Gruaja shqiptare dje, sot dhe neser Heroinë

[rilinda]

Marie Shllaku (1922 - 1946)

Marie Shllaku është lindur në Shkodër, më 22 tetor 1922.
Babai i Maries quhej Mark, kurse nëna Dila. Prindërit i kishin kushtuar kujdes të madh shkollimit të Maries. Në saje të përkujdesjes të atdhetarit At Gjergj Fishta,i njohur si shkrimtar me orientime patriotike, Maria kishte mësuar mjaft mirë historinë shqiptare, gjuhën frënge, gjermane,latine, si dhe gjuhën e
vjeter greke. Më me vështirësi, Maria e fliste gjuhen serbokroate.
Fjala është, pra, për një studente të pasionuar, të aftë dhe deri në ekstreme të vendosur t'i realizojë idealet e veta.


Marie Shllaku,një vajzë e re shqiptare,pati fatin të gjindet midis burrash të mëdhenjë të kombit shqiptarë dhe veçanërisht midis burrash dhe luftëtarësh të njohur shkodran,ndër të cilët ishte edhe i madhi At Gjergj Fishta, Bernard Llupi etj.

Marie Shllaku,ndonëse shumë e re në moshë, vetëm 20 vjeçare, ishte studente, gjë që ishte rastë i rrallë për femrat shqiptare të asaj kohe,dhe që u angazhua me tërë qenien e vet, me të gjitha forcat dhe me tërë potencialin që kishte për ta vënë në jetë idealin e lartë të bashkimit kombëtarë të të gjitha trojeve etnike, pavarësisht se në ç’kushte apo rrethana do të arrihej ajo sepse kryesorja mbeti, arritja e këtij qëllimi të shenjtë kombëtar, për çka u derdh kaq shumë gjak, bile edhe gjaku i Marie Shllakut.
Ajo vazhdoi rrugën madhështore të luftës për vatan dhe për çlirimin kombëtar, rrugën e atyre burrave shkodran,siç ishte Hamzë Kazazi që luftoi kundër pashallarëve të Turqisë dhe Oso Kuka që luftoi në trojet e Vraninës kundër cubave të Cvetinës.
Në luftën për çlirimin e atdheut nga ripushtimi sllavokomunist, Marie Shllaku u gjend edhe në Drenicë, ku dy dekada më parë, luftoi dhe qëndroi për 12 vite me rradhë heroina e popullit-Shotë Galica. Po kështu, edhe pse ishin kohë të turbullta ato kur Shaban Polluzha doli kundër tradhëtisë serbosllave, Maria pa kurrëfarë hamendje, që në ditët e para doli në anën e tij dhe përkrahu deri ne fund me gjithë ç’pati, duke ju bërë krah përpjekjeve vigane të fundit të luftës antifashiste, që të hiqej qafesh një herë e përgjithmonë zgjedha sllave.
Marie Shllaku i rrëmbeu armët në ditët më të vështira; në ato ditë kur e tër ëKosova digjej flakë nga zjarri i ri i tradhëtisë.
Ata që nuk i njohin rrethanat e formimit të kësaj atdhetare, mund të pyesin me habi, se përse e bëri këtë një trimëreshë që nuk ishte nga viset e Kosovës-një trimëreshë shkodrane?!
-Marie Shllaku, si paraardhësit e saj pati dhimbje të madhe për fatin tragjik të shqiptarëve të Kosovës. Ajo ndjeu atë dhimbjku po shpërnguleshin me dhunë qindra e mijëra shqiptarë jashtë trojeve të tyre etnike. Prandaj, ajo, pa mëdyshjen më të vogël, doli në anën e luftës për çlirimin e Kosovës martire.
Marie Shllaku edhe në momentet më vendimtare, në kohën më tragjike të luftës iu bshkangjit krahut me atdhetarë të asaj kohe-rreth 100 intelektualëve që u angazhuan në rezistencën shqiptare të fundit të luftës antifashiste. Ndër këto figura më të ndrituar ishin: Bernard Llupi,Shaban Polluzha,Ymer Berisha, Mehmet Gradica, Gjon Sereqi,Metë Dina,Ukë Sadik Lutani... të cilët qëndruan deri në fund të pa mposhtur dhe u vranë në luftë, ose u pushkatuan nga pushtusi serbo-malazez.
Makinerija propaganduse serbosllave,duke parë rolin aktiv dhe të rëndësishëm të Maries në rezistencën shqiptare, për ta njollosur fetarisht Marien dhe për të shkaktuar përçarej mbi baza fetare,nisi të shpif kundër saj, gjoja se Maria po angazhohet kryesisht me shqiptarët e besimit mysliman.
Ishte e vërtetë se Maria qe lidhur krysisht me shqiptarët mysliman, natyrisht, jo për shkak të fesë apo të ndonje shkaku tjetër, po pikërisht se ishte një atdhetare e shquar,e cila dinte se shpëtimin i kombit mund të vijë vetem po qe se do bashkohen të gjithë shqiptareë, pavarësisht nga feja dhe ndarja krahinore.Ajo, natyrisht, i kishte të qarta edhe qëllimet përqarëse të serbosllavëve dhe e dinte mirë se po këta ishin edhe burim i të gjitha shpifjeve kundër saj. Prandaj,ajo nuk i përfillte ato.
Në luftën për pavarsinë kombëtare dhe bashkim të trojeve të pushtuara Maria u angazhua në mënyrë të gjithanshme..
Ajo, poashtu luajti një rol aktiv në frymëzimin e luftëtarëve: në shumë takime e kuvende, mbante fjalime të zjarrta,sipas nevojës dhe të gjata, me qëllim që ta mbante të gjallë dhe t’i jepte flakë zjarrit çlirimtar në shpirtin e çdo luftëtari, duke i shërbyer kështu rezistencës shqiptare.

Atë nuk arritën që kurrën e kurrës ta dorëzojnë, e para aktit të pushkatimit, në vend të shprehjes së dëshirës së fundit, ajo nisi dhe këndon Hymnin Kombëtar.

Para gjykatës kriminale të Prizrenit, ajo tha:
-"Ne luftuam që pjesët më të dhimbshme të atdheut t’ia ktheni nënës së vet,
por e kuptoj se kjo gjë s’do të bëhet sot. Megjithatë, edhe pas vdekjes sonë, djemtë dhe vajzat shqiptare do ta vazhdojnë luftën derisa Kosovën të ia bashkoni Shqipërisë."
Historia, ende ka për të thënë e shkruar, për këtë përsonalitet historik në të ardhmen, mbasi ka lënë gjurmë të pashlyeshme, në vetëdijen e popullit tonë dhe si e tillë përkujtohet me krenari dhe respekt të veçantë, si qytetare nderi e trojeve etnike shqiptare.

[legenda]

Elena Gjika
Dora d'Istria








Dora d'Istria (January 22, 1828–1888), pen-name of duchess Helena Koltsova-Massalskaya, born Elena Ghica (or Elena Gjika), was a Romanian-Albanian Romantic writer and feminist.





(1829 - 1888) Shkrimtare dhe publiciste përparimtare rumune me origjinë shqiptare. Mori pjesë gjallërisht në lëvizjen kulturore përparimtare të Evropës si kundërshtare e sundimit despotik monarkik dhe e shtypjes kombëtare.

Përkrahu nxehtësisht lëvizjen kombëtare shqiptare, mbajti lidhje të ngushta me veprimtarë të shquar të saj, si: Jeronim De Rada, Dh. Kamarda, Z.Jubani, Zef Serembe, Th. Mitko etj. dhe rrahu mendime për organizimin e lëvizjes kombëtare sidomos në vitet e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit.

Në një varg studimesh: Kombësia shqiptare sipas këngëve popullore (La nationalité albanaise d'après les chants populaires, 1866), Shkrimtarët shqiptarë të Italisë Jugore (Les ecrivains albanais del' Italie Méridionale, 1867), Shqiptarët në Rumani (Gli albanesi in Rumenia, 1873) etj., ajo vuri në dukje nëpërmjet këngëve popullore historike luftën shumëshekullore të popullit shqiptar kundër sundimit osman. Në shenjë mirënjohjeje për ndihmesën e dhënë në njohjen e çështjes shqiptare nga opinioni publik botëror, patriotët rilindës dhe arbëreshë të Italisë e të Greqisë i kushtuan librin me titull: Dora d'Istrias-Shqiptarët (A Dora D'Istria-Gli Albanesi, 1870), një përmbledhje vjershash patriotike.

Tituj të veprave

La nationalité albanaise d'après les chants populaires (1866)
Kombësia shqiptare sipas këngëve popullore

Les ecrivains albanais del' Italie Méridionale (1867)
Shkrimtarët shqiptarë të Italisë Jugore

Gli albanesi in Rumenia (1873)
Shqiptarët në Rumani

[legenda]

DINASTIA GJIKA
-------------------------------


Në fakt, bëhet fjalë për një dinasti nga më të fuqishmet në historinë e Rumanisë së dikurshme dhe gjurmët janë edhe sot prezente. Gjikajt janë edhe sot e kësaj dite, një nga familjet rumune më të njohura e më të fisme. Pjesëtarë të kësaj familjeje, kanë qeverisur Walakinë dhe Moldavinë për periudha të gjata, nga shekulli 17 deri në shekullin 19.Në enciklopedinë on-line Wikipedia, gjenden të dhëna të shumta për dinastinë Gjika dhe thuhet se origjina e tyre është nga Shqipëria. Gjikajt e parë kanë ardhur nga Shqipëria dhe janë ngulitur në veri të Walakias gjatë sundimit të Perandorisë Osmane (Ghica is a very common last name in Albania), thuhet në Wikipedia (Gjika është një mbiemër shumë i përhapur edhe sot në Shqipëri).
***
Komăneşhti është qyteti që njihet edhe sot e kësaj dite në Rumani, si qyteti i Gjika-jve.
Prej shekullit të 18, qyteti ka qenë nën kontrollin e familjes Gjika. Pjesëtarët e saj ruajtën prezencën dhe dominimin, deri në mesin e dytë të shekullit 20, Sheshi qendror Gjika, pallati Gjika, (tani i shndërruar në muzeum) parku përpara pallatit dhe stacioni i trenit, janë dëshmi të prezencës së tyre të fortë në qytet. (Gjatë 2004, 2005 dhe 2006, Komaneshti ka pasur probleme të shumta me përmbytjet nga lumi Trotus).
Gjergj Gjika (1600-1664, në disa dokumente gjendet edhe si George Gjika) ishte Gjika i parë i vendosur në këtë qytet. Ai mbahet si themeluesi i familjes së madhe shqiptaro-rumune Gjika, që do t'i jepte vendit ku jetoi, princa, kryeministra, shkrimtarë, diplomatë etj. Vetë Gjergj Gjika ishte Princ i Moldavisë 1658-1659 dhe Princ i Wallachias në 1659-1660.
........
.


Princat e Walakia-s nga familja Gjika


Gjergj Gjika: 1659-1660 and 1673-1678
Grigori I Gjika: 1660-1664 and 1672-1673
Grigori II Gjika: 1733-1735 and 1748-1752
Mate Gjica: 1752-1753
Skarlat Gjika: 1758-1761 and 1765-1766
Aleksander Gjika: 1766-1768
Grigori III Gjika: 1768-1769
Grigori IV Gjica: 1822-1828
Aleksandri II Gjika: 1834-184


Princat e Moldavias nga familja Gjika
Gjergj Gjika: 1658-1659, 1735-1741 and 1747-1748
Matei Gjika: 1753-1756
Skarlat Gjika: 1757-1758
Grigori III Gjika: 1764-1767 and 1774-1777
Grigor-Alexander Ghica: 1849-1853 and 1854-1856


Kryeministrat e Rumanisë nga familja Gjika
Jon Gjika: 1866-1867 and 1870-1871
Dhimitri Gjika: 1868-1870


Të tjerë
Elena Gjika (Dora D'istria) (1828-1888), shkrimtare
Dhimitri Gjika-Komăneşhti (1840-?), eksplorator
Nikoll Gjika-Budeşti (1869-1943), arkitekt
Matila Gjika (1881-1965), shkrimtare
Dhimitri Gjika (?-1967?), diplomat
Alexander Gjika (1902-1964), matematikan
Şarban Gjika (1919-2006), lojtar rugby-e





marr nga SHEKULLI

[rilinda]

TEUTA

Regjente e mbretërisë ilire në vitet 230-228 p.e.r. U vu në krye të mbretërisë pas vdekjes së të shoqit, Agronit , si tutore e Pimit, birit të mitur të tij, që e kishte me gruan e dytë, Triteutën. Ndoqi politikën e Agronit dhe zhvilloi një veprimtari energjike. Përballoi rivalitetet e brendshme, ruajti aleancën me Maqedoninë dhe e rriti fuqinë politike të mbretërisë. Në vitin 230 p.e.r. ndërmori sulmin kundër Lidhjes Epirote, pushtoi kryeqytetin e saj, Foiniken, dhe e detyroi Epirin të shkëputej nga aleanca me etolët dhe të lidhej me mbretërinë ilire. Me përfundimin në të njëjtën kohë edhe të një rrjeti aleancash të tilla me Lidhjen Akarnane, krijoi një kufi të drejtpërdrejtë midis Mbretërisë ilire e botës greke.
Ndërkaq forcimi i pozitës së mbretërisë ilire në Ballkan binte ndesh me politikën ekspansioniste të fuqisë së re mesdhetare, Romës, e cila në këtë kohë ishte drejtuar nga lindja. Teuta përballoi me dinjitet diktatin dhe veprimet provokuese të senatit romak, pa mundur të mënjanojë konfliktin e armatosur, që shpërtheu me ndërhyrjen e parë romake në Iliri në vitin 229 p.e.r. Edhe pse Teuta mori masa të rëndësishme për t'i dalë rrezikut përpara, duke angazhuar forcat e saj kryesore në mbrojtjen e vijës bregdetare, nuk pati sukses. Plani i saj për të pushtuar Istin, Dyrrahun, Apolloninë dhe Korkyrën dështoi. Pas tradhtisë së komandantit të saj, Demetër Farit që u dorëzoi romakëve Korkyrën e pushtuar, Teuta u detyrua të heqë bllokadën detare edhe nga qytetet e tjera. Qëndresa e mëtejshme që bënë ilirët në tokat e ardiejve dhe sidomos në qytetin Nutria duke u shkaktuar romakëve humbje të rënda, nuk e ndryshoi fatin e luftës. Pas kësaj Teuta me forca të pakta u mbyll në qytetin e fortifikuar të Rizonit; në pranverë të 228 p.e.r. dërgoi në Romë përfaqësuesin e vet dhe përfundoi me senatin një paqe me kushte shumë të rënda për ilirët. Pas kësaj ngjarjeje Teuta kishte abdikuar ose kishte vdekur dhe nuk përmendet më. Në krye të mbretërisë ilire u vu si regjent Dhimitër Fari.

[adidu]

"Nënë, ndjehem krenar dhe i çliruar në shpirt, që Zoti na ndihmoi dhe ta çova në vend amanetin! Tashmë populli yt në Kosovë është i lirë dhe po ndërton demokracinë"


Nuk e dija kete fraze te shprehur nga Clinton dhe teksa e lexova me kaplloi nje angushti mallengjimi ne shpirt, duke me bere te leshoj lot. Thone se burri eshte turp te qaje, por me kete qe lexova... nuk eshte burre nese s'qan.

Nje amanet i saj ( NENES TEREZE ) ishte "urdher" hyjnor per kete burre te shquar me emrin Clinton, "urdher" memesor, liri per nje komb te tere, drite shpirtrash te vuajtur shqiptaresh.

[Dilaver]

Albert Zholi
Edlira Dedja, gruaja shqiptare që kandidon për deputete në Zvicër

Edlira Dedja
Pianiste dhe profesoreshë e pianos Master në psikologji e pedagogji

Presidente e shoqatës “Opera pa kufij”, anëtare e Kiëanis (Zvicër), bashkëpunëtore aktive e ASED-it zviceran (Action de Soutien à l’Enfance Démunie), ProInfirmis-it dhe Zyrës së të deleguarit për të huaj, që prej vitit 1997.

Motivacioni për t’u kandiduar si deputete e PS.
Të punoj për integrimin sa më të gjërë të fëmijëve dhe rinisë në jetën sociale dhe kulturore të Kantonit ; edukimin e tyre nëpërmjet projekteve të reja artistike, me qëllim që t’i kuptojmë sa më mire kërkesat dhe nevojat e gjeneratave të reja e t’i mbështesim ato, mbasi buzëqeshja ngazëlluese e fëmijëve dhe gëzimi i të rriturve duhet të jenë mirënjohja jonë!


Dëshirat :

Të bashkëpunojmë për ruajtjen e një psikologjie sociale sa më të shëndetshme, duke kontribuar në ngritjen e idealizmit tek gjeneratat më të reja, duke mundësuar zhvillimin dhe kuptimin e të drejtave dhe detyrave të tyre, nocionin e drejtësisë, patriotizmit dhe vullnetit të mirë. Të sigurojmë prioritetin e vlerave humane dhe shpirtërore mbi ato materiale. Të promovojmë adoptimin dhe aplikimin e këtyre principeve në jetën sociale, shkollore dhe profesionale.

Edlira Dedja, Neuchâtel, 10 mars 2008

[Dilaver]

Edlira Dedja
“Të jetosh dhe punosh në emigracion është një detyrë dhe përgjegjësi e madhe…”

Është një nga muzikantet më të njohura shqiptare në perëndim. Prej shumë vitesh në Zvicër, ku jeton së bashku me familjen e saj, punon si pedagoge në konservatoret e Gjenevës dhe Neuchâtel-it dhe vlerësohet si një nga koncertistet më të suksesshme të rretheve muzikore zviceriane. Ideja e krijimit të shoqatës “Opera pa kufi” e ngre atë në një nga kontributoret më të mëdha për çështjen e paqes nëpërmjet muzikës, një ide me të vërtetë origjinale, që përcjell nëpër botë një mesazh, sa human aq dhe të nevojshëm për kohën që jetojmë.

Pak fjalë për pianisten Edlira Dedja

Edlira Dedja është vajza e shkrimtarit të njohur të letërsisë për fëmijë Bedri Dedja. E ka lidhur tërë jetën e saj pazgjidhshmërisht me pasionin për artin, muzikën, letërsinë e veçanërisht pianon, këtë profesion aristokratik që sot e ushtron suksesshëm në Zvicër. Është një veprimtare e njohur e çështjes kombëtare shqiptare, firmëtare e krijimit të partisë demokratike shqiptare, por mbi të gjitha një profesioniste e vëërtetë në fushën e muzikës. Ka nisur të merret seriozisht me studimin për piano që nga mosha 10-të vjeçare. Pas mbarimit të liceut është diplomuar në Akademinë e Arteve të Bukura në Tiranë, dhe në vitin 1986, ushtroi aktivitetin e saj si pianiste në sektorin e solistëve të Teatrit Kombëtar të Operas e Baletit, në Tiranë, krahas emrave më në zë të artistëve shqiptarë. Pasi emigron në Zvicër, vazhdon profesionin e saj duke arritur të rreshtohet suksesshëm ndër artistet që kanë kontribuar për emrin e mirë të Shqipërisë nëpër botë. Sot është presidentja e shoqatës “Opera pa kufi”, një inisiativë që është përkrahur nga shumë artistë të njohur shqiptarë dhe të huaj duke organizuar shumë koncerte jashtë kufijve të Shqipërisë.


Opera pa kufi, institucioni i ri artistik shqiptaro-zviceran që këndon për paqen.

“Opera pa kufij”? Koncerti i saj i parë ishte një nga takimet muzikore më pasionante që kemi mundur të asistojmë”. Këto ishin fjalët hyrëse të artikullit të shkruar nga gazeta “Express” e Neuchâtel-it mbi koncertin e datës 2 shkurt 2005, ku shndritën yjet e artit shqiptar në skenën zvicerane, në bashkëpunim me artistë të tjerë vendas, italianë, gjermanë, turq, etj. Për dy orë rresht, salla u përfshi nga magjia e operës dhe baletit. Merrnin pjesë zërat më të bukur operistikë shqiptarë e të huaj, mes të cilëve edhe sopranoja e njohur Inva Mula. Publiku i mahnitur këndoi bashkarisht me këngëtarët në përfundim të koncertit, duke brohoritur me entuziazëm këtë manifestim të jashtëzakonshëm të kulturës shqiptare.
Kjo dhuratë, publikut dhe kantonit të Neuchâtel-it iu bë prej pianistes shqiptare “të nivelit ndërkombëtar” (siç e cilëson gazeta “Express”, në të njëjtin artikull të datës 5 shkurt 2005), Edlira Dedja, e cila është edhe iniciatorja dhe presidentja e shoqatës “Opera pa kufi”, themeluar në vitin 2004 në Neuchâtel, ku marrin pjesë emra të njohur të artit, kulturës e politikës zvicerane. “Qëllimi kryesor i organizimit të këtij koncerti, - u shpreh pjanistja ndër të tjera, - që u cilësua edhe si “pagëzimi” i kësaj shoqate dhe një prelud për aktivitete të ardhshme, ishte në rradhë të parë prezantimi i kulturës shqiptare për publikun zviceran, përfaqësimi i vlerave të vërteta, ndërthurja mes traditave dhe modernes dhe etja e një populli të vjetër europian për paqe. Ky koncert tregoi edhe njëherë se, arti ynë qëndron në nivelet më të larta dhe se artistët, tanë janë mesazhierë të paqes, nëpërmjet tingujve e interpretimeve të tyre dinjitoze.


“Opera pa kufi” është një inisiativë shumë e veçantë. Nga ju lindi kjo ide?
Mësimdhënia nuk e ka përmbushur kurrë dëshirën time të madhe për të qënë gjithnjë e lidhur me publikun dhe skenën edhe pse në konservatoret e Muzikës së Gjenevës e Neuchâtel-it, kemi mjaft aktivitete artistike që na mbajnë vazhdimisht pranë saj. Nga ana tjetër, duke dashur të ndodhem edhe më pranë spektatorit zviceran, për t’i transmetuar pasionin e veçantë që kam për Operën, (pasion i cili më lindi atje në Tiranë, kur fillova punën në Teatër e ku ruaj kujtime të mrekullueshme të bashkëpunimit me artistë të mëdhenj shqiptarë si Gaqo Çako, Ramiz Kovaçi, Edith Mihali, Ermir Krantja, Rifat Teqja, Çesk Zadeja e Nikolla Zoraqi, Tonin Harapi, Zhani Ciko, Jani Papadhimitri etj. etj.), edhe në Zvicër, fillova të marr pjesë si koncertmaestër në vënien në skenë të disa operave dhe komedive muzikore, ndër të cilat mund të përmënden premierat e “Borgjezit Fisnik”, “Les contes d’Hoffmann”, si edhe shumë vepra të repertorit operistik italian si “Traviata”, “La Bohème” etj.
Por ideja për krijimin e një shoqate artistike siç është ”Opera pa kufij” më lindi, në rradhë të parë, si një dëshirë e brendshme për të treguar potencialin e madh artistik të artistëve tanë, i cili realisht ka qënë një befasi e këndshme për publikun zviceran. Kështu, u lidha me kolegët dhe miqtë e mi më të mirë dhe ata u treguan menjëherë të gatshëm për t’iu përgjigjur kësaj thirrjeje.

[Dilaver]

Me këtë organizim i jeni kthyer nostalgjisë së Tiranës….

-Më se e vërtetë. Ky takim për ne të gjithë ishte si një rikthim nostalgjik në studiot tona të Teatrit në Tiranë, ku punonim së bashku dhe kur filluam hapat e para të karrierës sonë artistike. Të takohesh mbas kaq vitesh me artistë të mirënjohur shqiptarë është një kënaqësi e veçantë. Eksperienca e punës sonë të përbashkët bëri që ky koncert të montohej me lehtësinë më të madhe dhe për një kohë rekord, gjë që i çuditi të gjitha kolegët tanë të huaj ashtu si edhe spektatorin që asistoi në atë mbrëmje Gala të paharruar. Dëshira ime, mendoj, edhe e artistëve të tjerë që kontribuan në suksesin e këtij aktiviteti, është vazhdimi i tij edhe në qytete të tjera të Europës. Kjo ishte hera e parë që ne u mblodhëm si potencial artistik shqiptar jashtë kufijve të Shqipërisë dhe patëm shumë sukses e u duartrokitëm gjatë. Unë besoj gjithmonë në realizimin e kësaj ëndrre të madhe kombëtare, shpalosjen e potencialit tonë artistik në skena të tjera europiane, edhe pse nevoiten fonde të mëdha, të cilat jo gjithnjë i kemi në dorë...

Opera pa kufij. Një vizion ku ju përjashtoni pasione apo urrejtje për muzikantët që i përkasin popujve « të përlyer » ?
-Besoj në mënyrë të hekurt në virtytet e kulturës dhe rolin që ka muzika në paqen mes popujve. Ne artistët s’duhet të kemi kufij politikë, ideologjikë, kulturorë apo fetarë, që të na ndajnë. Kjo nuk do të thotë se unë si individ jetoj jashtë politikës, se jam pro apo kundër saj. Por kjo e fundit, nuk mund të ndërhyjë në raportet humane dhe mardhëniet midis popujve. “Pse jo?”, i jam përgjigjur një gazetari në Friburg, kur më pyeti nëse do të pranoja ndonjë solist serb në njërin prej koncerteve tona. “Arti duhet t’i kapërcejë diferencat etnike, ideologjike e fetare dhe duhet të kontribojë në ndërtimin e një bote më tolerante, pa urrejtje dhe hakmarrje, ku të triumfojë vetëm dashuria, paqja, harmonia. Vallë, a s’është kjo muzika e vërtetë?

Në këtë dëshirë për të hequr kufijtë midis kulturave të ndryshme, patjetër që ka ndikuar dhe mikpritja që ju kanë bërë zvicerianët mes tyre ?
-Jetoj prej shumë vitesh në Zvicër. Edhe pse shëtis në rrugë e trotuare të tjera, edhe pse jetoj në një klimë të ndryshme nga ajo e Tiranës, mes njerëzve të tjerë, me një mentalitet të ndryshëm nga i yni, me një korrektesë e ndershmëri për t’u marrë shëmbull, më duket sikur ndodhem në qytetin tim të lindjes dhe shpesh, Zvicrën e quaj atdheun tim të dytë. E kjo, jo vetëm se më janë hapur dyert e konservatoreve për të ushtruar profesionin tim. Por se tek qytetarët zviceranë kam njohur një tjetër mikpritje, një dashuri e ndjenjë respekti për njeriun e punës, kam njohur modestinë e vërtetë dhe përkrahjen në kuptimin e vërtetë të fjalës, barazinë dhe “rënien” e barrierës së kufijve, nëqoftëse mund ta quaj kështu. Nuk jam ndjerë kurrë e paragjykuar se jam e huaj e vij nga Lindja, nga një vënd i varfër që ka dalë prej një diktature totelitariste gati 50-vjeçare. Madje, kohët e fundit, Partia Socialiste e Neuchâtel-it më vuri në listën e kandidatëve për deputet të qytetit për zgjedhjet e pranverës 2008. Ky respekt dhe konsideratë, me të cilën ky popull mikpritës e vlerëson punën dhe aktivitetin tim, më frymëzon çdo ditë të jap edhe më shumë nga vetja. Mbasi e di, që marr e i jap dashuri të vërtetë këtij populli mikpritës, njerëzish të mirë. Të jetosh mes natyrës së ruajtur me fanatizëm e së bukurës, të asaj që është e thjeshtë dhe e pastër, të jesh solidar me fqinjin, kolegun, të ndash diçka me tjetrin, do të thotë që të ndërtosh një mur me gurë të fortë, kundër të cilit çdo tundim do të thyhet. Mendoj se tek unë, ashtu si edhe tek shumë shqiptarë të tjerë, që nga fëmijëria na është ngulitur ideja se duke punuar mirë punojmë në rradhë të parë për vetveten, e pastaj për të tjerët. Të jetosh dhe të punosh në emigracion, është një detyrë e përgjegjësi e madhe. Sepse, duke punuar në mënyrë të ndërgjegjshme i shërben modestisht dhe atdheut, me emrin dhe personalitetin që krijon.

Më pëlqen fakti që ju e përmendni gjithnjë se jeni shqiptare ?
-Është një krenari, jo vetëm të thuash se je shqiptar e i përket një kombi me histori e sakrifica legjendare, por edhe kur flet për identitetin tënd, për të kaluarën si edhe për kushtet dhe rrethanat që kanë ndikuar në formimin e personalitetit tënd. Çdo origjinë dhe kulturë e re e pasuron bashkëjetesën e komuniteteve të ndryshme, kudo që ndodhen. Ne marrim e japim dhe jeta bëhet gjithnjë e më e bukur e më e begatshme. Këtë gjë e kam mësuar së pari në Zvicër dhe dua ta përcjell edhe më tej. Mes artistëve dhe njerëzve të emancipuar, mendoj se kufijtë e vërtetë nuk egzistojnë.


Emri juaj i njohur bën që kësaj shoqate ti ofrohen emrat të njohur zviceranë artistësh e politikanësh. Mund të përmendim disa prej tyre ?
-Janë antarësuar figura artistike nga më të njohurat në Zvicër, ndër të cilat dua të përmënd regjisorin e madh italian Gino Zampieri, bas-baritonin Charles Ossola, piktorja e mirënjohur Anne Monier, etj. Po ashtu, figura politike si P. Aubert, G. Ory, etj. që e kanë ndihmuar këtë shoqatë që në hapat e parë të krijimit, si edhe kanë përkrahur çdo inisiativë të saj.

Le të flasim më qartë për projektin e krijimit të kësaj shoqate.
- Si fillim, ideja e krijimit të shoqatës « Opera pa kufij » lindi si një dëshirë për të ofruar koncerte dhe çfaqje me cilësi të lartë, por ideja e bashkëpunimit me artistë të shquar shqiptarë, zviceranë, e të ftuar nga vënde të tjera, na mundësoi të shpërndanim edhe një mesazh tjetër, një mesazh dashurie, paqeje e bashkëpunimi, në një kohë që urrejtja dhe ultranacionalizmi mes popujve të ballkanit, mund të them se është bërë gangrenë. Kjo ishte edhe arsyeja që ky mesazh u prit me mjaft entuziazëm nga spektatori, shtypi e mediat zvicerane. Në koncertin tonë të parë, përveç sopranos Inva Mula, bas-baritonit zviceran Charles Ossola, tenorit të madh turk Pekin Kirgiz, ishin edhe emra të tjerë të njohur si Frano Lufi, Mariana, Leka, koreografi dhe balerini Enkel Zhuti, Francesca Matrundola, Anastasia Faradjev, Fabrizio Raviola, etj.

Brënda kësaj inisiative fshihet edhe një qëllim i madh, atëherë ?
-Them se po. Çdo bashkëpunim interkulturor është një mesazh paqeje dhe dashurie, në një moment kur tensionet janë gjithnjë e më të forta në mbarë botën e sidomos në Ballkan. Vullneti ynë i mire, është një shëmbull për të treguar se arti na i jep mundësitë t’i kapërcejmë këto kufij etnikë apo ideologjikë, të harrojmë urrejtjen e hakmarrjen, për të shpresuar në një botë më tolerante. Në një nga koncertet tona patëm arie, duete e skena nga opera “Rigoletto” e G.Verdit, që është mbështetur në dramën e Viktor Hygo-së, e cila trajton temën e hakmarjes, që të çon vetëm në fatkeqësi. Pra, mesazhi i këtij koncerti ishte demaskimi i kësaj ndjenje, që nxit konfliktet, luftrat tragjedinë e mbjell urrejtjen. Ky bashkëpunim artistik i yni tregoi edhe kësaj radhe se vetëm me dashuri, mirëkuptim, tolerancë e pa paragjykime mund të realizohen gjëra të mrekullueshme dhe të kontribohet në një mirëkuptim edhe më të madh midis popujve¨!

Do ta përhapni këtë mesazh në gjithë botën?
Jam një pikë uji në oqeanin e madh që quhet botë, por kjo s’do të thotë se demoralizohem. Unë jam e bindur se çdo shqiptar është një mesazher i vërtetë paqeje, mbasi populli ynë e ka dhënë shëmbullin gjatë gjithë historisë së tij se, e do dhe e ruan me fanatizëm atë. A s’ishte Nëna jonë e Madhe Terezë dëshmia dhe simboli më i madh i Paqes në shekullin e XX-të ? A s’ishte Rugova « Gandi i Ballkanit » dhe rezistenca e popullit trim kosovar një dëshmi e tillë ? Paqja është një dashuri pa kushte dhe si e tillë ajo mund të sjellë vetëm lumturi.

Ndërkohë, viti 2008 do të ketë për ju edhe një projekt shumë të rëndësishëm. A mund ta detajojmë?
-Është një koncert i madh humanitar që parashikohet të realizohet në 2008-2009, në mbështetje të një fondi të ri për fëmijët handikapatë të Zvicrës franceze. Kësaj radhe, mendoj të kemi të ftuar të mëdhenj si Bekim Fehmiun, Gina Lollobrigiden, Carla Fraçin, Ismail Kadarenë, Andrea Bocellin, Gedeon Burkhard-in dhe Roger Federer-in.
Mendoj se edhe për ne shqiptarët ka ardhur koha, jo vetëm të ndihmojmë vetveten e të presim ndihma nga të tjerët, por edhe të kontribojmë dhe të përpiqemi t’u japim ndihma popujve të tjerë.

[Dilaver]

Shqiptarja e sekreteve të Vatikanit


Etleva Lala sapo ka mbaruar doktoraturën (PhD) për Studime të Mesjetës në Universitetin Amerikan të Budapestit. Tema e doktoratës “Regnum Albaniae” dhe Kuria Papnore” është një temë e vlerësuar në kontekstin mesdhetar nga profesorati i CEU-së,


Ilir Kalemaj 12 Tetor 2008



Dr.Etleva, shqiptarja e sekreteve të Vatikanit që u sponsorizua nga RugovaEtleva Lala sapo ka mbaruar doktoraturën (PhD) për Studime të Mesjetës në Universitetin Amerikan të Budapestit. Tema e doktoratës “Regnum Albaniae” dhe Kuria Papnore” është një temë e vlerësuar në kontekstin mesdhetar nga profesorati i CEU-së, por edhe nga specialistë të studimeve mesjetare me famë botërore për fushën si David Abulafia, Gerhard Jaritz etj.
Në temën e saj, Etleva fokusohet në dokumentet e pabotuara që gjenden në disa arkiva të ndryshme evropiane. Dominojnë dokumentet nga Arkivi Sekret i Vatikanit. Korrespondenca e Mbretërisë së Arbrit me Papatin konsiderohet në këtë temë si një ndër faktorët kryesorë që ndikuan në konsolidimin e fisnikërisë vendase dhe në përqafimin dhe përhapjen e katolicizmit gjerësisht në trojet shqiptare në shekullin XIV.
Gjatë periudhës së gjatë të hulumtimeve arkivore në Arkivin Sekret të Vatikanit dhe në Bibliotekën Apostolike të Vatikanit, Etleva bëri kërkime shkencore jo vetëm në lidhje me marrëdhëniet diplomatike midis Mbretërisë së Arbërisë dhe Papatit, por edhe punoi për projekte të tjera, ndër të cilat ishte ai për vazhdimin e projektit të Shuflajt Acta et Diplomata Res Albaniae Mediae Aetatis, me shtrirje kohore nga vitet 1404-1455.
“Projekti për mbledhjen, editimin dhe botimin e dokumenteve arkivore nga Archivio Segreto Vaticano (ASV) për shekullit XIV u mbështet dhe financua nga ish-presidenti i Kosovës, Rugova,” – na pohon Etleva për SH2.
Ky vëllim përfshin 651 dokumente të pabotuara nga Arkivi Sekret i Vatikanit. Është interesant se Etleva bën kërkime shkencore në fondin sekret edhe sot e kësaj dite. (fondi në fjalë, edhe zyrtarisht ka termin “sekret”, pasi është i padisponueshëm për studiues dhe të tjerë). Këtë të drejtë e ka Etleva së bashku me tre kolege të tjera (një kroate dhe një çeke dhe një hungareze). Ajo është përgjegjëse për dokumentacionin mbi Evropën qendrore, lindore dhe juglindore, ku përfshihet edhe Shqipëria.
Etleva ka marrë pjesë në një numër konferencash ndërkombëtare ku ka përfaqësuar denjësisht Shqipërinë, duke sjellë në vëmendjen e studiuesve ndërkombëtarë mesjetën shqiptare me standardet e saj evropiane. Një arsenal i tërë burimesh të mbledhura gjatë viteve të hulumtimeve arkivore gjendet akoma për t’u studiuar dhe analizuar në duart e Etlevës.
Pjesë nga këto hulumtime shkencore i ka botuar në libra, revista dhe periodikë të ndryshëm, si në formë rreptësisht shkencore ashtu edhe në formën e shkrimeve shkencore popullarizuese (pa citime dhe referenca).
Në bashkëbisedimin e SH2 me Etlevën, dallojmë se ndër temat më të preferuara është ajo e rishkrimit të historisë, rolit aktual të historiografisë në kulturën shqiptare, dhe kujdesit të pamjaftueshëm që është treguar në lidhje me fushën e albanologjisë për hulumtimin dhe botimin e dokumenteve dhe dorëshkrimeve të pabotuara që ruhen në biblioteka dhe arkiva të ndryshme të Evropës.
Përsa i takon rishkrimit apo rishikimit të historisë, e cila është një ndër temat më aktuale si në shtyp ashtu edhe në debatin publik, Etleva na tregon që “nxjerrja në dritë e dokumenteve të pabotuara do ridimensiononte kuptimin dhe interpretimin që kemi sot për historinë e shkruar”.
Në lidhje me këtë Etleva shton se “nuk do të shkruhet vetëm historia e luftërave dhe ngjarjeve heroike, pra një histori alla-folklorike, por një histori që do të përfshijë edhe kulturën dhe zhvillimet socio-ekonomike dhe sesi këto kanë formësuar dinamikat politike dhe diplomatike në hapësirën shqiptare”.
“Kjo formë e re historiografie do ofrojë edhe një aparat kritik e vlerësues, në mënyrë që lexuesi, qoftë ai i thjeshtë, qoftë ai akademik, të mund ta vlerësojë faktin historik pa e mitizuar atë në mënyrë partizane, - thotë Etleva.
Fondi i Ekselencës, (Etleva ka qenë një prej fituesve të vitit 2007), dhe projekti Brain Gain janë nisma që duhen mbështetur dhe zhvilluar akoma më tej dhe u duhet bërë publiciteti i nevojshëm. Ka nevojë për transparencë në mënyrë që studiuesit të njihen me to dhe të kenë mundësi të përfitojnë prej tyre. Ekziston një fond gjigant prej 57 miliardë eurosh të vëna në dispozicion për shkencën dhe kërkimin shkencor nga BE.

[Sushi]

Si ka ndryshu roli i gruas para kohes se komunizmit, gjate komunizmit dhe deri sot?

Sa i perket emancipimit, raportet mes gruas dhe burrit, edukates, punet e shtepise etj. etj...

p.sh. thojne qe ne veri te shqiperise, dhe aty me duket situata e gruas identik si ne disa vende ne kosove,,, atje femren nuk e kan pyet per martese, por ka qene e shtypn nga burri etj. etj. si eshte sot situata e gruas atje? dhe ne qytete tjera?

Mendoni qe komunizmi ja ka hape gruas rrugen drejte emancipimit?
Apo mendoni qe mbas komunizmit ja ka fillur prap patriarkalizmi?

[Urata]

me fal, a...! pertoj me fol per kete issue...!

[Makresh]

Me demek, komunizmi paska qen çelsi apo "issue-eja" e shpetimit te gruas shqiptare ?

Rrofsh o Sushi ! E vdekje komun-izmit nje here e pergjithmon.

[Sushi]

Keto informacione me nevoiten per temen e diplomes qe jam duke shkruar per rolin e gruas ne shqiperi. Per kete te lutem mos pertoni me fol rreth kesaj teme ;)

Thjeshte me intereson se ne cilat aspekte ka ndryshu roli i gruas dhe emancipimi...

Makresh, nuk e dij a ka qene komunizmi celsi e shpetimit te gruas, por ndoshta eshte e sakt.

Une nuk jam nga shqiperia, jam nga kosova dhe per kete gje ndoshta mund te pergjigjen edhe antaret qe jan nga shqiperia, sepse une dije vetem ate cka kam lexu ne libra, dhe librat qe jan shkru gjate kohes se komunizmit nuk jane ndoshta edhe 100 % te besueshme?!?!?

[LABI]

Nese don t'kuptosh kontekstualizimin majtist/socialist te institucionit te familjes lexo vepren "mbi FAMILJEN" , te FRIDRIH ENGELSIT ... (shko ne biblotek te Fakultetit Filozofik e gjene aty) .... Nese don t'kuptosh me shume mbi ROLET GJINORE dhe POZITEN E GRUAS pergjate historise socializmit ne ish Jugosllavine kerko arkiven qofte legjislative apo shkencore (historike)... e njejet eddhe ate te komunizmit ne Shqiperi ...

Disa nga veprat

Engels. Fridrih "Origjina e Familjes, e Prones Private dhe e Shtetit - Prishtinë, Rilindja

S.d. Beauvoir, - "Seksi Dyte"

Rrapi, Gj. "Familjet e medha shqiptare"

[Tinky-Winky]

o sush shoqi qa pum dhimesh se tpaska kon sush me kit far teme po qe tash t karxon tinki se qka me shkrujten edhe ato futja pa piken e mares se roli i grave shoqni asht tejet i madh se ato jon nona qe ritin e ushqejn fmi e me kto edhe si rezulltat na vjen ni shoqni e shnosh e nese veq lypet me hie detalev shkruje qi roli grus mrenaj shpijes asht me la tepiha me qu burin mengjez per pun me hekuros tlina me shku tu kojshija me mar ni filgjon kos per maj me perzi hajvarin me shti turshi e kur bahet nont sahati mi lon kejt punt e me lshue teve nistenishin tonashile kaj mehmet kosova kaj grat tona pak ma von mi rahatue fmit mu interesue qa ish bo prom te kujshit e qeshtuqene me rend.shnetje