Idealet e lirisë

[Zero Cool]

Karakteristikat e pergjitheshme
..."A i shehposhtë atje n’Prizren,
njata burra mbledhë n’Kuvend ?
po janë krenët e Shqiptarisë
krenët e Gegëve e të Toskënisë,
qi kanë dalun në këtë dhe,
me lidhë besë, me lidhun fe,
edhe n’armë këta me u shtërngue,
europës fjalen me ia poshue...."
At. Gjergj Fishta
IDEALET E LIRISË
BETIMI

Unë luftëtar i UÇK-së,
në emër të popullit tim dhe
të armës betohem se do të jem
besnik i Luftës Nacional çlirimtare
i papërkulur deri në fund,
i gatshëm në çdo çast që të mos
kursej as jetën time për Çlirimin
e Kosovës dhe të viseve të saj
nën robëri deri në bashkimin e
tyre me Shqipërinë. Si atdhetar
shqiptar do të luftoj deri në pikën
e fundit të gjakut kundër
pushtuesve dhe gjithë trdhtarëve
të vendit tim.Unë sdo ta lëshoj
armën nga dora deri sa të mos
mbetet asnjë ushtar pushtues dhe
deri sa të mos shfarosen armiqtë
e popullit tim. Në emër të fitores
së lirisë dhe të bashkimit të
atdheut do të bindem dhe do të
zbatoj urdhërat e komandantëve
dhe të udhëheqësve politik e
ushtarakë që kanë për qëllim
asgjësimin përfundimtar të
pushtuesve dhe tradhtarëve
tejendanë trojeve shqiptare të
pushtuara. Deri në fund të
jetës do të jem luftëtar trim në radhët
e UÇK-së, besnik i komandantit
dhe shokëve të idealit tim. Në
rast se shkel betimin, unë jam
gati të pranoj dënimin që më jep
ligji ushtarak i luftës.Nëse
tradhtoj luftën e nisur le të bjer
mbi mua mallkimi i nënës time,
i atdheut, i popullit dhe plumbi i
shokëve të mi.
Betohem!
KARAKTERISTIKAT E PËRGJITHSHME
Levizja për Pamvarsinë e Kosovës , që i ka rrënjet kontuniele në përpëjekjet
gjatë historisë të kombit tonë për të jetuar i lirë në trevat e veta etnike nuk
u ndërpre kurr. Idealet e lirisë kombëtare në mnyrë të organizuar kanë
zanafilljen e vetë në kontinuitet që nga Lëvizja e madhe kombëtare, politike e
ushtarake, për bashkimin e të gjitha trojeve shqiptare, e njohur më emrin Lidhja
Shqiptare e Prizrenit*. Lidhja Shqiptare e Prizrenit është e para organizatë
politike gjithëshqiptare. Në Historinë tonë, Lidhja e Prizrenit është ngjarja më
e madhe pas Kuvendit të Lezhës që u mbajt më 1444 në udhëheqjen e Heroit
Kombëtar Gjergj Kastrioti - Skënderbeu. Ndryshe quhet Besëlidhja e Prizrenit se
aty patriotët u lidhën me besa-besë për të fituar Pavarësinë e Shqipërisë.
..."A i sheh poshtë atje n’Prizren,
njata burra mbledhë n’Kuvend ?
po
janë krenët e Shqiptarisë.
krenët e Gegëve e të Toskënisë,
qi kanë dalun
në këtë dhe,
me lidhë besë, me lidhun fe,
edhe n’armë këta me u
shtërngue,
europës fjalen me ia poshue...."
At. Gjergj Fishta

*Mbledhja është mbajtur më 10 qershor 1878 dhe ka zgjatur dy javë;
Aty është aprovuar Memorandumi mbi autonominë e Shqiperisë, në të cilen do të
hynin krahinat që nga Novi Pazari deri në Janinë e Prevezë*. Lidhja e Prizrenit
fitoi atributet e një Qeverie të Përkohëshme. Gjatë jetës së saj ajo synoi në
mbrojtjen e tërësisë territoriale të Shqipërisë, çlirimin kombëtar dhe atë
kulturor si dhe në formimin e një shteti autonom kombëtar.
Lidhja Shqiptare e Prizrenit u themelua dhe veproi në një nga çastet më
dramatike që kaluan shqiptarët gjatë shekujve të sundimit osman, në kohen kur
Rusia Cariste më Traktatin e Shën Stefanit dhe Fuqitë e Mëdha më vendimet e
Kongresit të Berlinit, jo vetëm që nuk e trajtuan Shqipërinë si subjekt të
drejtash kombëtare, por shkuan dhe më tej, vendosen të copëtonin trojet e
shqiptarëve në dobi te monarkive
fqinjë. Epilogu i vendimeve të Kongresit të
Berlinit për shqiptarët do të jetë tragjik. Viset e banura më shqiptarë të
Tivarit, Ulqinit, Plaves, Gucisë dhe
Podgoricës iu dhanë Malit te Zi, kurse
Serbisë ato të Toplicës e Kosaonicës, përkatsisht të Vranjës, Leskovcit,
Prokuplës, Kurshumlisë, Krushevcit e Nishit. Vetem në viset që iu dhanë Serbisë
e Malit te Zi u shkatrruan 6.000 lokalitete shqiptare , u vranë mbi 70.000
shqiptarë dhe u shperngulen rreth 300.000 të tjerë. Në këto rrethana dramatike
Lidhja Shqiptare e Prizrenit mori përsipër detyrën historike dhe, duke ecur në
traditen popullore shqipëtare, nuk ishte një përseritje e thjeshtë e kuvendeve
të mëparshme, por një ngjarje që i tejkaloi paraardhëset nga shumë pikëpamje.
"Me kongresin e Berlinit dhe paqën e Shën Stefanit neve e kuptuam shumë mirë se
me çështjën tonë u dashka që të merremi vet, se lirinë kurrkush nuk ta falë, se
lirinë duhet ta fitojmë vet, me gjak."

[Zero Cool]

Abdyl Frashëri
Lidhja Shqiptare e Prizrenit, në një situate tepër të rëndë, zgjodhi më
pjekuri nyjen strategjike për levizjen kombëtare shqiptare, domosdoshmerinë e
kryengritjes së armatosur kundër Portës së Lartë për çlirim kombëtar dhe
formimin e shtetit shqiptar, për përballimin e sfides së rrezikshme që pasonte
më
nderhyrjen ushtarake të monarkive fqinje për t`i copetuar trojet
shqiptare ndërmjet tyre. Lidhja Shqiptare e Prizrenit i dha rëndësi parësore
luftës për shpetimin e terësisë territoriale të vendit nga copëtimi, për të
përvijuar dora-dorës bashkimin e shqiptarëve në një vilajet të vetëm dhe më pas
krijimin e një shteti të pavarur shqiptar.
"…Qellimi i Kuvendit është
që t`ua presim hovin armiqve
të pa shpirt,
duke lidhur besën
shqiptare dhe duke u betuar që
t`i mbrojmë më gjak
trojet që
na i kane lenë gjyshrit dhe
stergjyshrit tanë…"*
Abdyl Frashëri
Ndonëse përfaqësuese e një vendi të vogël, të robëruar nga një zgjedhë
shekullore, Lidhja Shqiptare e Prizrenit i detyroi Fuqitë e Mëdha të rishikonin
tri
herë vendimet e tyre te prera, të cilat u sfiduan nga rezistenca e saj.
Idealet e Lidhjës së Prizrenit nuk u shuan kurrë. Përpjekjet për realizimin e
detyrave të parashtrura vazhduan në kontinutet.
___________________________
*Nga fjalimi i çelëjes se Kuvendit të
Prizrenit më 10 qershor l878.-
Duke qenë së rreziku i copëtimit të tokave shqiptare po rritej dhe
kërkesat për autonomi nuk po merreshin parasysh, rrethet shqiptare shtruan si
detyrë krijimin
e një organizate të re, si ajo e Lidhjes së Prizrenit, që të
përfshinte të gjithë vendin dhe të vihej në krye të Levizjes Kombëtare.
Përpjekjët e para filluan që në vjeshtën e vitit 1896. Në krye të kësaj nisme u
vu Haxhi Zeka, një nga udhëheqësit më të shquar të Levizjes Kombëtare në
vilajetin e Kosovës dhe në mbarë Shqipërinë.
Atdhetarët shqiptarë, të udhëhequr nga Haxhi Zeka, arriten të hidhnin
thëmelet e një lidhjeje të re. Në Pejë u mblodh një kuvend i madh, ku morën
pjesë rreth 500 veta të ardhur kryesisht nga vilajeti i Kosovës, si dhe disa
përfaqësues të vilajeteve të Manastirit e të Janines. Në këtë kuvend u formua
lidhja e re shqiptare që u quajt Lidhja e Pejës
ose Besa-Besë*. Kuvendi
shpalli gjithashtu Besën për një vit, më qellim që të ndërpriteshin hakmarrjet,
grindjet etj.
____________________
*Kuvendi i Lidhjes së Pejës u mbajt më 23 janar
l899
Pas formimit të Lidhjes, Haxhi Zeka dhe patriotët e tjerë, brenda dhe jashtë
atdheut, bënë përpjekje për të shtrire atë edhe në krahinat e tjera.
Njëkohësisht u bënë përpjekje për të organizuar një kuvend të përgjithshëm
shqiptar, ku do të miratohej programi kombëtar i Lidhjës. Më anë të shtypit
shqiptar dhe te thirrjeve drejtuar popullit kërkohej bashkimi rreth Lidhjës së
Pejës dhe programit për autonomi.
"… Dil e piqu n`Haxhi Zekën,
Grish Kosovën bashko Rekën
Lesho kushtrim
n`Toskë e n`Gegë
Mblidhnu tok si kokrrat n`shegë…"
At. Gjergj Fishta

Pikërisht në këtë kohë Sami Frasheri botoi veprën
,,Shqipëria ç'ka qenë, c'është e çdo të bëhetë ?'' Në të Samiu jo vetëm që
përshkruante gjendjën e vështirë të Shqipërisë dhe rreziqët që i kanoseshin nga
armiqtë e jashtëm, por tregonte edhe rrugën që duhej të ndiqte populli shqiptar
dhe levizja e tij kombëtare.
Samiu shtronte nevojën e sigurimit, në fillim të
autonomisë, e pastaj të pavaresisë së plotë.
..." Qysh të mos ketë shqiptari të drejtë
të shkruajë e të këndojë gjuhën
e tij në vendin e
tij, kur gjithë kombet e kanë këtë te drejtë dhe
njeri
s´i ndalon? Pse shqiptarët të jenë të mërguar
nga një e drejtë që e kanë
gjithë kombet e dheut?
Të mos mundin të shkruajnë e të mësojnë gjuhën e
tyre, po të tjera kombe të huaj të vijnë e t´u hapin
shkollat në gjuhërat e
tyre e t´u kthejnë kombërinë e gjuhën e tyre? Janë kaq të dobët
shqiptarët?
Ja! një mijë herë jo"...!

[Zero Cool]

Sami Frasheri
E shqetësuar nga formimi i Lidhjes së Pejës dhe nga zgjërimi i
veprimtarisë së saj, qeveria e Stambollit nxori një numer urdhërash për të
çarmatosur shqiptarët dhe për të shtypur Lidhjen. Qeveria osmane ndaloi
mbledhjen e kuvendit të përgjithshëm, që do të mbahej në Prizren në maj 1899.
Në fillim Lidhja e Pejës u qendroi presionëve të Portës së Lartë, madje ajo
filloi luftën e armatosur kundër administratës osmane, për ta zëvëndësuar ate më
administratë shqiptare. Në
rrethana të tilla, gjatë viteve të para të shek.
XX, levizja e armatosur mori përpjesëtime mjaft të gjëra. Dhjetëra përleshje të
armatosura u bënë në rrethet e Shkodrës, Pejës, Mitrovicës, Prishtinës,
Prizrenit, Gjakovës, Lumës, Dibrës, Mirditës, Pukës, etj.
Atëherë Porta e Lartë dergoi forca të mëdha ushtarake kunder Lidhjes së Pejës
dhe e shtypi ate. Megjithatë ajo shenoi një ngritje të re në Levizjen Kombëtare
Shqiptare.
Në funksionin e detyrave strategjike Lidhja Shqiptare e Prizrenit, Besëlidhja
Shqiptare e Pejës dhe kuvende e levizje të tjera kombëtare diten të shkrijnë në
një llogor të vetm ballafaqimin politik më përleshjen e armatosur, armën e
ideologjisë, aksionin e masave, luftën e memorandumeve më betejen diplomatike.
Gjatë disa dekadave levizja kombëtare shqiptare nuk u zhvillua vetëm në
frontin politik, diplomatik e ushtarak, por edhe në atë kulturor. Ajo ishte e
para levizje kombëtare çlirimtare, e cila në luftë "më pushkë e më penë",
pjesërisht arriti të mëvetësoi një pjesë të territorit të vet në vitin 1912 më

shpalljen e pamvarsisë së Shqiprisë dhe ngritjen e Flamurit kombëtar të
shtetit shqiptar të udhëhequr nga Gjergj Kastrioti Skenderbeu, pas 450 vjet
robërie turke. Por, Konferënca e Ambasadorëve të Londrës
(dhjetor 1912-gusht
1913) nuk pranoi asnjë kërkesë shqiptare për njohjën e Shqipërisë në shtrirjën e
saj etnike dhe historike dhe krijoi një "Shqipëri" më të vogël së një e treta
pjesë e Shqipërisë Etnike,
një Shqipëri gati sa Vilajeti i Manastirit, një
Shqipëri shumë më të vogël së Vilajeti i Kosovës.
Homeri i kombit shqiptar,
Patër Gjergj Fishta, i nevrikosur nga veprimi antishqiptar i paarsyeshem i
Evropës, në të mirë të interesave të pansllavizmit rus dhe të panortodoksisë
sllavo-greke, i indinjuar shau:
"… Uh Evropë, ti kurvë e motit;
Po a kësaj i thonë besë e Zotit;
A
kjo asht shejë e qytetnisë;
M’i da tokat e Shqypnisë;
Më ua dhanë klyshëve
të Rusisë…"
Shqipëtaret iu nënshtruan gjenocidit të paparë serbo-grek. Shqipëtaret më
siguri do të ishim populli më numerik i Ballkanit po të mos ishte ploja
serbo-sllavo-bizantine që u krye më mizori të pashembullta gjatë këtyre 86
viteve tragjike.

Mbledhjës historike të Prizrenit, të Pejës e të tjera u
parapriu Levizja e Rilindjes Kombëtare, e cila realizoi në shkallë kombëtare
bashkimin e kombit shqiptare. Kultura kombëtare e Rilindjes zbuloi boten
shqiptare më gjithë madhështinë dhe tragjizmin e historisë së saj. Ajo zbuloi
një të kaluar sa të lavdishme e heroike aq edhe te dhimbshme e të përvuajtur,
ajo zbuloi
ekzistencën në mjerim dhe mbrapambetje të popullit, por edhe
aftësinë e një populli, që qendronte i pamposhtur e i paperkulur përballë
rrebësheve dhe fortunave më të rënda të historisë. Ajo zbuloi jetën, traditen,
zakonet, psikologjinë e një populli luftëtar, punëtor, trim e guximtar më
shpresa për një të ardhme të ndritur.
Kultura kombëtare e Rilindjes, para emërtimeve "arnaut", "kaur", "toskë",
"gegë", "musliman", "korçar", "mirditas", që përdornin të huajt,
zbuloi
shqiptarin dhe u dha një emër të
perbashkët, emrin e Shqipërisë, trojeve ku
nga kohërat parahistorike kishin jetuar brez pas brezi gjyshërit dhe

stergjyshërit . Kjo kulturë ishte faktor zgjimi i vetedijes kombëtare e i
përgjegjësisë sociale për fatet e kombit, ajo i dha një kuptim krejt të ri jetës
së shqiptarit, i kultivoi krenarinë kombëtare,
i dhuroi dinjitetin e
përkatësinë kombëtare, të ciles poeti i kendoi:
"…Ti, Shqipëri, më jep nder,
më jep emrin shqiptar,
Zemrën ti ma
gatove
plot më deshirë e më zjarr…".
Naimi Frasheri
Koha e Rilindjes ishte përiudha kur kombi ynë vendosi dhe hyri në lidhje
intensive më kulturën përparimtare botërore. Ndërkohë, rilindasit e vleresuan
lart kulturën popullore sepse së pari ajo e zbulonte popullin tonë si një forcë
kulturore krijuese, si deshminë më të rëndësishme të lashtësisë, autoktonisë,
vazhdimësisë dhe origjinalitetit të ekzistencës, të historisë dhe të jetës së
popullit, të kombit tonë. Ata çmonin ne kulturen popullore frymën e saj
kombëtare, e vlerësonin atë si bartëse të vetme të idealeve demokratike, si një
mjet të edukimit patriotik, si një mjet të bashkimit të popullit.
Shpirti i gjallë i kulturës së re u bë nacionalizmi shqiptar, ideja e
shqiptarizmës, e formuar nga Pashko Vasa në "Marsejezën" shqiptare "Moj
Shqipni,
e mjera Shqypni", që tingëlloi e fuqishme dhe krenare në rreshtat e
luftëtarëve të Lidhjes së Prizrenit qysh në orët e para të saj.
Çoniu, o shqyptarë, prej gjumit çoniu,
të gjithë si vllazën në nji besë
shtrëngoniu,
edhe mos shikoni kisha e xhamia,
fe e Shqyptarit asht
Shqyptaria.
Qysh prej Tivarit deri në Prevezë,
gjithkund lëshon diell e
vep' e rezë,
ashtë toka jonë, të parët na e kanë lan,
kush mos na e prek,
se desim, t'tanë.
Të desim si burrat që diqne motit,
e të mos marohna
përpara Zotit.

[Zero Cool]

Pashko Vasa
Ideja e shqiptarizmës në kohën e Lidhjes Shqiptare përbënte aktin e parë dhe
më të rendësishëm të emancipimit të madh të kultures kombëtare. Andaj ishte
thirrja që shqiptarët mos ti ndajë kisha e xhamija, por të gjithë t'i bashkoi
shqipëtaria. Në krye të hierarkisë së vlerave kulturore kombëtare vuri ajo
pavarësinë, lirinë dhe përparimin e atdheut.
Rilindja Kombëtare, së bashku më idetë që do të frymëzonin popullin shqiptar
në luftën çlirimtare, perpunoi dhe rrugët e çlirimit dhe parullat politike të
tij. Parulla qendrore e kohës, ajo që i përgjigjej më së miri momentit dhe nga i
cili varej në një shkallë të gjërë suksesi i luftës çlirimtare shqiptare, ishte
parulla e bashkimit, e unitetit politik dhe luftarak të tij.
Motoja e mendimtarëve të Rilindjes Kombëtare, e të gjitha orientimeve të
tyre, u bë vargu i famshëm i Pashkos "Feja e shqiptarit është shqiptaria", që
mori vlerën e një parulle politike dhe që zuri vendin qëndror të të gjithë
propagandës patriotike dhe çlirimtare gjatë gjithë dekadave.
Në vazhdimsi shqiptarët që mbëtën nën okupim të shteteve sllave vazhduan
rezistencën dhe përpjekjët për çlirim në mënyra e forma adekvate
rrethanave
ekzistuese. Pas luftës së parë botrore, e në veçanti pas formimit
të Mbretrisë Serbe, Kroate e Sllovene, më 1918, pozita e shqiptarëve u bë shumë
më e padurushme së gjatë sundimit turk. Jugosllavija borgjeze u bë burg i
vertetë për pjestarët e kombit shqiptar. Zbatohej politik e asimilimit kombëtar.
Kundër shqiptarve ushtrohej presion i vazhdushem ekonomik e politikë nëpërmes
politikës agrare e kolonizuese. Në kushtet të këtilla tëpër të vështira, ku
shqiptarët torturoheshin dhe likvidoheshin pamëshirë, patriotet shqiptare
formuan Komitetin e Mbrojtjës Kombëtare më qendër në Shkodër* Kryetar u zgjodh
Hoxhë Kadri Prishtina. Në kuader të kësaj levizje vepronin patriotet e shquar,
si Hasan Prishtina,
Bajram Curri, Azem Bejta, Bedri Pejani, Avni Rrustemi
etj. Luftuan më vendosëshmëri për sendertimin e Shqiprisë etnike të pamvarur.
Udhëheqën shumë beteja për shpetimin e Kosovës e viseve tjera shqiptare nga
shtypja e pamshirëshme e Mbretrisë Jugosllave.
Një prej formave të
rrezistencës ishte Lëvizja Kaçake. Ajo ishte një levizje çlirimtare që luftonin
kunder pushtetit antipopullor të Jugosllavisë borgjeze dhe tradhëtatrëve të
kombit, të ashtuqujtur "poverinik" ( të besurit) të krajlit.
___________________________
* Komiteti i Mbrojtjes Kombëtare u formua më 1
maj l918 në Shkoder.
Gjatë Luftës së dytë Botërore u bënë përpjekje të parreshtura për liri dhe
bashkim kombëtar. Në vitin 1939 formohet Lëvizja e Ballit Kombëtar. Në vitin
l942 Mithat Frasheri publikoi Programin e kësaj organizate, që përmbante 10
pika, më moton:

" Në robni puna e jonë është lufta
Në liri lufta e
jonë është puna"
Në Kosovë në këtë periudhë veprojnë disa Organizata Çlirimtare që në
programët e tyre kishin bashkimin e trojeve shqiptare dhe luftimin e komunizmit
si ideologji dhe rend shoqëror. Gjatë dhe pas përfundimit te Luftës së Dytë
botërore veproi organizata politiko ushtarake Besa Kombëtare, që i rezistoi
regjimit komunist më armë në dorë duke shpresuar së do ta shpëtoi popullin
shqiptarë nga robëruesit e rinjë komunist dhe për bashkimin e trojeve etnike
shqiptare. Përsonalitetët më
të dallura në krye të kësaj levizje kombëtare
ishin Gjon Sereqi e Ymer Berisha. Në Kuvendin e kësaj Levizje që u mbajt në
Dobërdol të Klinës, në gusht 1945, nga ana e përfaqësuesve të të gjitha aradhave
të armatosura Ymer Berisha u zgjodh udhëheqës politik i Lëvizjes, kurse Uke
Sadiku udhëheqës i të gjithë luftetarëve të rezistencës në Kosovë. Gjatë gjithë
kohës Ymer Berisha qendroi me luftetarët e çetës që i udhëheqëte atdhetari,
trimi e patrioti i shquar i Lugut të Drinit, Ndue Përlleshi nga Jagoda e Klinës.
Ymeri u vra tradhëtisht nga OZN-a në vitin 1946 në afersi të fshatit Hereq të
Gjakovës.

Njëra prej lëvizjeve më të rëndësishme për çlirim kombëtar
ishte Lidhja e Dytë e Prizrenit. Kuvendi themelues i Lidhjes së Dytë të
Prizrenit u mbajt në Prizren në muaji shtator 1943, më ç`rast Bedri Pejani u
zgjodh kryetar i kësaj Lidhje. Lidhja kishte mbi 10.000 luftetarë të cilet më
guxim e vendosëshmeri u përpoqën për krijimin e Shqiprisë etnike aq sa duhet të
ishte në kufit e sajë natyror. Zhvillohen luftime të parreshtura në mbrojtjen e
popullit shqiptar të rrezikuar nga çetnikët e partizanët në shumë mese (Plavë,
Guci, Novi Pazar, Tutin etj.).
Gjatë luftës së dytë botërore, përfaqësuesit e popullit shqiptar dhe te
ushtrisë u mbledhën në konferencën e njohur historike të Bunjajit ku është
vendosur, që Kosova pas luftës, t`i bashkohet Shqiperisë*. Në këtë mbledhje
ishin të pranishëm edhe përfaqësuesit e shtetit serb të cilët mbështesin këtë
vendim. Pas çlirimit të vendit nga pushtuesi gjerman, shteti sllavo- komunist në
Kosovë vendosi pushtetin ushtarak.* Në një situatë të këtillë u imponue Kuvendi
"përfaqësuesve" të Kosovës e Metohisë në Prizren, më çrast u prue Rozoluta që
Kosova e Metohija të i bashkangjitët njësisë federale të Serbisë, më çka u
tradhtuan vendimet e Konferencës së Bunjajit.*
Gjatë Luftës së dytë botrore si dhe në vitet e para pas përfundimit të luftës
shqiptaret iu nenshtruan një terrori të eger. Në Kosovë dhe në viset e tjera
shqiptare të aneksuara Jugosllavisë avnojiste, njësitë
ushtarake
çetniko-komuniste në emër të Luftës
Nacionalçlirimtare dhe
"bashkim - vëllazërimit" bënë aktet më mizore të vrasjeve në masë të
shqipëtarëve, si në Drenicë, Gjilan, Ferizaj, Llap, Kaqanik, Istog etj. Madje u
organizua edhe ploja mbi rekrutët shqiptare të mobilizuar më dekrete të
pushtetit ushtarak. Në Vërshac, më l mars 1945 u pushkatuan disa dhjetëra rekrut
shqiptarë, kurse në prillit -maj 1945 në marshutën Prizrën-Tivar-Dubrovnik rreth
4.000 rekrut shqiptarë u vranë, pothuja gjymsa prej tyre në një vend dhe në të
njëtën kohë në Tivar. Të dhënat flasin për faktin së deri ne vitin 1951, kur e
thyen rezistencën e armatosur shqiptare antijugosllave, ushtria dhe policia
jugosllave - serbe, maqedone e malazëze, likuidoi, vrau dhe zhduki mbi 70.000
veta.

[Zero Cool]

*Konferenca e Bunjajt është
mbajtur më 31 dhjetor 1943dhe zgjati 3 ditë.
*Komandanti Suprem i UNCJ
J.B.Tito, më 8 shkurt 1945 urdheroi që në Kosovë të vendoset pushteti
ushtarak.
* Kuvendi në Prizrën u mbajt më 8,9 e 10 korrik 1945.-
Pas përfundimit të Luftës së Dytë Botrore dhe mbetjes së Kosovës në
kuadër të Serbisë, pozita e shqiptarve ishte e rëndë, më plotë vështërsira e
sakrifica edhe pse disa procese ishin më të volitshme së në Jugosllavinë e
paraluftës. Ishte përiudha e ashtuqujtur e rindërtimit të vendit të shkatrruar
nga lufta. Shqiptarët ishin të obliguar të angazhohen në shumë akcione të
ashtuqujtura "vullnetare" dhe ishin të detyruar që shtetit të i dorzojnë
prodhimet e tyre bujqësore si "tëprica" edhe pse nuk kishin as për nevoja
elemntare për mirëmbajtjen biologjike të familjës. Ripushtuesit e rinjë,
komunistët jugosllavë, lejuan arsimimin në gjuhen
shqipe, por jo shkollën
shqiptare. Shkollat e hapura kishin për qëllim të kultivonin të shqiptarët
ndjenjën jugosllave, "patriotizmin jugosllav". Koha provoi së ndjenja kombëtare
shqiptare dhe atdhetarizmi shqiptar nuk mund të luhatëshin e lëre më të
mposhtëshin nga ideologjia e komunizmit jugosllav.
Për derisa dera e atdheut, Shqipërisë u mbyll me dry të rendë hekuri, një
tmerr tjeter i shoqëroi shqiptarët në trevat e veta etnike. Në Jugosllavi pas
masakrës së tmerrshme të Tivarit pasoi i ashtuqujturi "Aksioni i Armëve" gjatë
viteve 1955 - 1956 ku shqiptarët duhej të dorezonin edhe armet që i kishin edhe
ato që nuk i kishin. Këto të dytat duhej tua blenin serbëve, malazezëve apo
maqedonasëve dhe pastaj t'i dorezonin si ish pronë e tyre. Gjatë kësaj periudhe
tmerri e terrori, rreth 300.000 shqiptarë u shkëputen prej trojeve të tyre
etnike dhe u vendosen në Turqi.

Pasiguria fizike e shqiptarëve zgjati
deri në mbledhjen e katërt të KQ të LKJ , i njohur me emrin "Plenumi i
Brijunëve", mbajtur në vititn 1966. Në këtë plenum,
përveç të tjerash,
gjykohet veprimtaria e shërbimit
të sigurimit shtetror ( UDB-ës ) dhe nga
sqena poltike e shtetërore largohet udhëheqësi i këtij sherbimi Aleksader
Rankoviqi si dhe punëtoret e këtij sherbimi për të cilët konstatohet së e kanë
këqperdorur detyrën.
Pas vitit 1966 pozita e shqiptare sado kudo fillon të përmisohet më
amandamente kushtetuese të vitit l967, 1968 e 197l e në veçanti prej shkurtit të
vitit 1974 kur Kuvendi i KSA i Kosovës në mbledhjen e të gjitha
dhomave
aprovoi dhe shaplli Kushtetutën e KSA të Kosovës. Më këtë Kushtetutë Kosova
fitoi atributet e shtetsisë dhe ishte element konstituiv i Federatës Jugosllave.
Kishte perfaqësuesit në Kryesinë e RSFJ dhe në të gjitha organet federative.
Të shtyar nga idealet e lirisë, shqiptarët e Kosovës asnjë herë nuk u pajtuan
më statusin e tyre dhe vazhdimisht bënë perpjekje për realizimin e të drejtave
kombëtare në formë institucionale dhe më veprimtari ilegale. Protestët publike
filluan në vitin 1968, për të vazhduar në pranverë të vitit 1981, kur u bënë
demostrata masive të shqiptaërve të Kosovës më kerkesë që Kosova të jetë e
barabartë më republikat e tjera të Federatës Jugosllave. Këto kerkesa
u
shtypen më dhunë dhe në Kosovë më vendimin e organëve Federative u shpallë
gjëndje e jashtëzakonshme, e cila nuk u ndërpre kurrë. Protestat e shtresave të
gjëra shqiptare nuk pushuan. Shumë të rinjë shqiptarë u vranë u përsekutuan e u
denuan.
Pak kush mund ta besonte së në kuzhinat serbe, pas vdekjës së Titos, po
përgatitej skenari më monstruoz për të krijuar një Serbi si në kohen e Car
Dushanit. Dhe pak kush mund të besonte, madje as nga vetë qarqët serbe, se një
kriminel dinak i qujtur Sllobodan
Millosheviq po përbirontemë sukses
labirinthëve institucionale serbe, për t'u bërë kryetar, dhe për t'ua
"plotësuar" deshirat çetnike të popullit serb për "një
Jugosllavi serbe". Ky
njeri doli para Levizjës çetnike serbe në Fushë Kosovë në vitin 1986 dhe u tha:
"Prej sotit as kimja e flokut nuk guxon t`u mongojë". U nisë, në Kosovë më
mitingje serbe, më protesta e deri të festimi i 600 -vjetorit të bëtejës së
humbur - Luftës së Kosovës që u bë në Gazimestan më pjesmarrjen e afro 1.000.000
çetnikëve e nacionalistëve më të përbetuar serb nga mbarë Jugosllavija dhe më
fjalimin luftënxitës të kryeqëtnikut Sllobodan Millosheviq. Në mitingje e
proteste në Kosovë e Serbi dhe nëpermjët shtypit serb zhvillohet fushatë e
pashembulltë e etiketimit të
kuadrave udhëheqëse më të afirmura shqiptare
për realizimin e barazisë nacionale, në të gjitha nivelët, prej bashkësise
lokale e gjërë në organët federative, duke i qujtur nacionalista, sepëratista,
kundërevulucionar dhe çka jo tjeter, si dhe duke i kercnuar, frigësuar e
arrestuar, më të vetmin qellim që të krijohet mundësi e hapsirë për realizimin
më të lehtë të qellimëve të tyre djallëzore. Duke u sherbye më gënjështra
lansojnë teza të ndryshme për diskritimin e popullit shqiptar. Kjo edhe nuk
befason nga së gënjeshtra ishte gjithmonë parim i politikës serbe, siq ka thënë
edhe vetë akademiku serb:
" Gënjeshtra është formë e patriotizmit tonë
dhe deshmi e intelegjencës
sonë natyrore.
Na gënjëjmë në mnyrë krijuese, inventive"*
Dobrica Qosiq
Qarqët çetnike serbe e dinin fare mirë së ku do te duhej të nisej kjo valle:
në Kosovë. Aty duhej të nisej së, po të "rregullohej" puna atje, më të tjerët
(popujt e tjerë të federatës Jugoslave ) nuk do te kishte "problem". U nis më
ndryshimet kushtetuese, duke trumbëtuar së
shqiptarët e Kosovës "nuk do të
humbnin asgjë", veçse "Serbia do të këtë më shumë "kompetenca"*.
____________________
*( Velika epohina enkciklopedija afarizama, Zgreb
1968 faqe 264).
Kulminacioni i fushatës antishqiptare arrihet më 23 mars 1989, kur
Kosovës iu muar autonomia territoriale e politike më ndrrimin e dhunëshem të
Kushtetutës së Kosovës të vitit 1974 e që u bë në kundrshtim më Kushtetutën e
RSFJ dhe të ligjeve në fuqi. Në vitet
që pasuan, u bë rrenimi i krejt asaj që
ishte arritur gjatë 50 vjetëve të zhvillimit ekonomiko-shoqëror e politikë të
KSA të Kosovës.
Dora e zezë e sherbimëve shtetrore serbo-sllave, që më parë kishte vrar
patriotet më të shquar të popullit shqiptar, si vëllazrit Jusuf e Bardhosh
Gervalla, Kadri Zeka e shumë veprimtar tjerë të Lëvizjes për Pamvarsinë e
Kosovës, tani në mënyre misterioze vrasin disa dhjetra djemosha shqiptar që
ishin në sherbim të Armatës Jugosllave, gjithëmonë më slloganin e njejtë të
arsytimit "kanë bërë vetëvrasje", nga shkurti deri në qershor të vitit 1990,
helmoi më substancë helmuese, 7.400 nxenës shqiptarë dhe në vazhdimsi ka krye
krime tjera ndaj popullatës shqiptare.
Prej vitit 199O Lëvizja për Pamvarsinë e Kosovës duke shvrytëzuar rrethanat e
shperbërjes së rendit monist dhe vendosjes së pluralizmit politik në ish vendët
e sistemeve njëpartiake në Evropë, merr kryesisht formen legale të veprimit të
sajë. Në vazhdimsinë
e vetë legale, Levizja Demokratike për Pavarësi
përcaktohet eskluzivisht për rrugën paqësore si alternativë të vetme për
jetësimin e Referendumit popullor.
Më gjithë faktin së Levizja për Pamvarsin e Kosovës përqafojë të gjitha aktet
e qytetrimit dhe të vlerave
të demokracisë perindimore , më gjithë kontaktët
e shpeshta më personalitetë të ndryshme evroamerikane, nuk ia doli që të bëjë
ndonjë këthesë të rëndësishme në realizimin e aspiratave për mëvetësi e as ta
sjellë në atë gjendje Serbinë sa asaj të i pamundësohet sundimi i Kosovës.
Regjimi serbomadhë pa meshirë egersisht terrorizon e keqtrajton shqiptarët në
punë, në shkollë, në rrugë, në treg, në shtepi e çdo kund. Populli dhe rinia
shqiptare nuk kishte mundësi të vetorganizohet për të mbrojtur nderin dhe lirinë
shqiptare, për të mbrojtur shkollat
dhe fabrikat e grabitura, për të mbrojtur
flamurin dhe kulturën tonë kombëtare, për ta mbrojtur së fundi prakun e shtepisë
i cili shkilej ditë dhe natë, sipas qejfit. Puna kishte arritur deri aty saqe,
dy-tre polic të armatosur serb mund të rrihnin pa meshirë djalin para nënës,
duke i traumatizuar femijët, mund të fyenin si mos më keq nusen shqiptare para
burrit,
mund të shkilnin flamurin dhe fotografitë e familjarëve dhe të
heronjëve, të cilat ruheshin si relikte në shekuj, mund ta grabisnin pasurine e
tjera veprime të dhunës barbare serbe, çfarë bota e civilizuar kurrë s'i ka
parë.
Të ballafaquar më këto rrethana, Lëvizja për Pamvarsinë e Kosovës nga gjiri i
vetë nxorri bijtë më të vendosur e më të gatëshem për të sakrifikuar gjithëçka
të tyren personale vetem e vetem që ti thuhet ndal dhunës shvarosëse të
okupatorëve serb, ata që u bënë të mirenjohur më emrin Ushtria Çlirimtare e
Kosovës.

[Zero Cool]

Tri shkronjat UÇK u bënë ambrella nën të cilen për herë të parë pa hezitur

për asnjë çast hyri i mbarë populli shqiptar i

Kosovës. Nën këtë ambredhë
hyren shqiptarët e të gjitha trojeve etnike shqiptare dhe migracioni shqiptarë

në mbarë rruzullin toksor. Fenomen i padegjuar dhe i paparë nder shqiptarë
në periudhën e këtij shekulli që po e lëmë pas. Kjo domosdoshmërisht kushtëzoi
shtetin amë, të gjitha partitë politike, të dalin botërisht më idenë NJË KOMB
NJË QENDRIM. Nën ambredhën e kësaj Levizje për çlirimin e
Kosovës u bashkuan
të gjithë ata që për parti kanë kombin dhe për ideoligji kanë çështjen
kombëtare. Të gjithë i bashkoi ideali i lirisë.
REZISTENCA AKTIVE PAQËSORE
Vitet që kaluan ishin shumë të rënda për popullin shqiptar të Kosovës,
posaqërisht dhjëtvjetori i fundit. Regjimi i Beogradit pas fushatës histerike
disa vjeçare antishqiptare, më ndihmen e tankave e shuajti autonominë e Kosovës.
Filloi serbizimi i Kosovës, ndersa shqiptarët u bënë qytetar të rendit të dytë.
Në atë kohë në Kosovë vepronte një levizje e fuqishme demokratike
shtetformuese në krye më Lidhjen Demokratike të Kosovës, e udhëhequr nga një
grup intelektualësh të shquar për guximin e tyre dhe ishte njëra nga partitë më
të fuqishme në botën postkomuniste. Si lindi e u konstitue partia e parë
politike shqiptare e cila do t'i artikulonte kërkesat politike të shqiptarëve,
që u pagëzue Lidhja Demokratike e Kosoves, shifet nga historiati i kesaj
partije:

..."Në shtator dhe tetor të vitit 1989, një grup shkrimtarësh
dhe intelektualësh, në kohën e shqetësimeve më të mëdha politike dhe shoqërore
te ne, u pajtua, gati spontanisht, që të themelonte një parti politike, e cila
do t'i artikulonte kërkesat politike të shqiptarëve dhe do të bëhej nismëtare e
proceseve të pluralizmit, që ishin në nismë në vendet e bllokut të atëhershëm
socialist. Iniciativa për themelimin e një partie që do të pagëzohet Lidhja
Demokratike e Kosovës, doli nga shkrimtarët Jusuf buxhovi, Ibrahim Berisha,
Mehmet Kraja dhe Xhemail Mustafa. Pas shumë bisedash, ata angazhuan koordinator
të Këshillit nismëtar Jusuf Buxhovin, i cili mori përsipër kontaktimin me
intelektualët e tjerë dhe hartimin e programit dhe statutit të partisë.

Nisma për themelimin e Partisë u përkrah menjëherë pa rezervë nga dr.Ibrahim
Rugova, dr.Ali Aliu, Ajri Begu, Basri Çapriqi e Ramiz Kelmendi, të cilët me
nënshkrimet e tyre, pranuan të bëhen anëtarë të Këshillit nismëtar për
themelimin e LDK-së.
I kompletuar, Këshilli nismëtar takohej herë pas here
dhe bisedonte për konturat e ardhshme të partisë. Pa marrë parasysh vështirësitë
e fillimit dhe ato të kohës, u vendos që në punën e mëtutjeshme të themelimit të
partisë të përfshiheshin edhe intelektualë të tjerë, të profileve të ndryshme.
Kështu, në listën e nismëtarëve u gjendën edhe dr.Fehmi Agani (që dha ndihmesë
të konsiderueshme për versionin përfundimtar të tekstit të Programit të
partisë), pastaj aktivistët e palodhshëm dr.Bujar Bukoshi, dr.Zenel Kelmendi,
Zenun Çelaj, dr.Jusuf Bajraktari, Mustafë Radoniqi, Hysen Matoshi e Neshet
Nushi, për t'u forcuar, më në fund, me akademikët dhe shkencëtart tanë të
nderuar: prof.dr.Idriz ajeti, prof.Mark Krasniqi, prof.Dervish Rozhaja, Anton
Çetta dhe Zekiria Cana.
Bërthama e Këshillit nismëtar, e përbërë prej
njëmbëdhjetë vetash (sa parashihej edhe me ligjin e atëhershëm federativ për
shoqatat e qytetarëve), u mblodh disa herë gjatë tetorit dhe nëntorit. Takimet
duhej të dukeshin "spontane", andaj shumica e tyre mbaheshin në kafenenë "Elida"
në qendrën tregtare "Boro-Ramizi". Ndërkohë, nga gjysma e nëntorit dhe fillimi i
dhjetorit po krijoheshin konturat e qarta të Programit të partisë si dhe
statuti. Koordinatori Jusuf Buxhovi disa herë ua parashtroi anëtarëve të
bërthamës të Këshillit nismëtar përmbajtjen e Programit dhe të Statutit, duke e
plotësuar atë me vërejtjet dhe propozimet që i jepeshin nga njëmbëdhjetëshja, si
dhe të tjerët që konsultoheshin. Në javët e para të dhjetorit versioni i
programit ishte i gatshëm dhe ai u miratua. Mbetej për t'u caktuar dita dhe
vendi i mbajtjes së kuvendit themelues të Lidhjes Demokratike të Kosovës. Kishte
propozime të ndryshme, nga ato se kuvendi duhej mbajtur menjëherë në heshtje,
deri tek ata që duhej shtyrë pas vitit të ri. Rrethanat përnjëmend ishin të
tensionuara, ngase nuk dihej se si do të reagonte pushteti i atëhershëm partiak,
i cili ishte në shkatërrim e sipër. Pas shumë shqyrtimesh, u caktua data B 23
dhjetor 1989, pra, dita e shtunë.
Kuvendi themelues u vendos të mbahej në
lokalet e Shoqatës së Shkrimtarëve të Kosovës, ku rëndom asokohe zhvilloheshin
që të gjitha vlimet shoqërore dhe politike. Koordinatori i grupit u angazhua ta
bënte paraqitjen ligjore të mbajtjes së kuvendit themelues në polici, me tërë
dokumentacionin, ashtu si e kërkonte ligji i atëhershëm për mbajtjen e
manifestimeve dhe tubimeve publike. Policia nuk njoftoi se do ta ndalonte
kuvendin themelues të Lidhjes Demokratike të Kosovës, por as nuk dha pëlqim për
të. Gjendja, pra, mbahej e tensionuar.
Duhet cekur se shtypi i atëhershëm në
gjuhën shqipe nuk botoi kurrfarë lajmi për ditën dhe vendin e mbajtjes së
kuvendit themelues të LDK-së, anipse Këshilli nismëtar kërkoi që kjo të bëhej.
Megjithatë, informimi u bë në mënyrë fare interne, gojë me gojë, duke njoftuar
ata që dëshironin të vinin në kuvendin themelues. Të shtunën, në mëngjes, diku
rreth orës 9, në lokalet e Shoqatës së Shkrimtarëve të Kosovës, u mblodh tash në
përbërje të zgjeruar Këshilli nismëtar për themelimin e Lidhjes Demokratike të
Kosovës. Të gjithë u pajtuan me Programin dhe Statutin e saj. U bisedua bukur
shumë për strukturën udhëheqëse të partisë. Që të gjithë ishin të mendimit se
kryetar i saj duhej të bëhej dr.Ibrahim Rugova, ndërsa sekretar Jusuf Buxhovi.