Hasan dhe unë Mehmet. Mik pas miku arritëm në një fshat të Matit. Kur filluam të faleshim sipas zakonit , i zoti i shtëpisë na tha me të qeshur : “ Mjaft u falët se unë e di cilët jeni. Unë do t’ju shoqëroj me një njeri të sigurtë që të mos bini në duart e qeverisë” . Aty morëm vesh se autoritetet turke kishin lajmëruar se përgatisnim truallin për zbarkimin e trupave italiane në Shqipëri, prandaj duhej të kapeshim gjallë a vdekur.

Në një fshat të Kurbinit, shoqëruesi na dorëzoi te një farë Ismail Efendiu, i cili ishte oficer i xhndarmërisë turke. Ismail Efendiu kishte marrë urdhër që të na kapte, prandaj kishte nxjerrë 100 xhandarë, të cilët na kërkonin nëpër fshatra. Por, ja ne ramë në shtëpi të tij. Ai u bind që ne nuk ishim agjentë italianë, por patriotë shqiptarë, që luftonim për lirinë e Shqipërisë. Ai na priti mirë dhe na siguroi se nuk do të pësonim gjë. Për të mos rënë në sy të xhandarëve që na ndiqnin, ai lajmëroi në Kurbin Abdi Toptanin, që të na fshihte në një vend të sigurtë. Për të mbuluar gjurmët, ai do ta rrethonte shtëpinë e Abdi Toptanit, prandaj duhej të qëndronim të fshehur në pyll. Dhe kështu ngjau.

Abdi Toptani na priti mirë e na fshehu në pyll, ku qëndruam dy ditë. Xhandarët e rrethuan shtëpinë e tij, e kontrolluan dhe pasi nuk gjetën gjë, u larguan. Të shoqëruar nga njerëzit e Abdi Toptanit, u larguam nga Kurbini dhe ramë në shtëpi të Irfan Ohrit. Këtij, ashtu si dhe Abdi Toptanit, i treguam mbi kryengritjen në Kosovë dhe theksuam nevojën e organizimit të një lëvizje të përgjithshme kundër Turqisë. Ndryshe nga Abdiu, Irfan Ohri na la përshtypjen e një njeriu shumë të frikshëm.

Ai bile nuk u interesua shumë për kryengritjen që kishte shpërthyer në Kosovë. Duke biseduar me të, unë nxora ditarin të shënoja ngjarjet e ditës. Këtë ditar e kisha filluar që kur isha në Mal të Zi. Por Irfani më këshilloi ta digjja menjëherë, sepse po të binte në dorë të turqve do të merrja në qafë të gjithë miqtë e shokët, që na kishin strehuar. Unë e dëgjova dhe e dogja ditarin. Sot e kujtoj me keqardhje të madhe atë që bëra. Gjatë rrugës për në Elbasan qëndruam një javë në Manastirin e Shën Gjon Vladimirit. Ishim të rraskapitur e kishim nevojë të çlodheshim, Në Manastir na mbajti shumë mirë prifti patriot i atjeshëm.

Në Elbasan u takuam me Aqif Pashën, i dorëzuam atij letrën e Bajram Currit dhe i treguam gjerë e gjatë për ngjarjet në Kosovë dhe për takimet që kishin bërë gjatë udhëtimit tonë. Me Aqif Pashën biseduam sidomos për organizimin e kryengritjes së përgjithshme . Ai na foli për lëvizjen në zonën e Elbasanit, për çetat që vepronin në ato anë. Sipas tij , lëvizja ishte më e dobët në krahinën e Çermenikës. Atje patriotët kishin mundur të arrinin pak suksese me anën e Teqesë së Martaneshit. Aqifi më porositi të shkonim në Malësi të Dibrës për të ndihmuar në propangandimin e kryengritjes së përgjithshme dhe me anën e krerëve patriotë të Dibrës , të tërhiqeshin akoma më shumë në luftë fshatrat e Çermenikës. Ai na dha një letër për Mersin Demen në Homesh dhe na porositi të takoheshim përsëri me të (Aqifin) kur të ktheheshim nga Dibra. .

Në çetat në jug

Ne të dy me Goren morëm rrugën për në jug. Në çdo fshat vazhduam të bënim agjitacion për kryengritjen e përgjithshme. Nga mesi korrikut 1912 arritëm në Cakran. Në shtëpinë e Bektash Cakranit, të cilit i dorëzuam listën e Aqif Pashës, takuam edhe Shadin Kolonjën dhe biseduam me të gjerë e gjatë. Atë ditë na erdhi lajmi se Tajar Tetova dhe Pandeli Calja me 200 kryengritës kishin çliruar gjithë Dangëllinë. Në Cakran kishin ardhur nga Vlora Niko Poçka, Thanas Floqi, Qazim Kokoshi, e të tjerë dhe kërkuan të na takonin. Ata na folën për kryengritjen që kishte shpërthyer në gjithë Shqipërinë e jugut.

Prej Cakranit shkuam në Hekal, ku morëm vesh për mbledhjen që do të bëhej në Qafën e Sinjës. Me të birin e Musa Aga Hekalit u nisëm për në Sinjë. Por nuk arritëm në kohë për të marrë pjesë në mbledhjen ku ishin formuluar një memorandum me 12 kërkesa. Atje u takuam me Pandeli Calen dhe me udhëheqësit e tjerë të kryengritjes. Unë u bashkova me çetën që udhëhiqej nga Ismail Klosi , i cili më mbante pranë dhe më pyeste për veprimtarinë patriotike të kolonive shqiptare të Amerikës, për kryengritjen në Kosovë etj. Ato ditë çetat iu afruan Vlorës.

Kur arritëm te Qafa e Koçiut , u vendos që të mos sulmohej qyteti, por të hynte një Komision dhe tu kërkonte autoriteteve turke, nën kërcënimin e sulmit mbi qytetin që të lejonin të dërgonte telegrafisht memorandumin në Stamboll dhe në kancelaritë evropiane. Komisioni i zgjedhur nga kryengritësit e kreu detyrën me sukses. Kryengritësit u drejtuan pastaj për në Fier. Autoritetet turke me ushtrinë e xhandarmërinë , që kishin në dispozicion , u përpoqën ta ndalonin hyrjen tonë në qytet. Por administrata turke e çthurur nuk ishte në gjende ta pengonte marshimin tonë .Me ndërhyrjen e Ymer Pashë Vrionit , ato gjetën shkas për tu tërhequr . Ne hyjmë në Fier dhe prej andej e dërguam edhe një herë telegrafisht memorandumin e Sinjës në po ato drejtime që e dërguam nga Vlora.

Ngritja e Flamurit Kombëtar në Frashër

Çetat u shpërndanë kur erdhi njoftimi nga Kosova se ishin pranuar nga qeveria turke të 14 kërkesat e paraqitura nga Hasan Prishtina. Por unë u sëmura rëndë, para se të shpërndaheshin kryengritësit isha dobësuar pa masë nga lodhja e madhe Me kujdesin e shokëve, më shpunë përsëri në Hekal ku erdhi e më mori im atë dhe prej andej shkova në fshatin tim të lindjes në Frashër. Këtu më zuri lufta ballkanike dhe Shpallja e Pavarësisë së Shqipërisë. Lajmin e Shpalljes së Pavarësisë ne e morëm me disa ditë me vonesë. Ai na u njoftua nga Çorovoda .Menjëherë u mblodhën fshatarët për të kremtuar festën e madhe. Unë me disa shokë shkuam tek Mydiri, të cilit i kërkuam që në vend të flamurit të Turqisë , të ngrihej flamuri shqiptar. Mydiri Muço Karafili, nuk kundërshtoi bile u bashkua me ne. Më erdhi keq nuk kisha me vete flamurin e madh e të bukur që ja kisha dorëzuar Ded Gjon Lulit. Por pa humbur kohë , sipas vizatimit që bëra mbi një pëlhurë porositëm vajzat e fshatit ta qëndisnin sa më parë.

U përgatitën kështu dy flamuj. Lajmi mbi ngritjen e flamurit kombëtar u dha edhe në fshatrat përreth. Brenda pak orëve , në Frashër u grumbulluan një mumur i madh njerëzish . Të gjithë shkuam në ndërtesën e mydirllëkut dhe aty, ne mes gëzimit të përgjithshëm ngritëm flamurin kombëtar. Frashëri i Abdylit, Naimit, Samiut , pa të valojë , pas 500 vjetësh , flamurin e lavdishëm të Skënderbeut.

( Pjese nga libri “Frasherlliu akademik Stefanaq Pollo” shtepia botuese “Morava” Tirane 2011 )



http://www.fjalaelire.com/personazh/16514.html