At Vinçenc Prendushi

[Zero Cool]

At Vinçenc Prendushi Në kërkim të dritës!



At Vinçenc Prendushi



Me të drejtat e botuesit “Princi”, që është ekskluzive e veprave të Arshi Pipës, gazeta “Standard” çdo të premte zbardh nga libri “Stalinizmi shqiptar”, (aspekte ideopolitike) disa nga çështjet më kruciale të politikës diktatoriale, në një realitet të ashpër, fatkeq për mediokritetin fatal që po pushtonte intelektualët e partisë, pasi PPSh-ja kishte pushkatuar dhe fshirë nga faqja e dheut, kishte internuar dhe depersonalizuar pjesën më të madhe të tyre. Më poshtë është një nga kujtimet më mbresëlënëse të Pipës për vuajtjet në ditët e fundit të jetës, përkujtimore për kryepeshkopin At Vinçenc Prendushi në burgun komunist, i arrestuar pas një “konsultimi” që pati me Enver Hoxhën. Për herë të parë kjo është botuar në një përmbledhje përkthimesh te “Kujtime mbi Vinçenc Prendushin”, publikuar te “Flamuri”, 1959

Arshi Pipa

Pas mureve të Burgut të Durrësit ndodhet një ndërtesë e ulët që shërben si mensë dhe si klasë për oficerët e policisë. Në nëntor të vitit 1947, një numër të burgosurish politikë u sollën para një gjykate ushtarake të mbledhur atje. Seancat gjyqësore në atë kohë bëheshin sa për formë. Me t'u arrestuar, i akuzuari çohej në burg për të pritur gjyqin. Duke qenë se vendimi merrej nga Ministria e Brendshme, seancat në sallat e gjyqit ishin një formalitet i thjeshtë.
Të burgosurit, të gjykuar individualisht apo në grupe, dënoheshin në grupe. Gjykata ushtarake përbëhej nga gjykatësi kryesor, dy anëtarë, prokurori dhe një rreshter shkrues. Nuk kishte avokat mbrojtës. Prokurori lexonte akuzat për çdo të burgosur, të cilit i kërkohej të përgjigjej. Pas përfundimit të këtyre formaliteteve, trupi gjykues tërhiqej dhe rikthehej pas një farë kohe. Gjykatësi kryesor shpallte vendimin.
Ditën e dënimit tim, më bashkuan me rreth gjashtëdhjetë të burgosur të tjerë në ndërtesën e sipërpërmendur. Prokurori Petrit Hakani, pas një deklarate të shkurtër, filloi të lexonte listën e tij. Kur përmendi emrin e Vinçenc Prendushit, një burrë flokëbardhë në moshë të thyer u ngrit ngadalë nga stoli i tij. Ai akuzohej si armik i popullit, bashkëpunëtor me pushtuesit dhe si fashist. Rangu i tij si Kryepeshkop i Kishës Katolike u nxor në pah, së bashku me fraza të tilla si "klerik reaksionar" dhe "agjent i Vatikanit". Prokurori kërkoi njëzet vjet burgim me punë të detyruar. Kur i pandehuri u lejua t'i drejtohej trupit gjykues, ai tha me zë të këputur: "Nuk i kam dashur kujt të keqen. Jam përpjekur të bëj mirë''. Dhe u ul.

1. Në burg bashkë me Prendushin

Unë e takova kryepeshkopin Prendushi, pasi na dënuan të dy me nga njëzet vjet burg. Na mbyllën bashkë me njëzet të burgosur të tjerë në dhomën e izolimit numër 8 të Burgut të Durrësit, e caktuar për të burgosurit "më të rrezikshëm", dikur depo municioni. Muret ishin shumë të trasha, tavani i lartë dhe kishte vetëm një dritare të përparme të vockël. Ndonëse dhoma prej pesëmbëdhjetë metrash katrorë ishte e tejmbushur, të burgosurit u ngjeshën me njëri-tjetrin për t'i krijuar më shumë vend kryepeshkopit. Më rastisi të ndodhesha pranë tij.
Brenda një kohe të shkurtër u bëmë miq. Bisedat tona për çështje politike bëheshin duke pëshpëritur, që të tjerët të mos dëgjonin (torturat na kishin mësuar të ishim të kujdesshëm). Por kryepeshkopi nuk ishte i interesuar për politikë dhe më shpesh ne flisnim për letërsi, folklor dhe përvojat personale. Herë pas here kryepeshkopi jepte këshilla për të qetësuar zemrat e vuajtura të shokëve të tij të burgosur. Sa herë që fliste, fjalori i tij ishte i thjeshtë, kështu që edhe fshatarët mund ta kuptonin. Tërë dhoma e dëgjonte në heshtje plot respekt.
Nganjëherë, ai vështronte qetësisht për orë të tëra jashtë dritares së vogël. Ndoshta, lutej. Bujaria e tij (ai ndante me të tjerët atë pak ushqim që një plakë e devotshme i sillte nganjëherë), si edhe të kuptuarit e nevojave dhe dobësive të njerëzve, i dhuroi miqësinë dhe besimin e të gjithë atyre që gjendeshin rreth tij.
Përfundimisht, ai më dha leje ta thërrisja me emrin e tij françeskan "Atë Vinçenc", emër, që tingëllonte më i përshtatshëm në burg, ku të gjitha ndryshimet mes rangut të njerëzve zhduken.

2. Një jetë e dëlirë

Jetën, imzot Prendushi, ia kishte kushtuar shërbimit ndaj Zotit dhe Atdheut. Emri i tij është veçanërisht i dashur për popullin e Shkodrës. Si frat i ri françeskan, atë Vinçenci tregoi takt dhe mirëkuptim të madh, fillimisht për qetësimin, dhe më pas, për ndërmjetësimin e grindjeve mes fraksioneve fetare jo tolerante, që u materializuan me krijimin e kombit shqiptar më 1912. Kombi shqiptar i detyrohet Urdhrit të Shën Françeskut për shërbimin e tij të madh në çështjet fetare, kulturore, sociale dhe kombëtare.
Të moshuarit shkodranë të të tria feve prekeshin nga fjalimet patriotike të atë Vinçencit të ri në festimet e festave kombëtare apo ngjarjeve historike. Ata, gjithashtu, e admironin atë si poet dhe folklorist. Me botimin e një koleksioni këngësh të Shqipërisë së Veriut, atë Viçenci i dha një drejtim më shkencor mbledhjes së folklorit shqiptar. Poemat e tij të para lirike u botuan në periodikët letrarë të Shkodrës. Përmbledhja e poemave "Gjethe e lule" fitoi vlerësim të gjerë. Ai përktheu, gjithashtu, dhe përshtati në shqip një sërë kryeveprash evropiane.
Talenti i tij si një udhëheqës shpirtëror u njoh nga bashkëvëllezërit e tij që e zgjodhën në krye. Më vonë Selia e Shenjtë e emëroi Peshkop të Sapës (1930). Kur ushtria italiane pushtoi Shqipërinë në prill të vitit 1939, Prendushi mbante postin e Kryepeshkopit të Durrësit. Ai kishte rangun më të lartë klerikal pas atij të Primatit të Kishës Katolike në Shqipëri.
Si një personalitet fetar dhe si një nga përfaqësuesit e figurave letrare të Shqipërisë, kryepeshkopi Prendushi nuk mund të pajtohej me regjimin komunist që zaptoi kombin dhe sulmoi fenë e tij. Ai më tregoi se udhëheqësi komunist Enver Hoxha e kishte ftuar në një "konsultim" rreth problemeve të Kishës Katolike në Shqipëri. Qëllimi i vetëm i takimit ishte t'i impononte pikëpamjet komuniste për fenë dhe Vatikanin. Pas arrestimit të kryepeshkopit, Hoxha e sulmoi atë egërsisht në disa fjalime publike.

vijon