Historiku i financave Shqiptare

[Ma-Origano]

Me vone, politikat financiare te qeverive shqiptare te viteve '20 dhe '30 te shekullit te XX, perparuan me shume. Si rezultat i nje pune atdhetare, ministrat e financave te atyre viteve si Ndoc Coba, Kol Thaci, Luigj Gurakuqi, Myfit Libohova, Sulejman Starova, Milto Tutulani, Aqif Dibra krijuan Drejtorine e pare te doganave shqiptare me Ahmet Boricin nga Shkodra, Drejtor te Pergjithshem. Ne vitet 1920-1921 u shtuan, u pakesuan dhe u anuluan taksat e eksportimit me qellim: Mbrojtjen e prodhimit vendas e ngadonjehere dhe me qellim fiskal. Dolen ligje dhe urdheresa per ndalimin e eksportit te arit, argjendit, tunxhit dhe drithit. Doli ligji i pare doganor ne vitin 1992 dhe po ne kete vit u krijua edhe tarifa e pare doganore shqiptare. Po ashtu u nxorren ligjet e para per rregullimin e te ardhurave te Shtetit.

Drejtimi i Zogut

Ne vitin 1925, u krijua monedha e pare shqiptare (franga ar shqiptare). Futja e kapitalit te huaj u be politika zyrtare e qeverive te mbretit Zog. Me kete, Zogu, ne planin e brendshem synonte te forconte pushtetin personal, te pasuronte perkrahesit e vet; por dhenien e koncesioneve e kapitalit te huaj e perdori edhe si mjet per sigurimin e te ardhurave per rregjimin, ne formen e huave e te rentes, me te cilat Zogu llogariste te dilte nga kriza e rende financiare. Gjate viteve 1931-1936, kapitali i huaj, sidomos ai italian i diktuan qeverive shqiptare perfundimin e nje marreveshjeje per Bashkimin Doganor. Ky bashkim, ne ate kohe, do te perfshinte ekonomine shqiptare ne sistemin e ekonomise italiane dhe hapjen pa kufizim te kapitalit italian. Bashkimi Doganor do te godiste ne menyre te drejtperdrejte interesat e borgjezise shqiptare te sapokrijuar. Por, edhe buxheti i shtetit, do te privohej nga nje burim i rendesishem te ardhurash, sic ishin te ardhurat nga doganat. Ne te njejten kohe do te rritej varesia e financave shqiptare nga financat italiane. Zogu formalisht e pranoi kete marreveshje, por pastaj e refuzoi.

Ne vitet e socializmit

Ne vitet 1945-1990, ne shoqerine socialiste, ne ndryshim nga financat ne kapitalizem, financat shqiptare u mbeshteten ne planifikimin dhe centralizimin, qe siguroheshin vetem ne kushtet e menyres socialiste te prodhimit, pra, ne kushtet e kezistences se prones shoqerore socialiste mbi mjetet e prodhimit dhe te shtetit te diktatures se proletariatit. Financat dhe llogaria vleresoheshin si leva te rendesishme te drejtimit te ekonomise. Shperndarja e burimeve monetare behej ne menyre te centralizuar dhe sipas nje politike unike per te gjithe vendin, gje, qe siguronte formimin e fondit te cventralizuar te burimeve monetare ne duart e shtetit socialist. U ngriten me dhjetra institucione arsimore si teknikume ekonomike, fakultete per pergatitjen e financiereve dhe ekonomisteve; u specializuan me dhjetra financier jashte shtetit etj.

Ne Shqiperi ne vitet e monizmit u ngrit dhe veproi nje sistem unik dhe i plote i organeve financiare, qe perbehej nga dy hallka kryesore:

a.Organet financiare te pergjithshme, ku perfshiheshin Seksionet e financave, Seksionet e kontroll-revizionit, Banka e Shtetit, Banka Bujqesore dhe Instituti i Arkave te Kursimeve dhe Sigurimeve.

b.Organet financiare te ndermarrjeve, te kooperativave dhe te degeve te ekonomise si: Deget e finances dhe te kontabilitetit ne ndermarrjet ekonomike, ne kooperativat bujqesore, drejtorite e finances dhe te kontroll-revizionit ne ministrite dhe institucionet e tjera qendrore.

Zbatimi i funksionit kontrollues te organeve financiare e te llogarise i siguronte shtetit socialist plotesimin e ketyre detyrave te tilla, si ruajtja dhe mireadministrimi i pasurise socialiste, perdorimi i vlerave materiale dhe monetare te punes ne kufijte e caktuar ne plan, shperndarjen e produkteve sipas parimit socialist te shperblimit te punes dhe politikes se akumulimit, te cmimeve etj.

Fundi i viteve '80, qe karakterizohet nga Renia e Murit te Berlinit dhe nga perfundimi i Luftes se ftohte, beri qe edhe ne vendin tone te fryjne erera te reja, qe sollen nje sere transformimesh radikale edhe ne sistemin financiar shqiptar. Transformimi i sistemit financiar, qe nisi ne korrik te vitit 1991, perbehej ne ate kohe nga dy lloj reformash: Reforma fiskale dhe reforma administrative. Keto reforma ishin nje proces intensiv per krijimin qe nga themelet te nje sistemi te ri financiar, i cili duhej realizuar me nje shpejtesi te imponuar nga vete liberalizimi i menjehershem i tregtise se jashtme dhe fillimi i aplikimit te detyrimeve fiskale mbi veprimtarite ekonomiko-financiare te subjekteve private e publike. U hartua e u aprovua nje legjislacion voluminoz i ri per tatimet, doganat, bankat etj.