Çfarë thonë të huajt për Shqiptarët?

[Zero Cool]

Të huaj që shkruajnë ose flasin për virtytet e larta të shqiptarëve, etnokulturën, trimërinë, etj



Ami Bue: “Shqiptarët janë njerëz më të bukur në Perandorinë osmane”.

B. Vranisheviq: Piktor nga Vojvodina: “Është mrekulli ta shohësh popullin trim luftëtar shqiptar... Ata nuk lodhen për pasuri e luks... gjithmonë janë të aramtosur, madje edhe gratë të cilat njihen nga shikimi i tyre krenar dhe të ecurit të sigurtë... Lumturinë nuk e kërkojnë te bukuria, por në kënaqësinë e tyre, të burrit të vet, të fëmijëve dhe popullit të tyre”.

Bajroni: “Shqiptarët me kostumet e tyre bëjnë një pejsazh më të mrekullueshëm në botë... Shqiptarët janë raca njerëzore më e bukur që ekziston, trima më të fortë se kështjellat e tyre”. Për dy nipërit e Ali Pashë Tepelenës, ka thënë: “Janë krijesa më të bukura që më ka zënë syri... Femra shqiptare vetëm njërit ja fal trupin dhe zemrën”.
Branton. Ky publicist, ka shkruar: “Shqiptarët ishin themeluesit e kalorësisë së lehtë (franceze – R.N.) dhe se me ushta të gjata (armë – R.N.) dhe me flamurkat në majat e tyre, e nisnin betejën, duke u sulur me vrul mes rreshtave të armikut dhe jepnin goditje duke krijuar pështjellim”. (“Fakti”, 3 nëntor, 2005 – Luan Rama)

Dekani: “Populli shqiptar është i shëndoshë, i durueshëm, i gjallë, me dinjitet dhe mjaft i ditur”.

Eriksoni: misionar amerikan: “Nuk ka popull më shpirtmirë e më të sjellshëm (gjentil) në Evropë se shqiptarët. Ata, përbëjnë një element të fuqishëm burrërie. Mblidhen me besnikët më të adhe dhe japin jetën për fjalën e dhënë”.

Fal Majeri “Shqiptarët me armë të vetme burrërinë dhe shpirtin luftarak, u rruajtën për 1000 vjet dhe arritën të mbijetojnë... Kryengritja greke e shek. XIX, që shpëtoi Greqinë nga zgjedha turke, qe vepër e shqiptarëve”.

Fransua Pukëveli: “Shqiptarët që mund të quhen shiitë të Perandorisë së Lindjes...janë plot entuziazëm për atdheun e tyre dhe për të flasin vetëm në superlativ... Nuk ia ndajnë kurrë sytë maleve të Epirit... Mbajnë mend mirë pavarësinë që e gëzonin”.

Gerard de Nerval: “Ngado që ishin shqiptarët shiheshin si luftëtarë kryenecë që nuk e përfillnin vdekjen”.

Gligor Përliçev: “Të gjithë shqiptarët janë zemërgjërë, mendjemprehtë dhe mirënjohës të mëdhenj; janë mikpritës dhe të besës si asnjë komb tjetër, të ndershëm, thellësisht liridashës dhe të patrembur në luftime…”.

Ibn Kemali. Historian osman: “Shqiptarët e ndezën zjarrin e luftës, morën në duart e tyre ushtat, të cilat u ngjanin gjarpërinjëve helmues, dhe qëndruan në grykat e shpellave. Ata luftuan deri në kohën e mbrëmjes... Kur lufta pushoi, ata porsi lumenj vërshuan mbi ushtrinë tonë dhe e thyen atë...”.
Jovan Haxhivasileviq. Më 1918 shkruante se shqiptarët e Dibrës kurrë nuk i kanë zbatuar urdhërat dhe reformat e sulltanit, pushtetit turk aty ka qenë vetëm formalisht.

Lamartini. “Nuk ka pendë as penel që mund të shprehë sakrificën heroike të banorëve (të Shqipërisë) në luftrat që kanë bërë kohëve të fundit, më shumë se askush tjetër, për çlirimin e Greqisë”. Ai për shqiptarët ka shkruar edhe këtë: “Ky komb e ky popull nuk merret nëpër këmbë… Kjo është toka e heronjëve të të gjithë kohrave… Homeri aty gjeti Akilin, Grekët Aleksandrin e Madh, Turqit Skenderbeun, njerës këta të së njejtës racë, të të njejtit gjak e të së njejtës gjini”.

M. Huacunthe Hecquard: “Në asnjë vend të botës femrat nuk janë më të respektuara dhe nuk ushtrojnë një veprimtari më të fuqishme se shqiptaret dhe se disa nëna shqiptare kanë përzënë prej shtëpisë bijt e vet, pasi ata ishin larguar nga fronti i luftës, ato i kishin kthyer në fushën e betejës”.

M. Ritton: “Gratë arvanitase janë më të pastra se gratë greke”.

Madam Senja. Greke, nënë e një poeti francez: “Vallja e njohur “hasapikos”, që kërcehej nga arvanitasit e konkretisht nga kasapët, “përbënte një rishfaqje skenash luftëtarësh të vjetër qysh nga epoka e Aleksandrit të Madh”.

Maksimilian Lambec: “Historia e vërtetë botërore do të shkruhet vetëm atëherë, kur në hartimin e saj do të marrin pjesë edhe shqiptarët”.

Marco Nese. Ky shkencëtar ose shkrimtar italian, në një vepër të vet, të 3 dhjetorit 2004, ka theksuar se pas kapitullimit të Italisë, më 8 shtator 1943, kur Gjermania e shpalli ushtrinë italiane për dezertore dhe vendosi ta dënojë me vdekje, 20.000 ushtarë italianë shpëtuan jetën duke u fshehur nëpër familjet shqiptare. “U veshën me kostume kombëtare vendase, mësuan ndonjë fjalë shqip, etj”

Marieta Vasilesku. Kjo rumune filoshqiptare, në një rast ka thënë se ka parë një ëmbëltor të Sharrit, shqiptar, i cili edhepse flente me hanxharën nën jastëk, ishte njeriu më besnik, më i ndershëm dhe më i guximshëm i Bukureshtit.

Michael Attaleiates. Kronist bizantin. Në v.1034, ka shkruar: “Arvanitët janë njëri nga popujt më të çuditshëm. Ata nuk i ka bindur Roma as katolicizmi, nuk e di se sa sukses do të kemi ne. Ata i mbahen ende origjinës së tyre pagane dhe nuk e braktisin vendin”.

Pallavçini. Ambasador në Stamboll: “Kryengritja e Shqipërisë së Veriut (më 1910), e çoi Turqinë në gjendje tejet kritike, jetë a vdekje për qeverinë turke”.

Pushkini: “Vetëm gjatë një beteje në Revolucionin rumun, mernin pjesë 700 shqiptarë”.

Rozher (1922): “Shqiptarët trajtojnë mikpritjen si një rit të shenjtë. Ata nuk dinë si ta falenderojnë mikun që e ka nderuar duke kaluar pragun e shtëpisë së tyre”.

Seneshali i Madh. Gjeneral i shquar nga Normandia, i shek. XVI: “Sllavët, janë të pamëshirshëm në luftë, vrasin këdo që arrijnë dhe nuk zënë asnjë rob lufte, ndaj edhe ne ua bëjmë njësoj. Sa për shqiptarët, ata kanë sjellje krejtësisht tjetër dhe sillen njerëzisht ndaj robërve të zënë... në ushtrinë e mbretit Luigj XII, ishte formuar një gradë prej 1200 shqiptarësh, të cilët treguan trimëri aq të shkëlqyer, sa që u bënë simbol i armatave franceze për afër një shekull të tërë. Kështu që, mbretërit e tjerë të Francës, për komandant të ushtrisë emëronin gjithënjë ndonjë shqiptar, siç ishte, fjala vjen, gjenerali Duka i Brisakut, etj.

Sreten Vukosavleviq. Deputet serb: “Lëvizja kaçake ka qënë një profesion fisnik dhe elegant me të cilin merreshin njerëz të guximshëm dhe të zot, të ndihmuar nga populli, prandaj edhe pushteti sërb nuk ua delte dot në krye”. Ndërsa, ministri i Punëve të Brendëshme, M. Vujiqiq, shton: “Shqiptarët e kanë patur traditë “kaçakllëkun”, sepse kanë dashur të jetojnë të lirë dhe të pavarur”. Kosta Novakoviq, thekson se “kaçakët janë njerëz që bëjnë kurban të gjitha: shtëpi, mall, katandi dhe marin malet ku formojnë çeta komitësh dhe luftojnë kundër barbarizmit të ushtrisë dhe policisë serbe”. Edhe Nushiqi, në mënyrë indirekte e arsyetonte Lëvizjen kaçake. Mosha Pijade, ka pranuar që kaçakët kanë luftuar kundër zgjedhës së rëndë serbe, që do të thotë e ka arsyetuar veprimin e tyre.

Stadtmuller: “Lufta greke për liri, nuk mund të mendohej pa elementin shqiptar”. (Sidomos, pa Ali Pashë Tepelenën, i cili e nxiti Kryengritjen e v. 1821, dhe pa të cilin edhe sikur të fillonte ajo kryengritje, “do shuhej qysh në djep” – thuhet në literaturën historike).

Tacit: “Ilirët janë një popull i fuqishëm, me sy të errët, të matur, guximtarë, kryelartë që nxjerr ushtarë të mirë”.

Timotheos: “Shqiptarët janë më luftarakët e botës”.

Tit Livi: “Romakët janë qytetëruar nga etruskët”. (toskët – R.N.)

Vuk Karaxhiq: “Ne Serbët duhet të marrim shembullin e shqiptarëve të cilët i përkasin - tri feve e konsiderojnë njëri tjetrin bashkëkombas dhe shqiptari musliman i vret 10 turq për një shqiptar të krishterë, ndërsa shqiptari katolik i vret 10 itlianë për një shqiptar musliman apo orthodoks dhe poashtu shqiptari orthodoks i vret 10 grekë për një shqiptar musliman ose katolik”. Përndryshe, Karaxhiqi ka treguar interesim për shqiptarët, siç ishte edhe botimi shqip i “Dhjatës së Re”, botuar në Korfuz më 1827. Mirëpo, objekti i interesimit të Vuk Karaxhiqit është edhe historia e shqiptarëve, sidomos periudha e Gjergj Kastriotit-Skënderbeut dhe personaliteti i tij. Librin “Jeta e Gjergj Kastriotit” e parapagoi për vete, për konsullin rus në Dubrovnik, si dhe për personalitetet e tjera të jetës letrare, historike e kulturore të Serbisë. Ai mblodhi edhe 13 këngë popullore shqipe të cilat në vitin 1830 ia dërgoi Jernej Kopitarit. Këto këngë u botuan në “Zbornik filoloshkih i lingvistçkih studija” më 1921, me titull “Arnautske pjesme” (“Këngë shqiptare”)”. Përndryshe, sipas dr. Jashar Rexhepagiqit, Vuku ka ditur pak edhe shqipen.

Xhorxh Fred Uiliams: “Nuk ka popull më shpirtmirë e më gjentil në Evropë se shqiptarët”.

[sherri]

[emine]

Postimi origjinal është bërë nga sherri

DHe per ket jam betuar
Askujt udhen s'kam per t'a leshue!!!

[Zero Cool]

Njëri ndër ata që më përkushtim të veçantë studioi etnografi në dhe arkeologjinë e popullit tonë është Qiro Truhelka. Truhelka, me një përvojë të madhe në fushën e mbledhjes së folklorit, tregimeve dhe krijimtarisë tjetër nga goja e popullit, për disa dhjetëvjeçarë me këmbëngulje të madhe, sfi doi të gjithë albanologët e tjerë të kohës, duke mbledhur shumë këngë popullore në gjuhën shqipe




Qiro Truhelka, sipas dorëshkrimeve autografe që ruhen në Kroaci, kishte fi lluar që në vitin 1889 të mblidhte në terren, krahinën e Pollogut leksikun dhe folklorin shqiptar, duke qenë mysafi r i Rashid Bexhet Gjokës, ndërsa në verën e vitit 1890 kishte qenë dy muaj në jug të Shqipërisë dhe në gusht të po atij viti për një muaj qëndroi në Prizren dhe rrethinë

Interesimi i studiuesve dhe krijuesve kroatë për shqiptarët është mjaft i hershëm, daton që nga Mesjeta, për të arritur kulmin në shekullin XIX me “Lëvizjen Ilire”, lëvizje kjo që përpiqej për pavarësi dhe njohje të kombit kroat, e cila shikonte në të kaluarën e popullit shqiptar shumë ngjashmëri dhe pika takimi. Studiues, historianë e krijues më në zë të Kroacisë, në studimet dhe krijimet e tyre u morën me Gjergj Kastriotin Skënderbeun. Janë të njohura studimet historike, por edhe krijimet e shumta letrare, dramat, poezitë e romanet.
Njëri ndër ata që më përkushtim të veçantë studioi etnografinë dhe arkeologjinë e popullit tonë është Qiro Truhelka. Truhelka, me një përvojë të madhe në fushën e mbledhjes së folklorit, tregimeve dhe krijimtarisë tjetër nga goja e popullit, për disa dhjetëvjeçarë me këmbëngulje të madhe, sfi doi të gjithë albanologët e tjerë të kohës, duke mbledhur shumë këngë popullore në gjuhën shqipe, (të cilat mbetën në dorëshkrim dhe ende janë të pabotuara), tregime shqipe, një pjesë të të cilave i botoi në vitin 1905 me titullin “Arnautske priće“ /Përrallat shqiptare/ por kanë mbetur edhe shumë sosh të pabotuara. Tregimet, fjalët e urta popullore, doke e zakone nga krahina të ndryshme shqiptare, veçanërisht nga Pollogu i Maqedonisë, Jugu i Shqipërisë dhe Prizreni i Kosovës, gjëegjëzat, përshkrimet e veshjeve popullore të kohës etj., kanë mbetur në dorëshkrim, të shkapërderdhura nëpër arkiva e biblioteka të ndryshme të Kroacisë, të cilat mendojmë ne, janë me mjaft interes për t’u botuar.
Gjatë kërkimeve tona shumëvjeçare në Kroaci, kemi shfletuar pothuajse gjithë krijimtarinë e Qiro Truhelkës që është e pabotuar. Një pjesë të mirë të saj e kemi riprodhuar në mikrofi lm, fotokopjuar e kohëve të fundit edhe skanuar. Me qindra faqe nga këto dorëshkrimi i kemi dhuruar para disa vjetësh Bibliotekës Kombëtare Universitare të Kosovës në Prishtinë, me dëshirën më të mirë që specialistët e fushave përkatëse të mund të merren me to, për t’i studiuar e botuar. Ndërsa vitin e kaluar, Qendrës së Studimeve Albanologjike në Tiranë, i kemi dhuruar po ashtu një fl etore të skanuar me dorëshkrime të Q. Truhelkës, të cilat shpresojmë se një ditë do të shohin dritën e botimit.
Janë të shumta punimet shkencore të botuara nga ana e Qiro Truhelkës, ku ai është marrë drejtpërdrejtë apo tërthorazi me historinë e Ilirëve dhe shqiptarëve. Në veprën e tij me titull “Kujtimet e një pionieri” (Uspomene jednog pionira, Zagreb, 1942), në f. 90-91, shprehimisht shkruan për motivet dhe qëllimet që e shtynë të merret me studimin e historisë së lashtë shqiptare, me traditën, gjuhën dhe folklorin shqiptar: “Që në fi llimet e punës sime vërejta mungesën e madhe të studimeve me të cilat në atë kohë merrej shkenca, se mbi të gjitha për studimin e çështjes ballkanike nuk u gjet askush që më për së afërmi të studionte gjuhën, traditën dhe kulturën shqiptare, relikte këto të vetme të banuesve të hershëm ilirë, të pjesës Perëndimore të Gadishullit Ballkanik. Duke qenë i vetëdijshëm se pa këtë njohuri fi llestare nuk mund të arrihen rezultate të pakontestuara për lashtësinë e Bosnjës, as të ndriçohet drejt problemi ilir, i cili në vazhdimësinë e gërmimeve arkeologjike në Glasinac, gjithnjë e më shumë imponohej si domosdoshmëri, vendosa të mësoj gjuhën shqipe, në çfarëdo mënyre. Kjo qe për mua një punë shumë e vështirë, sepse në atë kohë nuk ekzistonte ndonjë gramatikë ose fjalor i përshtatshëm, përveç atyre që në Shkodër, kishin botuar Jezuitët për nevojat e tyre shkollore, por që nuk kishin vlera praktike. Më kishte mbetur vetëm një mundësi: të mësoj gjuhën shqipe përmes ndonjë kurbetçiu shqiptar, të cilët në numër të madhe vinin në Sarajevë, në stinën e verës, kurse në vjeshtë ktheheshin nëpër shtëpitë e tyre me fi timet e tyre si pastiçerë, salepxhi, bozaxhi apo hallvaxhi. Fati më dërgoi te një mysliman me emrin Rashid Bexhet Gjoka, i cili ishte nga Tetova (sipas turqishtes Kallkëndelene), pra nga një zonë, në të cilën gjuha shqipe ishte mjaft e pasur dhe ai tregoi gatishmëri të madhe që të më mësojë gjuhën shqipe. Mirëpo që në fi llim lindi një vështirësi, sepse ai nuk dinte mirë kroatishten, kurse njihte shumë mirë turqishten. Atëherë ftova ndërmjetësuesin tim, sheh Mustafë Salihagiqin, që të jetë përkthyes. Kështu fi lloi një stërvitje e çuditshme gjuhësore, sipas së cilës tekstet shqiptare nëpërmjet turqishtes i përkthenim në kroatishte. Rashidi ishte nga zemra e Ballkanit, nga një zonë, që atëherë hermetikisht ishte e shkëputur nga çfarëdo ndikimi modern, por që ishte djep i vërtet i thesarit të patjetërsuar autokton folklorik. Në këtë mënyrë fi lluam të regjistronim këngët shqipe, të cilat unë pasi që i shënoja i rilexoja me zë, që Rashidi të më konfi rmonte se i kisha shënuar drejt. Pastaj me ndihmën e sheh Mustafait më përkthente fjalë për fjalë këngën, format e ndryshme gramatikore të fjalëve, duke u përpjekur t’i qëndronte sa më besnik origjinalit. Kështu pa u vërejtur, për një kohë të shkurtër fi tova dy gjëra: materialin leksikor dhe pasqyrën gramatikore të shqipes dhe njëkohësisht regjistrova një numër të konsiderueshëm këngësh, fjalëve të urta, gjëegjëzave etj., e pa ashtu m’u dha mundësia të bëja edhe një përshkrim të hollësishëm të zakoneve të ndryshme popullore shqiptare”.
Jo pa qëllim zgjodhëm këtë citat nga vepra autobiografi e Truhelkës, sepse na njeh për së afërmi me sfi dat që ai kaloi për mësimin perfekt të gjuhës shqipe. Në fakt, Qiro Truhelka, sipas dorëshkrimeve autografe që ruhen në Kroaci, kishte fi lluar që në vitin 1889 të mblidhte në terren, krahinën e Pollogut leksikun dhe folklorin shqiptar, duke qenë mysafi rë i Rashid Bexhet Gjokës, ndërsa në verën e vitit 1890 kishte qenë dy muaj në jug të Shqipërisë dhe në gusht të po atij viti për një muaj qëndroi në Prizren dhe rrethinë.
Një interes të veçantë për leksikologjinë shqiptare ka fjalori “Gjermanisht – Shqip” i Qiro Truhelkës, në më shumë se katër mijë (4 mijë) fjalë shqipe, që në dorëshkrim ruhej në bibliotekën e sektorit të Romanistikës pranë Universitetit të Zagrebit. Në vitin 1994 ne e zbuluam këtë dorëshkrim krejt rastësisht, i cili për shkak të pakujdesit të bibliotekares, e cila nuk njihte gjuhën shqipe e as gjermanishte e kishte vënë në stivën e gjërave që duhej të shkatërroheshin. Pas një pune përgatitore, rreth njëvjeçare, ne e përgatitëm për botim këtë fjalor, duke botuar komplet faksimilet e origjinalit, pastaj transkriptimin dhe transliterim në gjuhën e sotme shqipe. (shih faksimilen e kopertinës që sjellim si ilustrim). Fjalori përveç fjalëve të zakonshme, ka edhe fjali të tëra në gjuhën shqipe, pastaj shprehje e fraza popullore të cilat janë një realitet i vërtetë ose siç e pohon edhe Truhelka më vonë “thesar i patjetërsuar autokton” i gjuhës shqipe për disa krahina nga ku u vol lënda leksikore. Për përgatitjen e fjalorit gjermanisht shqip, Qiro Truhelka punoi rreth dhjetë vjet. Fjalorin e përfundoi në nëntor të vitit 1899. Në fund të fjalorit është edhe një gramatikë e shkurtër, përmbledhëse e gjuhës shqipe.
E tërë krijimtaria e Truhelkës për sa i përket albanologjisë mund të ndahet në dy grupe të mëdha: studimet rreth lashtësisë së iliro-shqiptarëve, përkatësisht lidhjet iliro-shqiptare, duke fi lluar nga gërmimet e shumta arkeologjike e deri te botimi i autorëve të lashtë për Ilirët dhe në grupin e dytë: botimi i thesarit të kulturës popullore shqiptar, mbledhja e tij dhe studimet e shumta rreth këtij thesari, pothuajse të gjitha të pabotuara.

vijon

[Zero Cool]

vijimi

Truhelka është ndër të parët, duke shfrytëzuar rezultatet e gjetjeve arkeologjike që si edhe disa arkeologë e fi lologë të tjerët europianë mbrojti me këmbëngulje teorinë e prejardhjes ilire të shqiptarëve. Ndërsa për vazhdimësinë etnike dhe kulturore iliro-shqiptare ai ishte i bindur se shumë forma të kulturës materiale dhe shpirtërore dhe ato të besimeve të banorëve të sotëm të Gadishullit Ballkanik, sidomos të pjesës perëndimore të tij, ku në rend të parë janë shqiptarët, tërheqin rrënjët e tyre nga thellësitë e parahistorisë duke qenë popuj autoktonë – vendorë.
Një kontribut të veçantë Truhelka dha edhe në fushën e letërsisë gojore, ku pos që mblodhi, sistemoi e përgatiti për botim disa prej këngëve shqipe, (një numër jashtëzakonisht të madh të tyre, në më shumë se një mijë faqe dorëshkrim i la të pabotuara), ai tregoi se njihte në thellësi problematikën e letërsisë gojore shqiptare, duke bërë komente, shkrime e studime të veçanta nga kjo fushë. Është interesant fakti se Truhelka nxjerr si përfundim në studimet e tij origjinën indoeuropiane të përrallave dhe këngëve shqiptare, në bazë të materialit që kishte mbledhur dhe studiuar. Ai ishte i entuziazmuar me letërsinë gojore shqiptare, duke shprehur një admirim të veçantë për të. Në mënyrë të posaçme e kanë tërhequr këngët epike për të cilat mendon se ato më së miri pasqyrojnë shpirtin dhe tiparet karakteristike të shqiptarëve, pra ai përmes kësaj letërsie gojore ka dashur të ndërtojë vazhdimësinë shpirtërore të popujve që jetuan në Gadishullin Ballkanik që nga lashtësia e deri me sot. Si mbledhës dhe botues të letërsisë gojore dhe përrallave shqiptare, ai zë një vend me rëndësi jo vetëm tek albanologët kroatë, por edhe ata botërorë, sepse është ndër të parët që provoi të shpjegojë rrënjët e saj të thella dhe rëndësinë e saj brenda kornizave indoeurpoiane të letërsisë gojore.
Interesimi i Qiro Truhelkës për albanologji nuk ishte i kufi zuar vetëm një fushën e folklorit, përkatësisht mbledhjes dhe botimit të tij, por ai u interesua në mënyrë të veçantë për gjuhën, të drejtën zakonore (kanunet shqiptare, përshkrime të disa normave nga këto kanune ruhen në dorëshkrim që janë para atyre të Sh. Gjeçovit), besimet, doket, ritet e ndryshme, thënë ndryshe, ai tregoi interesim për jetën, në kuptimin e mirëfi lltë të fjalës, e shqiptarëve, sepse ai te këto elemente vërente momente të lashtësisë së një vazhdimësie të pandërprerë shpirtërore dhe kulturore te popujt që jetuan dhe jetojnë në Gadishullin Ballkanik.

Kush është Qiro Truhelka?

Qiro Truhelka ka lindur në Osjek më 2 shkurt të vitit 1865 në një familje me traditë intelektuale. Në Osjek ai mbaroi shkollën fi llore dhe gjimnazin. Studimet për arkeologji dhe histori të artit i vazhdoi në Zagreb. Në vitin 1886 emërohet kustos i Muzeut të Sarajevës në Sarajevë. Ndërsa në vitin 1888 themelon “Zemaljski muzej u Bosni i Hercegovini” ku ai emërohet drejtues i tij. Në fi llim të punës së tij si arkeolog bën kërkime në kompleksin e Debeli Brdos jo larg Sarajevës. Gjatë kërkimeve arkeologjike në vitet 1888- 1897 përgjatë gjithë Bosnjës dhe Hercegovinës ka zbuluar lokalitete të shumta arkeologjike me vlera të jashtëzakonshme për atë pjesë të Ballkanit. Ndërsa kërkimet më të rëndësishme arkeologjike nën drejtimin e Truhelkës janë bërë në Donjo Dubini jo larg Savës, afër Bosansko Gradishës. Sintezën e zbulimeve të tija e boton në vitin 1904 së bashku me 104 ilustrime shumë cilësore. Studimet e tija më të rëndësishme nga fusha e arkeologjisë dhe disiplinat tjera ai i botoi në revistën prestigjioze që botohej kroatisht dhe gjermanisht njëkohësit, të cilën ai e drejtonte “Glasnik Zemaljskog Muzeja BiH.” Në vitin 1921 pushohet nga puna për shkak se kundërshtoi formimin e Mbretërisë serbo- kroato-sllovene, ndërsa në vitin 1922 pensionohet edhe pse ishte vetëm 57 vjeç. Duke pasur shpirt kërkuesi dhe studiuesi ai menjëherë pas pensionimit shkon për të punuar në Universitetin e Shkupit, sepse emri dhe fama e tij tashmë ishin ndërkombëtare. Në vitin 1931, Universiteti i Shkupit e falënderon për kontributin e dhënë dhe e pushon nga puna! I mërzitur nga gjithë këto të papritura ikën për të jetuar tek e motra Jagoda, edhe kjo një poete e njohur, kroate. Vdes në Zagreb, më 18 shtator të vitit 1942.

Disa nga veprat kryesore të dr. Qiro Truhelkës janë:

Starobosanski pismeni spomenici (1894), Starobosanski natpisi (1895), Slavonski banovci (1897), Osvrt na sredovjene kulturne spomenike Bosne (1900), Djevojaki grob (1901), Dravno i sudbeno ustrojstvo Bosne u doba prije Turaka (1901), Kraljevski grad Jajce (1904), Nai gradovi (1904), Arnautske prie (1905), Crtice iz srednjeg vijeka (1908), Dubrovake vijesti o godini 1463. (1910), Tursko-slavjenski spomenici dubrovake arhive (1911), Gazi Husrefbeg (1912), Kulturne prilike Bosne i Hercegovine u doba prehistoriko (1914), Historika podloga agrarnog pitanja u Bosni (1915), Das Testament des Gost Radin (1916), Stari turski agrarni zakonik za Bosnu (1917), Konavoski rat 1430. - 1433. (1917), Nekoliko misli o rjeenju bosanskog agrarnog pitanja (1918), Sojenica kao ishodite pontifikata (1930), Starokranska arheologija (1931), O porijeklu bosanskih Muslimana (1934), Studije o podrijetlu. Etnoloka razmatranja iz Bosne i Hercegovine (1941), Uspomene jednog pionira (1942), ndër të tjera Q. Truhelka ka botuar edhe në „Albaninë‰ e Faikë Konicës studimet e tija.


Kopertina e një fletorje me dorëshkrime autografe të Truhelkës



Kopertina e fjalorit gjermanishtshqip te Qiro Truhelkes botuar me 1995



Doreshkrime autograf të Truhelkës me këngë shqiptare të pa botuara



Doreshkrime autograf të Truhelkës me këngë shqiptare të pa botuara

[Zero Cool]

KËNGË SHQIPTARE (Botuar më 1913)





Fernand Hauzer, Francë

Ah, sikur e shtrenjta liri
Të dëbohej nga trualli ynë ndonjëherë
Ne, shqiptarët deri tek i fundmi njeri
Do të iknim nga Shqipëria e mjerë!

Popujt e Ballkanit po ngrihen me flamurë në dorë,
Po çohen në këmbë ata që ishin skllevër,
Tashti është radha jonë, o malësorë,
Të vëmë në jetë ëndrrën e vjetër.
Skënderbeu mundi dikur Mehmetin e Dytë,
Sulltanin që e mposhti Bizantin!
Si gjyshërit tanë që u shkreptinin sytë,
Turqit i detyruam të ndalin revanin.

Nëse sot u këputën zinxhirët otomanë,
Le të mos farkëtohen zinxhirë të tjerë!
Të mos lëmë të na shkelin armiqtë tanë,
Le të zgjedhim midis nesh prijës me vlerë.

Ah, sikur e shtrenjta liri,
Të dëbohej nga trualli ynë ndonjëherë,
Ne, shqiptarët deri tek i fundmi njeri
Do të iknim nga Shqipëria e mjerë!

Botuar më 1913

Përkthyer nga: Anton PAPLEKA

[elvio]

Virtyte qe ekzistonin ,edhe tashme te venitura.

Krasniqi s'ka permend moralin i cili ka qene nder primaret,edhe tashme?????????????????????

[Zero Cool]

Johan Georg fon Han





Shkencëtari gjerman Johan Georg fon Han (Johann Georg von Hahn, 1811-1869) konsiderohet si babai i albanologjisë. Ai ka lindur në Frankfurt am Main dhe studioi drejtësi në Gisen (Giessen) dhe në Hajdëlberg (Heidelberg). Nga viti 1834-1843 punoi për ministrinë e drejtësisë së Mbretërisë së re Greke. Nga 1843-1847 ishte konsull prusian në Athinë dhe pas kësaj periudhe u emërua zëvendëskonsull austriak në Janinë, ku ra në kontakt me shqiptarët dhe filloi të mësonte shqip. Në fund, më 1851, u emërua konsulli austriak në ishullin Siros.
Gjatë viteve të qëndrimit në Janinë, Hani bëri tre udhëtime në Shqipëri dhe mblodhi të dhëna për historinë, filologjinë dhe folklorin shqiptar. Ky material u botua në veprën e tij themelore në tre vëllime “Albanesische Studien” (Studime shqiptare), Jena 1854, e cila i hodhi themelet e albanologjisë. Shquhet gjithashtu per vëllimin “Griechische und albanesische Märchen” (Përralla greke dhe shqiptare), Lajpcig 1864, dhe për rrëfimet e ekspeditave të tij në Ballkan: “Reise von Belgrad nach Salonik” (Udhëtim nga Beogradi në Selanik), Vjenë 1861, dhe “Reise durch die Gebiete des Drin und Vardar” (Udhëtim nëpër viset e Drinit e të Vardarit), Vjenë 1867, 1869.

Në ekspeditën e fundit nga gushti në nëntor 1863 Hani dhe bashkudhëtarët e tij udhëtuan nga Durrësi dhe Shkodra nëpër lumin Drin për në Prizren në Kosovë, në Maqedoninë perëndimore. Pastaj duke kaluar luginën e Vardarit erdhën në Selanik në detin Egje. Interesat e Hanit në Shqipëri dhe në Ballkanin jugperëndimor ishin të shumëllojshme dhe, gjatë këtij udhëtimi, përveç albanologjisë, i hodhi, mbase paditur, edhe themelet e historisë së fotografisë në Ballkanin jugperëndimor. Ekspedita e vitit 1863 rezultoi në një koleksion prej pesëdhjetë fotografish – nga më të hershmet në rajon.

Hani kishte filluar ta përgatiste ekspeditën në lumin e Drinit në fillim të viteve 1860, kur tha: “…është më pak i njohur se të gjithë lumenjtë e Evropës megjithëse derdhet në Adriatik jo më shumë se dhjetë milje nga kufiri jugor i territorit perandorak (të Austro-Hungarisë). Askush para meje nuk ka kryer udhëtimin njëzetditësh midis bregdetit dhe pikës ku bashkohet degat e lumit.” Kryeduka Maksimilian (1832-1867), i cili më vonë do të bëhej Perandori i Meksikës (mbretëroi 1864-1867), u entuziazmua me projektin dhe premtoi t’ia siguronte mjete të thjeshta të lundrimit për atë. Më 23 qershor 1863, Hani i dërgoi një letër Akademisë së Shkencave në Vjenë, duke kërkuar një fotograf kompetent i cili do ta shoqëronte dhe do të bënte fotografi të qyteteve dhe të terrenit malor. Akademia propozoi njëzetepesëvjeçarin Jozef Sekeli (Josef Székely) dhe dha në dispozicion fondet e duhura për ekspeditën.

Jozef Sekeli

Fotografi vjenez, doktor Jozef Sekeli (1838-1901), ka lindur ne Shymeg (Sümeg) afër liqenit të Balatonit në Hungarinë perëndimore dhe ndoqi shkollën në Sombateli (Szombathely). Më vonë studioi në Universitetin e Vjenës të cilin e mbaroi në vitin 1860 me një diplomë magister në farmakologji dhe në vitin 1862 me një doktoraturë në kimi. Ai dha mësim në universitet për një kohë të caktuar dhe pastaj hapi një studio fotografike në Heinrichshof përballë ndërtesës së operës në Vjenë. U bë fotograf profesionist me famë. Në vitin 1867 ai fitoi çmimin e bronxtë në Panairin Botërore në Paris (ndoshta me fotografitë e Shqipërisë) dhe më 1878 fitoi në Paris çmimin e argjendtë.

[Zero Cool]

Ekspedita

Johan fon Han u nis nga konsullata e tij në ishullin Siros dhe mbërriti në Durrës më 12 gusht 1863. Aty shënoi: “Qyteti s’ka ndryshuar që prej vizitës sime të fundit para trembëdhjetë viteve, as pesëdhjetë banorë më shumë nuk ka.” Ai ngjiti luginën e Erzenit, duke kaluar Ndroqin, dhe vazhdoi nëpër fushën bregdetare për në Shkodër. Aty më 31 gusht 1863, e gjeti Sekelin dhe togerin e marinës Herman fon Shpaun (Hermann von Spaun, 1833-1919) të cilët kishin arritur nga Tivari. Gjithashtu në grup ishin miku i vjetër i Hanit, Doktor Auerbah (Auerbach), i cili prej vitit 1845 kishte qenë mjek familjar i beut të Vlorës, si dhe prifti françeskan, Ëngjell Bardhi.

Në Shkodër, Sekeli bëri tetë fotografi të mahnitshme, pa dyshim fotografitë e para të qytetit dhe të kalasë së tij hijerëndë. Pas kësaj, ekspedita u nis në dy anije në lumin Drin, duke kaluar Dejën, Vjerdhën, Shurdhahun, Komanin (dy fotografi) dhe Dukagjinin. Lumi u bë gjithnjë e më i ngushtë dhe pranë Toplanës kalimi u bë i pamundur. Sekeli, i cili kishte sjellë pajisje të rënda fotografike me vete, u detyrua të kthehej në Shkodër me anije, kurse pjesa tjetër e ekspeditës vazhdoi rrugën me këmbë.

Grupi u ribashkua në Prizren i cili në atë kohë ishte qyteti më i madh i Shqipërisë. Prizreni kishte rreth 46.000 banorë, prej të cilëve 36.000 myslimanë, 8.000 bullgarë dhe vlleh, dhe 2.000 katolikë. Kishte jo më pak se njëzetegjashtë xhami, si dhe dy kisha ortodokse dhe një kishë katolike. Në krahasim me të, Shkodra, Durrësi dhe Vlora ishin fshatra. Këtu, në fillim shtatori 1863, Sekeli bëri pesë fotografi. Pas Prizrenit, ekspedita u kthye në Drinin e Zi dhe vazhdoi në drejtim të jugut për në Dibër. Kjo krahinë ishte krejtësisht e panjohur dhe gëzonte një nam të dyshimtë. Hani shkroi: “Po kaq e panjohur se pjesa e poshtme e lumit Drin ishte edhe lugina e Drinit të Zi midis qytetit të Dibrës dhe pikës ku bashkohen të dy degët e lumit. Thuhet se është një çerdhe hajdutësh dhe prandaj shmanget nga fqinjët.” Megjithatë, Hani kaloi rajonin pa probleme, veç që nuk mundi të kuptonte shqipen e banorëve aty. Kur erdhën në Dibër më 21 shtator 1863, Sekeli bëri dy fotografi. Fotografimi ishte një punë e lodhshme. Për të përdorur “makinën fotografike” dhe vagonin e pllakave që kishte sjellë me vete, Sekelit i nevojitej dy orë e gjysëm thjesht për një fotografi të një shkëmbi të madh romantik. Gjithë kjo i tregoi Hanit se “fotografia s’është gjë që mund të kryhet shpejteshpejt. Ose mund të udhëtosh, ose mund të fotografosh.” Nga Dibra, ata vazhduan për në Strugë në liqenin e Ohrit.

Hani ishte i magjepsur nga liqeni dhe shënoi praninë e trembëdhjetë llojërave peshqish. Ata vizituan manastirin e Kalishtës, qytetin e Ohrit me shumë kisha të bukura ortodokse, dhe natyrisht manastirin e njohur të shekullit të gjashtëmbëdhjetë, Shën Naum, në jug të liqenit. Hani dhe bashkudhëtarët e tij kaluan dhjetë ditë në Ohër kështu që Sekeli kishte kohë për të fotografuar. Në Ohër dhe rajon u bënë gjithsej njëmbëdhjetë fotografi. Fotografia e Shën Naumit duket se është e vetmja foto e manastirit para se të digjej në masë të madhe në vitin 1875.

Prej Ohrit, grupi udhëtoi për në liqenin e Prespës dhe vazhdoi me shi të dendur për në Manastir. Tashmë ishte tetor. Manastiri ishte qytet i madh dhe selia kryesore e ushtrisë osmane për rajonin. Aty Hani u mirëprit prej Gjeneralit Faik Pasha, i cili kishte studiuar në Vjenë. Sekeli bëri disa fotografi të një formacioni ushtarak para kazermës së madhe, ndërtuar në vitin 1839. Nga Prilepi udhëtuan për në Veles mbi lumin Vardar ku, pasi gjetën anije të reja, u nisën nëpërmjet ngushticës së Demir Kapit (Porta e Hekurtë) për në Selanik në detin Egje. Aty u bënë pesë fotografi. Prej Selanikut Hani dhe Sekeli vazhduan për në Turqi për të parë Trojën.

Koleksioni i Sekelit

Johan Georg fon Han vlerësoi ndihmesën e madhe të Sekelit në ekspeditën e tij. Theksoi se fotografitë “mund të krahasohen lirisht me fotografitë më të mira të bëra ndonjëherë në këtë fushë.”

Për fat të keq, botimi i fotografive doli tepër i shtrenjtë për Akademinë vjeneze dhe ato nuk u përfshinë në raportin e Hanit, botuar në vitet 1876 dhe 1869. Rezultati i kësaj ishte që koleksioni i Sekelit, ndër fotografitë më të hershme të Ballkanit, u la në harresë. Në vitin 1889, trembëdhjetë foto të Sekelit u botuan në vëllimin “Makedonien und Alt-Serbien” (Maqedoni dhe Serbia e Vjetër) prej Spiridion Gopçeviqit (1855-1936), por pa datë dhe pa emrin e fotografit, mirëpo, pas kësaj, koleksioni u zhduk për më shumë se një shekull. U rizbulua në Bibliotekën Kombëtare të Austrisë prej Mark Kohenit (Mark Cohen) në vitin 2000.
Fotografitë e Jozef Sekelit të bëra në jugun a gadishullit ballkanik në vitin 1863 kanë një rëndësi të madhe historike dhe artistike. Janë fotografitë më të hershme të Shqipërisë, me përjashtim të një portretit të vetëm të kryengritësit Hamzë Kazazi, të kryer prej fotografit shkodran Pjetër Marubi (Pietro Marubbi, 1834-1903) në Shkodër në vitin 1858. Mund të jenë edhe fotografi më të hershme të Kosovës dhe llogariten ndër fotot më të vjetra të Maqedonisë.
Fotografitë e Koleksionit të Jozef Sekelit u botuan për herë të parë në albumin fotografik: “ Dritëshkronja: fotografia e hershme nga Shqipëria dhe Ballkani jugperëndimor”, Prishtinë 2007. Koleksioni ndodhët tani në Bildarchiv të Bibliotekës Kombëtare të Austrisë në Vjenë (www.bildarchiv.at).

[Zero Cool]

Franc Baron Nopçsa
Albanolog, Paleontolog, Gjeolog

Franc Nopça udhëtoi shpesh në Shqipëri dhe në jug të Ballkanit (Bosnje, Kosovë, Maqedoni, Serbi) midis vitit 1903 dhe Luftës së Parë Botërore. Ai kishte një shtëpi në Shkodër, të cilën e përdori si bazë për udhëtimet e tij të shumta në malësinë e Shqipërisë së veriut. Gjatë rrugës mori me vete jo vetëm pushkën por edhe një "Kodak" dhe bëri fotografi të rralla dhe magjepëse të rajonit. Origjinalët e fotografive prej xhamit ndodhen në Muzeumin Ungarez të Historisë Natyrore (Magyar Természettudományi Múzeum) në Budapesht.


Franz Baron Nopcsa 002 - Baron Franz Nopcsa in northern Albanian costume, ca. 1916. - Franz Baron Nopcsa in Malessorentracht, ca. 1916. - Franc Nopça në veshje kombëtare shqiptare, afërsisht 1916. - Nopcsa Ferenc albán öltözetben, 1916 körül.




Albania. Muslim man. - Albanien. Ein Muslim. - Shqipëri, Një mysliman. - Albánia. Muszlim férfi.




Macedonia. Turkish cemetary near Skopje, 1903. - Mazedonien. Türkischer Friedhof bei Skopje, 1903. - Maqedoni. Varreza turke afër Shkupit, 1903. - Macedónia. Török temető Skopje vidékén, 1903.




Macedonia. Roman Catholic church in Skopje, 1903. - Mazedonien. Katholische Kirche in Skopje, 1903. - Maqedoni. Kisha katolike në Shkup, 1903. - Macedónia. A skopjei katolikus templom, 1903.

[Zero Cool]

Kjo pikture e Rembrandit "Çifuti shetites" ka lidhje me Shqiperine,e pat blere tregtari shkodran Mark Kakarriqi ne Odesa ne vitet '20,ka dhene dy vapore me grure edhe ka marre dy punime te Rembrandit!!!Mark Kakarriqi,njihej per dashurine e tij ndaj artit,ai pati sjelle per hater te se shoqes Operan Nacionale Italiane te kendoje ne oborrin e shtepise se vet,(ish-Shtepia e Pioniereve ne Shkoder),ne shpine e tij kishte statuja e punime nga mjeshtrat me te medhenj te kohes...ne kohen e tij njihej si nder tregtaret me te fuqishem ne Ballkan ishte ne bordin drejtues te Dhomes se Tregtise Evropiane te asaj kohe...pashe nje shkrim ne "Klan" lidhur me kete pikture edhe me beri pershtypje perpjekja qe behej per te fshehur nje batakçillek te Lidhjes se Shkrimtareve e Artisteve ne vitet '60 kur ne qarqet artistike te kohes peshperitej se ia paten dhene rusit Ilia Erenburgu disa punime me vlere boterore...tash na del drejtori i Galerise sone te arteve edhe na thote se "Çifuti shetites" qe ne kemi mund te mos jete origjinal...e bukur kjo...Kakarriqi ka dhene nje vapor me grure ne kohen e tij!

[rastesishT]

Historia e vërtetë e njerëzimit do të shkruhet vetëm kur shqiptarët do të marrin pjesë në të shkruarit të sajë.

Maximilian Lambertz, Albanien erzählt: ein Einblick in die albanische Literatur (Berlin 1956)

[rastesishT]

Çdo shtet ka mafi, mafia shqiptare ka shtet. (FBI duke diskutuar mbi mafinë shqiptare)

[Makresh]

Te huajt, krenohen me heroin ton kombtar :p

Tash serioz ; Ata mendojn, se ne nuk meritojm të lëvizim lirshëm sic lëvizin romët, rumunët e bugarët e rrotës s'ëmës !

Tash shifne vetën se në çfar derexhe jemi.

[Bajlozi i Zi]

Prej krejt popujve te huaj, neve shqiptarve, nderin ma te madh si komb na i kane ba shkijet.

Teper shumë na kane ba nder.

Na kane konsideruar e ende na konsiderojnë armiq.
Për kete, na duhet t'u jemi pergjithmone falenderues shkijve.

Mos ta kishim pasë na shqiptarët armiqësine shekullore me shkije, çfarë bythëlëpirësash jemi, moti ishim zhdukë si komb. (Pak me ba me na e lmu qafen dikush, na bythen ia lpijmë).

Por, dhuna e padrejtesia edhe të ligun e bëjnë të fortë.