Pavaresia e Kosoves sipas te derjtes nderkombetare (nga Prof. Dr. Frank Münzel)

[arton bala]

Pershendetje te nderuar miqe!
Prostimi ne vijim paraqet nje punim te nje profesori gjerman te drejtes internationale dhe drejtes internacionale private. Daton nga viti 1998, pra pak i vjeter, mirepo prap se prap mjaft i pasur ne informacione mbi te drejten nderkombetare, e cila ketu shtjellohet ne prizmen $e temes shekullore shqiptare: Pavaresine e Kosoves.

Ne fund te atikullit gjindet nje link qe shpien tek nje faqe me punime ne gjuhen angleze te juristeve nerkombetare mbi dilemen e pavaresise se Kosoves. Keshtu qe pak si shume per te lexuar, mirepo si motivim plotesues po them se ai qe e lexon ne teresi, ate ta quajme doctor honoris causa dardaniae.


Përmbajtja:

0. Pasthënie pas një viti
I. Përshkrimi i Situatës: 1. Disa Fakte
2. Prapaskena ideologjike

II. Vlerësim 1. Të drejta historike
2. E drejta për vetëvendosje
2.1 Krijimi dhe mbajtja e pushtetit serb në kundërshtim me të drejtën për vetëvendosje
2.2 Shfrytëzimi i të drejtës për vetëvendosje 1974-1980?
2.3 Dekolonializimi
3. Kushtet paraprake - tradicionale për ekzistencën e një shteti të pavarur
4. A është kjo luftë e detyrueshme sipas të drejtës ndërkombëtare?
5. Jugosllavia e mbetur - pasardhëse e dyshimtë ligjore
6. Karta e Parisit. Guidelines on the Recognition of New States
7. Mbrojtja kundër gjenocidit dhe shkelja e Konventës të Gjenevës
8. Detyrimi për ndihmë
9. Përmbledhje

III. Çfarë duhet bërë? 1. Pasojat e pavarësisë 1.1 Detyrimi për njohje
1.2 Detyrimi për ndihmë
2. Ndalesa e pengimit të luftës çlirimtare
3. Masa ligjore ndëshkimore
0. Pasthënie pas një viti

Këtë artikull për pavarësinë e Kosovës e kam shkruar para një viti. Thelbi i argumentit tim ishte se para luftës në Kosovë kishte dy shtete: Republika e Kosovës dhe shteti serbojugosllav. Republika e Kosovës ishte e bazuar në zgjedhje demokratike, të cilat kishin lindur një kuvend, një kryetar, një qeveri qëndrore dhe qeveri komunale. Mbështetur në vullnetin e popullit, për të mirën e popullit, ky shtet e qeveriste vendin sa më mirë në rrethana shumë të vështira, organizonte edukimin, sistemin shëndetësor, ndihmën sociale, etj. Shteti serbojugosllav punonte kundër vullnetit dhe jo për të mirën e popullit; mbështetur në terror, jo vetëm plaçkiste dhe vriste por edhe e bënte dëbimin e popullatës së vet nga toka e saj dhe ushtronte gjenocid. Me të vërtetë s'ishte më një shtet, ishte një organizatë mafioze, një "shtet i dështuar" (failed state) sipas të drejtës ndërkombetare. Në një "shtet" të dështuar një shtet i ri legjitimohet prej vullnetit të popullit. Kështu, në Kosovë i vetmi shtet legjitim ishte Republika e Kosovës. Shteti serbojugosllav s'ishte asgjë tjetër veçse një bandë kriminelësh.
Tani bashkësia ndërkombëtare e ka dëbuar këtë bandë. A është Republika e Kosovës tani duke e udhëhequr popullin kosovar në një të ardhme demokratike e të lumtur?
Jo!
Republika e Kosovës nuk duket më. Ose më saktë, shfaqet krejtësisht e ndryshme. Doli një "qeveri e përkohshme" pa asnjë bazë demokratike, pa asnjë bazë tjetër (pretendon një marrëveshje në Rambuje, por e vetmja palë me legjitimitet demokratik në këtë marrëveshje, LDK-ja, nuk merr pjesë në këtë "qeveri"; përveç kësaj, Rambujeja siç dihet dështoi), pa asnjë bazë tjetër përveç frikës, terrorit. Quhet edhe qeveria e UÇK-së, megjithëse me sa duket kjo UÇK nuk është UÇKja e Llapit ose e Dukagjinit, d.m.th. nuk është një nga pjesët e UÇK-së, të cilat kanë luftuar me sukses kundër serbëve, por është UÇKja e "policisë ushtarake". "Ministri i Punëve të Brendshme" i "qeverisë së përkohshme" u ka dhënë anëtarëve të kësaj "policie" letërnjoftime sipas të cilave kanë të drejtën "të mbajnë armë, të arrestojnë njerëz, të hyjnë në shtëpi private, të konfiskojnë mallra". Bash si djemtë e Frenkit. Në Prizren, ushtarë gjermanë kanë gjetur një dhomë të torturës ku kjo "polici ushtarake" torturonte romë; nje rom i vjetër kishte vdekur nga torturat. (Midis "policëve" ishte edhe një femër.)
Ky s'ishte një "incident i izoluar". Kudo në vend, anëtarët e pakicave - romë, serbë, katolikë shqiptarë, goranë - kërcënohen, rrihen, plaçkiten, vriten. Shtëpitë e tyre digjen, shtëpi për shtëpi. Nga hakmarrës? Natyrisht, nëse paramilitarët serbë, policia speciale, etj., të kanë torturuar, t'i kanë vrarë gratë, femijët, fqinjët, ta kanë djegur shtëpinë, nuk ndihesh shumë miqësor ndaj serbëve. Por kriminelët serbë u arratisën menjëherë pas luftës dhe ti duhet ta spastrosh truallin tënd nga minat, ta rindërtosh shtëpinë tënde, ta gjesh bukën. A do të kishe atëherë kohë për hakmarrje ndaj një gruaje të vjetër dhe të sëmurë serbe ose rome që personalisht nuk të ka bërë asgjë?
Këto krime kundër pakicave edhe sipas shkallës të tyre s'mund të jenë hakmarrje individuale. Me sa duket janë një fushatë e organizuar mirë dhe me të njëjtin qëllim si krimet e "paramilitarëve" dhe "policëve" serbë: për t'i lidhur këta njerëz dhe popullin me udhëheqësin (si vrasës i konfirmuar nuk mund ta braktisësh më bandën; nëse ke soditur një krim në heshtje, nuk mund të protestosh më vonë kundër krimeve të tjera), për t'i treguar popullit kush e ka të drejtën absolute për të vrarë (të vrasë serbët, pastaj edhe të tjerë). Për të ndërtuar një shtet të terrorit, në të cilin çdokush ka frikë edhe të flasë kundër "qeveritarëve", si tani në Kosovë.
Natyrisht, edhe kështu, shkalla e këtyre krimeve s'mund të krahasohet me shkallën e krimeve serbe. Nuk jemi në luftë, dhe ky është vetëm fillimi, KFOR-i akoma është në vend. Megjithatë, edhe nëse shkalla është e ndryshme, esenca e shtetit kosovar po shndërrohet në të njëjtën gjë si shteti serbojugosllav: në një organizatë pa bazë demokratike, në një organizatë kriminele e mbështetur në frikë. Në një shtet të dështuar.
Ky do të jetë fundi i të drejtës së Kosovës për pavarësi.
F.Münzel
Hamburg, Tetor 1999.

[arton bala]

I.Përshkrimi i Situatës

1. Disa Fakte

Kosova shtrihet mes Serbisë, Malit të Zi dhe Maqedonisë dhe ka, pa numëruar refugjatët dhe emigrantët e hershëm, 2.2 milionë banorë. Prej tyre 92% janë shqiptarë. Aty jetojnë edhe serbë (i), romë, turq, boshnjakë dhe kroatë. Më shumë se gjysma e popullsisë është më e re se 19 vjeç. Kosova është zona me dendësinë më të madhe të popullsisë në Gadishullin Ballkanik.
Kjo zonë i takonte fillimisht vilajeteve shqiptare të Perandorisë Osmane (ii). Në vitin 1908 në Perandorinë Osmane erdhën në fuqi "Turqit e Rinj", të cilët u përpoqën ta shpëtojnë këtë Perandori nëpërmjet një politike nacionaliste-turke. Ata ndaluan në Shqipëri shkollat ku mësimi bëhej në shqip. Parlamentari i Prishtinës Hasan Prishtina organizoi protesta kundër këtij ndalimi deri tek Sulltani. Meqë këto protesta mbetën të pasuksesshme, ai organizoi një kryengritje që përfshiu të gjithë Shqipërinë. Kryengritësit shtruan 14 kërkesa që lidheshin kryesisht me çështjen e shkollës por edhe me autonominë lokale. Kryengritja pati sukses. Osmanët pranuan autonominë e Shqipërisë. Por fqinjët, Mali i Zi, Serbia, Bullgaria dhe Greqia, nuk u pajtuan me këtë . Ata donin ta ndanin Shqipërinë mes tyre. Për këtë ata i deklaruan luftë Turqisë. Kjo ishte Lufta e Parë Ballkanike.
Kjo luftë u zhvillua formalisht kundra Perandorisë Osmane. Udhëheqës të kryengritësve fitimtarë dhe fisnikë të tjerë shqiptarë formuan një qeveri nën udhëheqjen e Ismail Qemalit, i cili kishte reputacion edhe jashtë Shqipërisë. Kjo qeveri e shpalli Shqipërinë plotësisht të pavarur dhe u ofroi shteteve kufitare një fqinjësi paqësore. Por fqinjët nuk e pranuan këtë ofertë. Në fakt kundërshtarët e tyre ishin më shumë shqiptarët sesa trupat osmane akoma të mbetura në vend. Mbreti i Serbisë deklaronte se ai po bënte luftë për të çliruar popujt e Ballkanit, ndërmjet të cilëve edhe shqiptarët, nga Turqia. Por, me dijen dhe pjesërisht me urdhërat e tij eksplicite, trupat e tij u përpoqën ta "paqësojnë" vendin me një mizori (iii) të paparë në Europë që prej shumë shekujsh. Në zonën që i korrespondon Kosovës së sotme u vra nga forcat serbo-malazeze rreth 1/10 e popullsisë. Këto mizori shqetësuan opinionin publik europian (iv). Presioni i opinionit publik shkaktoi presionin e Fuqive të Mëdha ndaj katër shteteve ballkanike, të cilat u treguan të gatshme të nënshkruajnë një marrëveshje paqeje me Turqinë, marrëveshjen e Londrës me 30.05.1913. Në bazë të kësaj marrëveshjeje, Turqia i dorëzoi shteteve të tjera nënshkruese të marrëveshjes zonat në perëndim të një linje të caktuar (afërsisht kufiri i sotëm europian të Turqisë) me përjashtim të Shqipërisë (Art.2). Rregullimi i të gjitha çështjeve që lidheshin me Shqipërinë, përfshirë përcaktimin e kufinjve të saj, iu la nga marrëveshja 6 Fuqive të Mëdha europiane (Gjermani, Austro-Hungari, Francë, Britani e Madhe, Itali, Rusi). Në Konferencën e Ambasadorëve të Londrës me 29.07.1913 këto fuqi vendosën një "Organstatut" për Shqipërinë. Sipas tij, një i huaj do caktohej si princ i Shqipërisë, i cili do qeveriste Shqipërinë nën mbikqyrjen ndërkombëtare, i mbështetur nga një polici ndërkombëtare. U ra dakord edhe për personin konkret që do ishte princi. Mosmarrëveshje lindën megjithatë përsa i përket kufinjve të vendit. Austro-Hungaria dhe Italia donin t'i përfshinin të gjitha zonat e banuara nga shqiptarë në shtetin e ri. Nga ana tjetër, Rusia donte vetëm një shtet të vogël shqiptar, kurse pjesa tjetër do t'i jepej Serbisë dhe Malit të Zi. Më në fund u arrit një marrëveshje (në protokollin e Firenze-s, të datës 17.12.1913) në një vijë të mesme, që i përgjigjet afërsisht kufinjve të sotëm të Shqipërisë. Rrjedhimisht, pothuaj gjysma e zonave të banuara nga shqiptarë mbeti jashtë kufinjve të shtetit të ri, kryesisht në Serbi dhe Mal të Zi. Në këtë vendim e mbështet Jugosllavia sot të drejtën e saj mbi Kosovën.
Qeveria shqiptare i pranoi vendimet e konferencës dhe ia kaloi autoritetin e vet princit. Kosovarët nuk u pyetën megjithëse ata protestuan pranë Fuqive të Mëdha. Ata i ofruan rezistencë të armatosur pushtuesve serbë.
Me fillimin e Luftës së Dytë Ballkanike, Princi e la Shqipërinë dhe administrata ndërkombëtare u shkatërrua. Asnjë pushtet shtetëror nuk ekzistonte më. I gjithë rajoni u pushtua nga trupat e palëve ndërluftuese. Shqipëria e veriut u pushtua fillimisht nga serbët dhe malazezët. Ata u dëbuan me 1916 nga Austro-Hungaria, e cila, së bashku me Bullgarinë, pushtoi edhe Kosovën. Austro-Hungaria ia la administrimin civil popullsisë vendase. Shkollat shqipe të mbyllura nga serbët u rihapën. Me 26.04.1915, Rusia, Britania e Madhe dhe Franca lidhën një pakt të fshehtë mbi hyrjen e Italisë në luftë përkrah forcave aleate. Ky pakt parashikonte ndarjen e plotë të Shqipërisë mes Serbisë, Italisë dhe Greqisë. Vetëm në Shqipërinë qendrore do mbetej një shtet autonom musliman që do përfaqësohej në botën e jashtme nga Italia.

[arton bala]

Me tërheqjen e Austro-Hungarisë në vitin 1918, luftëtarë shqiptarë, kaçakët, morën kontrollin mbi disa zona të Kosovës rreth Pejës. Më vonë trupat e Jugosllavisë së sapoformuar (v) marshuan në këtë zonë dhe, me ndihmën e trupave franceze, i dëbuan kaçakët. Kaçakët gjetën strehim sidomos në Junik deri në vitin 1924. Në Durrës u ndërtua një qeveri shqiptare, e cila mori kontrollin mbi disa pjesë të vendit, kërkoi zyrtarisht pranimin e Shqipërisë në Lidhjen e Kombeve dhe vendosjen e kufinjve të drejtë. SHBA do pushtonin për një-dy vite pjesët që i ishin shkëputur vendit dhe do organizonin referendume mbi fatin e këtyre zonave (vi). Partnerët e Marrëveshjes së Londrës së 1915 iu kundërvunë pranimit të Shqipërisë, të cilën ata donin ta copëtonin ashtu siç ishin pajtuar më parë. Megjithatë SHBA realizuan Pavarësinë e Shqipërisë dhe pranimin e saj në Bashkësinë e Popujve duke u mbështetur në parimin e Vetëvendosjes së Popujve të përfaqësuar nga Presidenti Wilson. Kufinjtë e Shqipërisë do caktoheshin nga një komision ndërkombëtar i Aleatëve kryesorë (vendim i Mbledhjes se 2-të të Lidhjes së Kombeve me 02.10.1921). Ky komision i krijuar nga Konferenca e Ambasadorëve e Aleatëve kryesorë me 09.11.1921 caktoi kufinj që përputheshin me ata të 1913 (vii).
Aleatët shpresonin se Jugosllavia do t'i përmbahej marrëveshjes së nënshkruar me 10.09.1919 me Aleatët kryesorë. Sipas kësaj marrëveshje, Jugosllavia ishte e detyruar të trajtonte në mënyrë të përshtatshme pakicat (do të kujdesej për shkollat në gjuhën e pakicave, do lejonte përdorimin e gjuhës së tyre në administratë dhe gjykata, etj.). Marrëveshja parashikonte shprehimisht se ajo vlente për zonat që i kishin kaluar Serbisë dhe Malit të Zi qysh më 01.01.1913. Megjithatë Jugosllavia pretendoi se kjo marrëveshje ka të bëjë vetëm me zonat e mëhershme austro-hungareze dhe u përpoq më tej ta serbizonte Kosovën. Çdo rezistencë u thye duke shfarosur fshatra të tërë. Konsulli francez në Shkup raportoi në Qershor 1919 për 9 masakra me 30-40.000 viktima, për mbylljen e shkollave fillore shqiptare dhe zëvendësimin me shkolla serbe (viii). "Nën emrin e organizatave kombëtare shteti serbo-kroato-slloven ka organizuar banda të armatosura, të cilat terrorizojnë zonat shqiptare dhe vrasin fshatarët pasi i plaçkisin dhe u djegin shtëpitë. Nën pretekstin e shtypjes së kryengritësve, forcat e organizuara ushtarake serbe kanë shkatërruar shumë fshatra në rrethet e Prishtinës, Vushtrisë, Mitrovicës dhe Pejës. Ato kanë vrarë me mijëra banorë të këtyre zonave pa kursyer as gra, fëmijë e pleq. Pas çdo goditjeje kundër shqiptarëve vendoset një kamp . . . kolonistësh serbë, të cilët pastaj terrorizojnë sistematikisht fshatrat fqinjë për të detyruar banorët e tyre të braktisin tokat, që pastaj sekuestrohen dhe gjithashtu kolonizohen . . . fshatarëve dhe qytetarëve shqiptarë, të cilët janë të gjithë bujqë (fermerë), u merret toka nën pretekstin e zbatimit të Ligjit Agrar (Reformës Agrare). Kushtetuta serbe është për shqiptarët njëlloj si kushtetuta e Turqve të Rinj ishte për Armenët." (ix) Gjuha shqipe nuk u lejua as si gjuhë zyrtare, as në shkolla. Deri në Luftën e Dytë Botërore nuk kishte në Jugosllavi shkolla në gjuhën shqipe. Më shumë se 90% e popullsisë së Kosovës mbeti analfabete. Me veprimet e lartpërmendura bëhej vazhdimisht presion mbi shqiptarët që të iknin, pjesërisht në Shqipëri e pjesërisht në Turqi (x). Për këtë Jugosllavia mbështetej në një marrëveshje të nënshkruar me 11.07.1938 me Turqinë mbi pranimin e të dëbuarve "turq" (xi). Kjo marrëveshje ishte realizuar nga diplomati i atëhershëm jugosllav Ivo Andric, i cili më vonë fitoi çmimin Nobel për letërsi. (xii) Meqë financimi nuk ishte siguruar dhe meqë Jugosllavia u shkatërrua në Luftën e Dytë Botërore, kjo marrëveshje nuk u ratifikua. Megjithatë, pas luftës, Jugosllavia dhe Turqia lidhën përsëri një marrëveshje mbi pranimin e refugjatëve (xiii). Ata përpara luftës u detyruan të deklaroheshin si turq por në fakt ishin shqiptarë që iu përkulën në vitet '50 presionit për dëbim. Gjatë gjithë këtyre veprimeve pati njëkohësisht përpjekje për të vendosur serbë aty ku dëboheshin shqiptarë. Por këto përpjekje patën pak sukses. Mes viteve 1919 e 1941, në Kosovë dhe në Maqedoninë perëndimore, u vendosën 53.884 persona, të cilët morën (deri më 1935) 134.802 ha tokë (xiv). Numri i "kolonistëve" të rinj pas vitit 1945 mbeti nën 20.000 (xv).
Tre vitet e pushtimit italian, kur Kosova iu bashkua Shqipërisë së pushtuar, kaluan pa persekutime. Në këtë kohë, partizanët e Titos premtuan nëpërmjet të deleguarit të tyre Miladin Popovic tek komunistët shqiptarë, në Konferencën e Bujanit, fund 1944 fillim 1945, se Kosova pas luftës do ishte e lirë të vendosë vetë se kujt do t'i përkasë. Por, ende pa mbaruar mirë lufta, Kosova u vendos nën administratën ushtarake jugosllave. Gjatë 1945, brenda një gjysëm viti kjo administratë vrau 50.000 kosovarë. Në vjeshtë 1945 mbaruan vrasjet masive por vazhduan rregullisht aksionet policore, hetimet, torturat dhe proceset gjygjësore kundër "nacionalistëve", "separatistëve" dhe "armiqve" të tjerë. Kjo u kushtoi jetën shumë kosovarëve. Gjithashtu vazhduan kontrollet "për armë" në banesa. Shpesh shqiptarët detyroheshin t'i blenin armët për t'i dorëzuar pastaj, siç kërkohej, në polici. Njëkohësisht, siç u theksua më lart, iu imponua shqiptarëve ikja në Turqi. Për këto shkaqe, që nga viti 1945, Kosovën e kanë lëshuar rreth 1.5 deri në 2 milionë kosovarë. Në Gjermani jetojnë sot rreth 200.000 shqiptarë, të cilët kanë ardhur kryesisht nga Kosova si punëtorë të përkohshëm (Gastarbeiter) ose pjesëtarë të familjeve të tyre. Në Gjermani gjendet pothuaj i njëjti numër refugjatësh kosovarë.
Situata në Kosovë u përmirësua përkohësisht kur Tito përjashtoi nga partia, në vitin 1966, shefin e policisë Rankovic (mes të tjerave sepse Rankovici kishte vënë mikrofona edhe në dhomën e gjumit të Titos). Rankovici kishte drejtuar shtypjen e shqiptarëve. Më vonë, pak nga pak, Tito e nxori Kosovën pothuaj krejt jashtë kontrollit serb. Kjo sidomos me Kushtetutën e 1974, ku Kosovës iu njoh autonomia në kuadrin e Serbisë dhe statusi si pjesë integruese e Jugosllavisë. Kjo sjellje e Titos konsiderohet sot si tradhëti. (xvi) Nga ana tjetër, kosovarët nuk ishin të kënaqur. Kosova ishte tashmë pothuaj si një shtet i Republikës Federale Jugosllave. Administrata ishte e përbërë kryesisht nga shqiptarë. Por nuk kishte zgjedhje të lira apo ndonjë mundësi tjetër për kosovarët që të vendosnin mbi fatin e tyre. Shumë kërkonin të paktën një shtet të vetin shqiptar ("Republikë") në kuadër të RFJ . Në këtë mes rol luante edhe fakti që, sipas kushtetutës jugosllave, republikat kishin të drejtë të shkëputeshin nga shteti jugosllav. Tito nuk ishte i gatshëm ta siguronte këtë status. Gjatë demonstratave për një Republikë të tillë u vra vetëm një demonstrues. Me Rankovicin nuk do kishte përfunduar kaq lehtë. Vala e persekutimeve ra shumë. Por edhe gjatë kësaj periudhe, ata që kërkonin haptazi shkëputjen e Kosovës nga Jugosllavia u persektuan dhe u dënuan rëndë. Në Kosovë u formua një Universitet me shkollat e larta ekzistuese ku për herë të parë në Jugosllavi mësimi ishte edhe në shqip. U formua bile edhe një Akademi e Shkencave dhe Arteve. Sidoqoftë, ata që mbaronin këtë universitet gjithnjë e më rradhë gjenin ndonjë vend pune. Shkak ishte mbetja e zhvillimit ekonomik të Kosovës gjithnjë e më mbrapa atij të pjesës tjetër të Jugosllavisë. Ndërkaq pasuritë e mëdha nëntokësore të Kosovës përpunoheshin jashtë saj kurse fitimet mbeteshin në Beograd (xvii).

[arton bala]

Pas vdekjes së Titos në Maj 1980, demonstratat paqësore të pranverës së viti 1981 (demonstruesit mbanin në duar fotografi të Titos) u përdorën nga Serbia si pretekst për rrethimin e zonës dhe ndërhyrje jashtëzakonisht brutale kundër demonstruesve. Duhet të ketë pasur rreth 200 të vdekur. (xviii) Kjo ndërhyrje u ndoq nga një valë spastrimesh në administratë dhe çdo institucion shtetëror nga "tjetërsimi ideologjik", dmth nga "separatistët shqiptarë" si edhe nga një fushatë shpifjesh e mediave jugosllave kundër shqiptarëve. Sidomos sukses pati kjo fushatë me pretendimin se shqiptarët e Kosovës përdhunojnë në mënyrë masive gra serbe, deri edhe murgesha serbe. Në të vërtetë numri i përdhunimeve në Kosovë është shumë më i vogël sesa ai mesatar i Serbisë ose i Jugosllavisë. Vetëm 9.6% e viktimave të keqbërësve shqiptarë ishin serbe dhe asnjëra nuk ishte murgeshë. (xix) Numri i madh i lindjeve tek shqiptarët u pa si një sulm ndaj RFJ i cili duhej neutralizuar duke i çuar ritmet e shtimit të shqiptarëve në zero (xx). Për këtë dolën rregulla mbi kontrollin e lindjeve dhe për pengimin e familjeve me shumë fëmijë. Këto rregulla u kufizuan në mënyrë të rafinuar vetëm tek shqiptarët edhe pse kjo nuk thuhet shprehimisht në tekstin e ligjit (xxi). Në vitin 1989 Kosovës ju hoq edhe formalisht autonomia (sipas një vendimi të Parlamentit kosovar me 23.03.1989, para të cilit parlamentarët u kërcënuan jashtëzakonisht, gjatë votimit Parlamenti ishte i rrethuar me tanke, mbi të fluturonin helikopterë, në votim morën pjesë edhe joparlamentarë dhe numri i saktë i votave nuk u numërua (xxii). Përfaqësuesi i Kosovës në Kryesinë federale u përpoq më kot ta fuste Autonominë e Kosovës në projektin e një kushtetute të re (xxiii). Heqja me dhunë e autonomisë së Kosovës ishte hapi i parë i madh i Serbisë drejt shkatërrimit të Jugosllavisë dhe ndërtimit të një shteti të ri nën sundimin serb. Përfaqësuesit e Republikave të tjera dhe kryeministri i atëhershëm i Jugosllavisë, kroati Markovic, i panë me shumë frikë veprimet e Serbisë. Por ata shpresonin se Kosova do mjaftonte për të kënaqur aspiratat e Serbisë. "Kosova është një fushë me mina, ku ne nuk guxojmë të shkelim" ka thënë Markovic. Ai shpresonte ta shpëtonte Jugosllavinë duke u përqëndruar në reformat e ekonomisë së tregut. (xxiv) Të lënë të vetëm në këtë mënyrë, parlamentarët e Parlamentit të Kosovës (4/5) u mblodhën përsëri me 02.07.1990 dhe e shpallën Kosovën si shtet federal ("Republikë") të Jugosllavisë, vendosën në vitin 1990 një kushtetutë të re dhe, përfundimisht, me 22.09.1991 Pavarësinë e plotë të Kosovës. Kjo Pavarësi u ligjërua në Referendumin e mbajtur me 26-30.09.1991 nga 87% e banorëve me të drejtë vote (xxv). Kosova ka një Parlament, një President dhe administratë lokale (të gjitha të zgjedhura rishtaz në vitin 1998) dhe një qeveri në ekzil (Bonn). Të gjitha këto institucione financohen nga kontribute vullnetare. Pothuaj krejt popullsia e Kosovës e refuzon regjimin jugosllav dhe nuk merr pjesë në zgjedhjet serbe/jugosllave. Serbia/Jugosllavia nuk e njeh gjithë këtë organizim (xxvi) dhe ndjek një politikë gjithnjë e më të ashpër persekutimi ndaj shqiptarëve.
Më qartë duket kjo në fushën ekonomike. Në Kosovë, si në gjithë ish-Jugosllavinë, të gjitha ndërmarrjet e mëdha ishin "Organizata të punës së bashkuar", njëfarë ortakësie. Pronar ishte kolektivi i punonjësve të ndërmarrjes, i cili duhet të vendoste edhe mbi pushimet nga puna. Qysh para 1989 merreshin në punë me preferencë jo-shqiptarë. Kështu në marrëdhënie të qëndrueshme pune ishin 59.000 serbë dhe vetëm 164.000 shqiptarë. Pas heqjes së autonomisë së Kosovës, parlamenti i Serbisë miratoi një ligj mbi marrëdhëniet e punës në raste të veçanta. Ky ligj u përdor vetëm në Kosovë dhe i lejonte drejtorëve të firmave të pushonin nga puna punonjësit me vendim të tyre personal. Veç kësaj, në ndërmarrje të veçanta kosovare mes 1990 dhe 1992 u morën 371 vendime mbi "masa të përkohshme për mbrojtjen shoqërore të të drejtave të vetadministrimit". Këto vendime hoqën organet drejtuese të zgjedhura të deriatëhershme dhe ia kaluan të gjitha të drejtat personave serbë të emëruar si "organe të përkohshme". Këto "organe të përkohshme" kishin të drejtën të vendosnin mbi "marrëdhëniet e statusit dhe të punës" dhe "shpërndarjen e të ardhurave personale". Mbi këtë bazë u pushuan nga puna rreth 145.000 punonjës shqiptarë. Shumë prej tyre iu morën edhe banesat, të cilat iu dhanë personave serbë. Sipas të dhënave të ministrit serb të industrisë, u përgatitën për privatizim rreth 253 "ndërmarrje të mbrojtura nga shoqëria" ("90% e ekonomisë kosovare"). Rreth 1/3 do t'i shitet me kushte të volitshme punonjësve, që ishin tashmë pothuaj krejtësisht serbë. Edhe pjesa tjetër i shitet pothuaj vetëm serbëve. Firma të mëdha i shiten gjithashtu blerësve të huaj (Telekomi serb, i cili ka përvetësuar edhe atë kosovar, iu shit një firme italiane dhe një firme greke, miniera e Trepçës firmës greke Mytilneos, pjesë të Ferronikelit Thyssen-it, etj) (xxvii). Kështu përvetësohen firmat kosovare dhe pasuritë nëntokësore nga serbët. Firmat e vogla shqiptare, artizanati, tregtia, etj, gjenden vazhdimisht nën presionin e policisë financiare dhe të autoriteteve të tjera serbe. Ata shpesh detyrohen të mbyllin (xxviii). Nga ana tjetër, fonde dhe toka vihen në dispozicion për të mbështetur serbët: për formimin e ndërmarrjeve ku ata do gjejnë punë, për toka për ata që janë fermerë, për ndërtimin e shtëpive. Suksesi i këtyre masave është i vogël. Rreth 14.000 Kolonistë serbë kanë ardhur deri tani në Kosovë, 2/3 e tyre por e kanë lëshuar përsëri atë për shkak të varfërisë që mbizotëron atje (xxix). Me mjetet që vihen në dispozicion për serbët e ardhur pasurohen serbë lokalë, që nganjëherë edhe makineritë për ndërmarrjet e reja serbe ose ato të blera prej tyre i kanë nisur në Serbi (xxx). Vetëm shitjen e tokës tek shqiptarët e pengon një ligj serb i 18.04.1991, (xxxi) i cili ndalon tregti imobiliare që mund të ndryshojnë "përbërjen kombëtare të popullsisë". Shuma të mëdha fitojnë pushtetmbajtësit serbë dhe policët edhe nëpërmjet rryshfeteve që paguhen nga administrata kosovare në mënyrë që shkollat, spitalet, etj. kosovare të l ihen në një farë mase në qetësi. Ata fitojnë gjithashtu edhe nëpërmjet shumave që grabisin kur zbulojnë nisje të hollash në Kosovë nga jashtë vendit. Kritikuesit e linjës së qëndresës së padhunshme të udhëheqjes kosovare pretendojnë se aparati policor serb mund të financohet plotësisht nga burime të tilla (xxxii).

[arton bala]

Serbia i ka pushuar nga puna pothuaj të gjithë shqiptarët në administratën shtetërore, drejtësi, shkolla, universitet dhe spitalet (vdekshmëria e foshnjave në Kosovë sot është më e larta në Europë). Shumica e gjykatësve, mjekëve, etj. nuk e kuptojnë gjuhën shqipe. Sipas legjislacionit të ri serb vetëm serbishtja njihet si gjuhë zyrtare (xxxiii). Në universitetin e Prishtinës, më parë i vetmi universitet jugosllav ku mësimi zhvillohej edhe në gjuhën shqipe, tashmë flitet vetëm serbisht. (xxxiv) Biblioteka e universitetit u shkatërrua, koleksioni i madh, i pazëvendësueshëm i librave në gjuhën shqipe u reciklua si letër e vjetër. E njëjta gjë ndodhi edhe me biblioteka të tjera (xxxv).
Qeveria kosovare ka ndërtuar në shtëpi private një sistem provizor shkollor, universitar dhe shëndetësor. Qeveria i paguan ndihma modeste disa mijëra njerëzve të cilët nuk kanë asnjë të ardhur tjetër dhe, pa këtë ndihmë, do të vdisnin nga uria. Përveç kësaj, janë organizuar një Qendër Informimi dhe një Komitet i të Drejtave të Njeriut. Komiteti i të Drejtave të Njeriut ka një rrjet të dëndur vëzhguesish në të gjithë vendin, i cili shqyrton dhe rregjistron shumë barbarizma të pushtuesit jugosllav. I gjithë ky sistem financohet nga pagesa vullnetare të taksave, sidomos nga kosovarët në botën e jashtme, të cilët do duhej të paguanin 3% të të ardhurave të tyre dhe përgjithësisht edhe e paguajnë. Shqiptarët e Kosovës nuk i pranojnë pothuaj fare vendimet e "gjygjeve të instaluara nga Serbia". Ata i zgjidhin diferencat me ndihmën e personave të u dëgjohet fjala (si psh. udhëheqësit fetarë, nga personat e zgjedhur me vota të lira, kryetarë rrethesh, prefektë) ose nga përfaqësuesit e Komisionit të të Drejtave të Njeriut (xxxvi). Problemet e vjetra e të mëdha deri tek gjakmarrja, trajtohen nga "mbledhjet e pajtimit" që drejtohen nga intelektualë të njohur. Ata diskutojnë me palët derisa të arrihet që palët t'i shtrëngojnë publikisht dorën njëra-tjetrës në takime të mëdha publike. Raste të tjera trajtohen nga "këshillat e rretheve (komunave) për evitimin e shfaqjeve negative" (xxxvii).
Deri tani Jugosllavia e ka pasur gjërësisht monopolin e forcës: policinë, drejtësinë serbe, ushtrinë. Nga 1990-1997 u vranë mesatarisht çdo muaj 1-3 shqiptarë nga policia. Vazhdimisht kishte kontrolle të shtëpive, arrestime, tortura, plaçkitje (xxxviii).
Përndjekja e shqiptarëve nuk u kufizua në Kosovë. Gjatë shpërthimeve me lëndë eksplozive që i paraprinin marrjes së shteteve boshnjake nga serbët, janë shkatërruar vazhdimisht të parat dyqanet e shqiptarëve. Pak shqiptarë i kanë mbijetuar kampeve serbe të përqëndrimit atje. Akuzave ndërkombëtare për përndjekjen e shqiptarëve i është përgjigjur dhe i përgjigjet qeveria jugosllave duke rikujtuar artikullin mbi mbrojtjen e të drejtave të minoriteteve të kushtetutës së saj.
Përballë kësaj, kanë ndjekur Qeveria e Kosovës dhe të gjitha partitë shqiptare që veprojnë publikisht, veçanërisht LDK-ja si më e madhja mes tyre, politikën e qëndresës të padhunshme. Që në vjeshtë të 1997 u shtuan shenjat se Jugosllavia po përgatiste në Kosovë një aksion të shkallës së gjërë. Fillimisht pati zëra mbi një mobilizim. Mediat serbe kishin raportuar deri atëherë se në Kosovë ishte gjithçka nën kontroll. Në Dhjetor pretenduan ato papritmas, çka atëherë nuk ishte e vërtetë, se kontrolli i pushtetit jugosllav ishte i kufizuar vetëm në qytetet e mëdha dhe në disa stacione policie në pika kyçe. Përveç kësaj, gjithnjë sipas këtyre mediave, vendi kontrollohej nga ushtria e organizuar dhe e armatosur mirë UÇK (Ushtria Çlirimtare e Kosovës). Kjo, pavarësisht nga përgënjeshtrimet e presidentit Rugova dhe Qeverisë së Kosovës, bashkëpunon me ta dhe thirr ushtarë në shërbim ushtarak (xxxix). Për UÇK-në u fol shumë qysh në vitin 1996 si rezultat i atentateve dhe komunikatave pompoze. Numri i këtyre atentateve ishte shumë i kufizuar deri në fillim të 1998 (xl). Me 11.02.1998 presidenti maqedon Gligorov deklaroi se Maqedonia priste luftë në Kosovë dhe se po përgatiste një korridor nëpërmjet të cilit refugjatët shqiptarë të kalonin nga Kosova në Shqipëri. (Shqiptarët e Maqedonisë e interpretuan këtë të indinjuar si përgatitje e kontributit maqedon për dëbimin e shqiptarëve.) Me 11.02.1998 dy politikanë nga Vojvodina, socialdemokrati Canak dhe reformdemokrati Isakov deklaruan se kishin prova të qarta për mobilizimin e ushtrisë për luftë në Kosovë, përgatitje që iu kujtonin përgatitjet për luftën në Kroaci në vitin 1991 (xli). Dy javë më vonë, me fillimin e masakrave të policisë serbe nën pretekstin e luftës kundë UÇK, nisi lufta. Në këto masakra përdoret vazhdimisht e njëjta metodë. Fshatra të tëra rrethohen dhe bombardohen fillimisht nga larg dhe nga ajri. Pastaj snajperët qëllojnë mbi gjithçka që lëviz. Përfundimisht vendi "pastrohet" nga banorët që nuk arritën të iknin. Edhe bagëtitë mbyten të gjitha. Shtëpitë plaçkiten. Nëpërmjet kësaj paguhen kriminelët, çetnikët serbë, veçanërisht njerëzit e Raznjatovicit alias Arkan, që janë shfaqur më përpara në Slavoni dhe Bosnjë. Ata transportojnë gjithçka që munden me kamionë - televizorë, aparate të tjera elektronike, mjete shtëpiake, nganjëherë edhe mobiljet. Pasi marrin edhe makina dhe makineri me vete, u vënë zjarrin shtëpive. Gjithçkaje tjetër, shpesh edhe të mbjellave në ara, u vihet zjarri.
Në këtë mënyrë, më 28.02-1.03.1998 janë sulmuar së pari me helikopterë, tanksa dhe armë të rënda fshatrat Qirez dhe Likoshan (komuna e Skënderajt) dhe më pas serbë të armatosur kanë hyrë në këto fshatra ku kanë vrarë 26 njerëz, një shtatzanë është ekzekutuar me një plumb në fytyrë, ndërsa një viktime tjetër i janë prerë për së gjalli organe të trupit. Pas kësaj vazhduan sulmet në shtëpitë e familjes Jasharaj në Prekaz, duke u arsyetuar gjoja me pjesëmarrjen e Jasharajve në rradhët e UÇK-së. Këtu ka pasur më së paku 56 të vrarë, ndoshta deri në 63, ndër ta 10 fëmijë të moshës deri 14 vjeçare. Më i riu ka qenë 7 vjeç, prej tyre 3 janë marrë të gjallë nga policia dhe janë vrarë më vonë. Kjo masakër ka qenë vetëm fillimi. Një "analitik ushtarak" serb nga Prishtina, i cili dëshiron të mbetet anonim, sipas gazetës "Nedeljni telegraf" të 11.03.1998 sqaron: "Në territorin e Drenicës nuk mund të thuhet që janë likuiduar të gjithë terroristët, ngase sipas të dhënave deri tash të njohura në 14 ditët e fundit janë vrarë më së paku 50, por një numër të tillë mundet që ta rekrutojë seicili fshat për vete. Në fshatrat e tjera ka mjaft baza të forta terroriste, ndërsa malet e Çiçavicës, ku gjejnë të mbështetje Drenica dhe një numër i madh fshatrash, duhen pastruar mirë. Dëshpërimi dhe tmerri nga këto masakra, para së gjithash fotografitë e të vdekurve nga Prekazi të publikuara në shtyp (xlii) çuan në reagimin (e shpresuar nga Jugosllavia?. Rradhët e UÇK-së shtoheshin çdo ditë sa që ajo brenda javësh u kthye nga një grup i vogël në një ushtri me luftëtarë të dëshpëruar, të cilët tash në pjesë të mëdha të Kosovës lëviznin hapur por që ishte e armatosur shumë keq. Veç kësaj në shumë vende formoheshin grupe për vetëmbrojtje nga sulmet jugosllave të cilat njiheshin pjesërisht gjithashtu si UÇK. Nën kontrollin e gjithë këtyre njësive, kanë qenë përkohësisht deri në 40% e territorit të Kosovës. Nga ajo çka tregojnë dezertorët jugosllavë, ata janë urdhëruar që të mos kenë parasysh popullsinë civile. Shumë vendbanime janë sulmuar edhe pa pasur serbë fare në to, apo vetëm e vetëm se nëpër këto kanë kalur njerëz të armatosur. Psh. fshati Dubovik (afër Pejës, që në situatë normale ka 2000 banorë, ndërsa tash atje janë vendosur edhe 20 000 të zhvendosur) ose fshati Poturevc (afër Lipjanit) ku janë gjuajtur dhe shkatërruar dy mullijtë modernë të familjes Shabani, të cilët kanë furnizuar rreth 60.000 banorë me miell.

[arton bala]

Forcat e armatosuara jugosllave qysh nga fillimi i luftës, fundi i Shkurtit, deri më 2 Shtator kanë sulmuar 391 vendbanime kosovare nga gjithsej 1335, 266 i kanë gjuajtur me armë të rënda ndërsa nga 217 i kanë përzënë të gjithë banorët. Shumë vendbanime janë plaçkitur dhe pastaj janë shkatëruar plotësisht. Në disa vende janë djegur sistematikisht të korrurat. Territore të tëra janë deklaruara si "zona të vdekjes". Shumë fshatra si dhe qyteti i Gjakovës i janë nënshtruar një blokade totale saqë banorët e këtyre i kërcënon uria e në disa vende bukë u shitet vetëm serbëve. Më 2 Shtator 1998 në Kosovë ka pasur 417.483 njerëz që largoheshin (xliii) pjesërisht në pjesë të tjera të Kosovës, pjesërisht në Mal të Zi, Shqipëri dhe Maqedoni. Furnizimi i të zhvendosurve në Kosovë pengohet sistematikisht. Pjesëtarë të organizatave humanitare janë gjuajtur dhe burgosur nga forcat e armatosura jugosllave ndërsa furnizimet e tyre janë plaçkitur. Gjatë gjuajtjes së një traktori me mjete ushqimore për refugjatët më 24 shtator 1998 janë vrarë disa pjesëtarë të Shoqatës Humanitare "Nënë Tereza". Sjelljet kriminale të Prokurorisë jugosllave nuk mbështeten vetëm nga partitë që janë në pushtet në Serbi (socialistët dhe radikalët e Sheshelit) por edhe nga opozita ("demokratët" e Dindic dhe nacionalromantikët e Drashkoviçit) me përjashtim të Unionit Qytetar (të parëndësishëm) të Vesna Peshiçit dhe të Malit të Zi.
Udhëheqja jugosllave bashkëpunon shumë ngushtë me mafien e Beogradit, me Arkanin i cili është edhe deputet në Kosovë. Bashkëpunime të tilla në Jugosllavi kanë traditë (shih shënimin.xxxix), por kjo në kohën e Titos kufizohej në institucionet e sigurimit shtetëror. Sot udhëheqja jugosllave mbështetet kryesisht në aparatin e sigurimit shtetëror. Mu për këtë, gërshetimi i tyre me mafian është shumë i dendur. Kështu në varrime të udhëheqësve të gangsterëve shihen politikanë të rangut të lartë, edhe Millosheviqi. Ndodh që me ndihmën e mafias ata të pastrojnë llogaritë (xliv) sa që është e vështirë të dallosh kufinj të qartë ndërmjet mafias dhe udhëheqjes politike.
Veprimet jugosllave në Kosovë gjatË 1998 kanë shumë ngjashmëri me veprimet jugosllave në Luftën e Bosnjës. Në ngjashmëri me atje, Millosheviqi, Shesheli, Arkani dhe njerëzit e tyre provojnë nëpërmjet vrasjeve masive dhe terrorit që ta dëbojnë një popull të tërë nga vendi i vet. Metodat e përdorura janë deri në detaje të ngjashme. Ashtu si atje edhe këtu popullsia keqtrajtohet rëndë, me shpresë që dikush do të mbrohet me armë. Atje ku kjo nuk ka suskses, iskenohen incidente (xlv). Më pas rrethohen vendbanime të tëra dhe vihen në breshërinë e artilerisë dhe snajperëve. Kështu që popullsisë nuk i mbetet gjë tjetër veç ikjes. Në këtë mënyrë mundohen që pjesë të ndryshme strategjike të vendit të "pastrohen" nga popullsia. Në të njëjtën kohë ofrohen "kolonë" të armatosur për t'u vendosur atje.
Në të ardhmen RJ planifikon një regjistrim të popullsisë dhe tentohet që si qytetarë "jugosllavë", rrjedhimisht me të drejtë banimi në Kosovë, të njihen të gjithë ata të cilët marrin pjesë në rregjistrim (Veçernji Novosti, Beograd, 3004.'98). Këtë shqiptarët nuk do ta pranojnë ngase masat e tilla të pushtetit jugosllav i konsiderojnë si të kundërligjshme. Rrjedhimisht ata do të klasifikohen si të pashtet dhe nuk do t'u njihet e drejta e atdheut në Kosovë dhe do të konsiderohen si "mysafirë" të ardhur nga "kush e di se ku" (shih shënimin 23).