[Zero Cool]

DOKUMENTE HISTORIKE
Lidhja e Prizrenit në faqet e “Terxhumani shark” të Sami Frashërit

Disa hollësira rreth themelimit të Lidhjes së Prizrenit i njohim nga
materialet e rubrikës së ngjarjeve që u botuan po atë ditë në Tercuman-i
Sark pa emrin e autorit, por që kuptohet se janë shkruar nga pena e Sami
Frashërit. Aluzionin e parë për takimin e Prizrenit, Sami Frashëri e dha
qysh me 15 qershor 1878. Në artikullin me titull ‘Intrigat e sllavëve
dhe të grekëve në Rumeli’, ai shkruante se ‘shqiptarët duke e kuptuar se
çfarë rreziku po i vinte Shqipërisë nga ndarja administrative e Portës
së Lartë dhe nga synimet territoriale të shovinistëve fqinjë, kanë marrë
masa efektive për të kundërshtuar si ndarjen e trojeve të tyre në disa
vilajete ashtu dhe copëtimin e tyre nga shtetet e huaja’. Pastaj, duke
ju drejtuar qeverisë së Stambollit, Samiu shkruante se ishte mëse e
nevojshme që edhe Perandoria Osmane të merrte, në të njëjtën kohë, disa
masa kundër intrigave që po kurdisnin fuqitë e huaja në dëm të
Shqipërisë. Çfarë masash? ‘Masa e parë që duhet të marrë Porta e Lartë –
nënvizonte ai – është bashkimi i trojeve shqiptare në një vilajet të
vetëm duke i ndarë ato nga trojet me popullsi sllave dhe greke’. Dy ditë
më vonë, Tercuman-i Sark-u njoftonte haptas mbledhjen e Kuvendit të
Përgjithshëm në Prizren. Më 17 qershor 1878, në një nga kolonat e saj
shkruhej tekstualisht: ‘Shqiptarët, për të shpëtuar atdheun e tyre nga
lakmitë bullgare, serbe, malazeze dhe greke që duan ta pushtojnë atë,
organizuan në Prizren një Kuvend të përgjithshëm. Krahas argumenteve që
sollën rreth i synimeve armiqësore të shteteve fqinje, ata shqyrtuan
edhe masat që duhen marrë për të përballuar rrezikun që i kërcënohet
atdheut të tyre’. Megjithatë, vendimet që mori Kuvendi i Përgjithshëm në
momentin e themelimit të Lidhjes së Prizrenit, Sami Frashëri i shpalli
me pak vonesë, më 23 qershor 1878. Në mënyrë të përmbledhur, por të
qartë, ai njoftonte se ‘përfaqësuesit shqiptarë në Prizren’ morën një
varg vendimesh të rëndësishme, të cilat shprehnin programin e Lidhjes së
Prizrenit në katër drejtime të ndryshme.


KARAKTERI PATRIOTIK I LIDHJES SË PRIZRENIT

Lidhja e Prizrenit, edhe pse më 10 qershor 1878 nuk u shpall zyrtarisht
si një organizatë shqiptare, pati qysh në ditën e saj të parë, një
karakter patriotik. Karakteri i saj patriotik duket para së gjithash në
vendimin që mori Kuvendi i Përgjithshëm për të kundërshtuar vetëm
copëtimin e trojeve shqiptare dhe jo shkëputjen e trojeve të tjera nga
Perandoria Osmane, siç kërkonin delegatët e ardhur nga Hercegovina dhe
Novipazari. Karakteri patriotik duket gjithashtu në detyrën që mori
përsipër Lidhja e Prizrenit për të organizuar rezistencën politike dhe
ushtarake duke mobilizuar vetëm shqiptarët, madje krejt shqiptarët,
pavarësisht nga përkatësia e tyre fetare dhe krahinore


NGA KRONIKA E KOHË, TRI JAVË MBLEDHJE

Lufta për të përcaktuar programin e Lidhjes së Prizrenit, filloi qysh të
nesërmen e thellimit të saj dhe vazhdoi më tepër se tri javë. Gjatë
këtyre tri javëve mbledhjet qenë të vazhdueshme. Ato pezulloheshin në
mbrëmje, por punimet nuk ndërpriteshin. Natën delegatët mblidheshin
grupe-grupe, sipas rrymave, në vende të ndryshme, në shtëpitë ku u qenë
caktuar për strehim. Aty delegatët rakordonin me njëri-tjetrin
pikëpamjet që do të mbronin ose do të kundërshtonin të nesërmen. Sipas
traditës popullore, delegatë të rrymës revolucionare mblidheshin në
shtëpinë e patriotit prizrenas, Shuajip Spahiut, kurse delegatët
sulltanistë në ndërtesën qeveritare, si mysafirë të mytesarifit të
Prizrenit, Qamil beut. Duket se patriotët e moderuar nuk kishin një seli
të veçantë për mbledhjet e tyre, por duke e konsideruar veten si
ndërmjetës, ata takoheshin herë me njërën, herë me tjetrën palë.
Mbledhjet e patriotëve radikalë qenë të fshehta. Të fshehta qenë edhe
takimet e sulltanistëve, me ndryshim se në mbledhjet e tyre merrnin
pjesë funksionarë të vilajetit dhe të mytesarifit.