Bajo dhe Çerçiz Topulli

[Zero Cool]

Pabesia e pushtuesit Osman-Qendresa e mësuesit



Ekstrakti tregon cinizmin e pushtuesit " Erdhi ushtria për të vendosur qetësinë. Hiqni armët, kush bën gjakderdhje do të denohët nga Hyqymeti!".
Në fakt ushtria vjen për të rrethuar shtëpinë e Atdhetarit Xha Hysenit dhe për ta vrarë mizorisht . " Duam kokën tënde" thonë ushtarët duke tentuar të thyejnë dyert e të hyjnë në oborrë... Më në fund plaku xha Hyseni mbas një lufte heroike bien me pushkë në dorë, i therrur në shpinë (në tradhëti) nga një mercenary turko-shqiptar i errët i cili e vrau në mënyrë të turpshme këtë Atdhetar të devotshëm e Rilindas Shqipëtar.

Fjalët e fundit e Rilindasit, Atdhetarit dhe dëshmorit:
"Birrë, mdokët sikur kam të ndirë Naimin,
Kur ndëgjon fjalët e tij dukët sikur të zgjatët jeta... fjalë të bukura...
„Gjuha jonë sa e mir,
Sa e bukur, sa e dlirë"
Fjalë të pastra
Mos i harroni!
Shqipëria po zgjohët!"

Qeta e Cerçiz Topullit:

I dërguari i komitetit:
"Komiteti për lirinë e Shqipërisë" më dërgon nga Gjirokastra t'ju them se ka marrë vendim të vritët Bimbashi. Ne duam hakmarrje për trimat tanë dhe nuk përmbahemi dot o trimë kapedan"

Cerçiz Topulli
"Po ore trima, gjaku i shqiptarit nuk arrin të humb, ai veq vjen e rritët vlera e tij! Të gjithë e duam hakmarrjën dhe ne hakmarrjën do ta bëjm për lirinë e Shqipërisë!"

[Zero Cool]

Vrasja e Bimbashit: "Bimbashi i pagoj të gjitha"


Aksioni i pare qe beri jehone jo vetem ne Gjirokaster e perreth, por edhe pertej kufijve te ish Turqise ishte vrasja e bimbashit. Fjala bimbash ne turqisht do te thote, major. Halil Musa Beu ishte komandant i xhandarmerise ne Gjirokaster. Ai pas veprimeve te cercizit per te ndalur doren turko-greke ndaj patrioteve shqiptare kishte dhene urdher, qe te arrestohej cilido qe ndihmonte e strehonte komitet. Bimbashi kreu disa arrestime, mori masa shtrenguese ndaj popullsise ne prefekturen e Gjirokastres etj. Komiteti i Gjirokastres dhe Komiteti, Per Lirine e Shqiperise e denoi me vdekje Bimbashin. Per te marre masat e fundit, cercizi, u takua me vellain e madh, Kapon, i cili ju pergjigj: "Ne se vrisni ju te cetes, do ta vras une". Per te vrare bimbashin, u caktua Hajredin Tremishti dhe Asllani, por nuk munden. cercizi mblodhi ceten per te marre masa te tjera, te gjithe kerkonin te ishin protagoniste ne vrasjen e bimbashit, por, me aktivet u treguan Barjam Prongjia dhe Hito Lekdushi. Dy luftetaret e lirise u pergatiten per vrasjen dhe, u veshen si tregtar. Pas dy ditesh te qendrimit ne qytet. Me 25 shkurt (9 mars) ne oren 11:15 ne lagjen Hazmurat (sot mbi Drejtorine Arsimore, ne rrugen qe te shpie ne Qafen e Pazarit), me gjakftohtesine me te madhe, koburet e dy trimave te Laberise shtine mbi bimbashin dhe Lamcen (bodigardin gjirokastrit) qe tentoi te mbronte bimbashin. Bimbashi mbeti i vrare ndersa, Lamcen, Hitua e qelloi ne dore, per te mos vrare nje shqiptar, dhe per ta nxjerre jashte mundesie per te reaguar. ceta qe kishte zene pozicione rreth qytetit dhe ne bregun e Teqese se Baba Manes (Teqeja e Shtufit mbi universitetin E. cabej), i ndihmoi luftetaret te dilnin nga qyteti dhe zmbrapsi ushtaret qe ju vune mbrapa atentatoreve.


Esktrakt nga artikulli:
"100 vjet nga Lufta e harruar e Mashkullores
Beteja e famshme e cetes se cerciz dhe Bajo Topullit me turqit. Zeri qe kumbon per nje shekull: "cerciz Topulli me thone"
Dr. SHYQYRI HYSI

Huazuar nga faqja Shoqëria Bashkimi Shqiptar

[Zero Cool]

Epopeja e Mashkullores, 18 mars 1908



Trupa te shumta turke te garnizonit te Gjirokastres dhe ato qe erdhen nga Janina, u vune ne ndjekje te cetes. cercizi e ndau ceten ne dy pjese. Ai mori me vete: Mihalin, Hajredinin, Asllaninin, Zemanin, Hiton dhe Myftarin. Diten e marte me 4 mars (17 marsi) luftetaret shkuan ne shtepine e Myrto Haskes, i cili ishte babai i Zemanit. Pa u zbardhur mire dita cercizi pa si ne mjegull nje turme njerezish qe po i afroheshin shtepise. Pasi vuri dylbine dhe pa se ishin ushtare u foli me urgjence shokeve. "Oburani o shoke, se na rrethoi ushtria". Luftetaret moren c?munden dhe u drejtuan poshte perroit. Por, spiuni (Veipi, te cilin cercizi e vrau, gjate luftimit) i vuri re nga kaluan dhe i drejtoi ushtaret turq ne drejtim te rrapit, i cili eshte edhe sot ne qender te Mashkullores.

Ushtaret hapen menjehere zjarr, por cercizi dhe Asllani zune me shpejt se ushtaret haurin e Abaz canos dhe hapen zjarr mbi ushtaret. Zemani, Myftari, Mihali dhe Hajredini, erdhen njeri pas tjetrit ne drejtim te haurit. Gjate rruges neper lendinen qe te conte tek hauri, u vra luftetari me i ri i cetes, Hajredin Tremishti, i cili ne ate moment ishte vetem 18 vjec. Mihali qe ishte prane tij, nuk mundi te merrte trupin e pa jete te luanit permetar. I pikelluar sa me s?behej, Mihali u dha shokeve lajmin e vrasjes se Hajredinit. Urejtja e trimave u shpreh duke qelluar pa reshtur mbi ushtaret turq. "Tre ushtare njeri pas tjetrit, thote Mihali, vrau cercizi, e te tjere te plagosur qe u degjoheshin ulerimat, sa i detyroi te terhiqen... Pastaj, Luani, trimi e kapedani yne, cerciz Topulli, mblodhi veten dhe ju drejtua shokeve me keto fjale: "Te rroje Shqiperia se edhe neve si Hajredini do te vritemi, por, o burrani, shok, te zeme vendet e te luftojme burrerisht dhe mos u trembni". cercizi, Zemani dhe Myftari zune qendren e haurit, mbrapa Mihali me Asllanin. Hito Lekdushi ishte i fundit, ai nuk mundi te futej ne "keshtjellen e haurit", nje grup ushtaresh arriten ti prisnin udhen dhe ishin gati ta kapnin. Por, luani kurveleshas nuk e humbi toruan. Shqiponja tepelenase e Lekdushit fluturoi neper shkrepat e Levenishtes dhe pasi u perlesh me arme e trup me trup me ushtaret turq, pas tre oresh cau rrethimin dhe u ngjit ne malin e Gjere.

Rapsodi popullor kendoi: Ndricoi hena ngjyre prushi/Se shkonte Hito Lekdushi?/Per Hito Habibin thone/Kerkonte haka te zone. Lufta filloi ne oren 5:30 dhe perfundoi rreth ores 18:00. Ne kete beteje per jete a vdekje, ceta e shtate trimave, me kapedan cercizin ne krye perballoi 200 ushtare te batalionit turk, per rreth 13 ore dhe ne nje lufte te pabarabarte. Raporti i forcave ishte, nje me 40.

Ne librin "Kryengritja shqiptare", Mihal Grameno, nje prej aktoreve te kesaj epopeje te lavdishme kombetare shkruan: "cercizi u tregua nje dragua ne kete lufte. Ai replikonte me ushtaret. Jemi bijte e Skenderbeut dhe nuk jepemi, por do te luftojme gjer ne oren e fundit. Shqiptari di te vdes sipas zakonit e nderit. Vetem dhe vetem atehere munda te besoj historine e kombit tone. Atehere munda te njoh burrerine dhe trimerine e stergjysherve tane, te kuptoj e te cmoj vleften e ketij djali trim se megjitheqe u rrit i perkedhelur, nuk i trembej vdekjes. Zbathur, kolos, me leshra perpjete, vertitesh nga te gjitha anet si nje komandant i madh, me pushken ne dore e gjashtaren ne dhembe, duke burreruar neve, duke qelluar mbi ushtaret. Fytyra e tij kete dite ishte me e celur se kurdohere".

[Zero Cool]

Lufta e madhërishme e Mashkullorës pjesa II



Rreth ores 05:00, ne vendin e luftimit erdhen trupa te reja, por edhe sulmi i tyre u zmbraps nga zjarri i kalibruar i luftetareve te lirise. Trupat turke dhe komanda e tyre, u perqendruan tek rrapi shekullor. Duke perfituar nga lodhja e kundershtarit, coroditja e ushtareve dhe oficereve, nga shiu qe kishte rene gjate gjithe dites, nga nata qe po afrohej dhe nga mjegulla qe sapo ra, strategu i kesaj fitoreje, cercizi, iu drejtua Zemanit dhe Asllanit. Vezhgoni vendin perreth per te gjetur shtegun se nga mund te cajme rrethimin. Zemani si mashkullorit e njihte mire vendin. Propozoi te benin poshte perroit. Ashtu u be. cercizi ndau detyrat: Zemani dhe Mihali te paret, Çercizi do te vazhdonte zjarrin, Asllan Starja do te merrtre ne krah Myftarin e plagosur. Myftari u lutej shokeve ta vrisnin, se mos binin ne dore te armikut. Por, cercizi i tha: "Po te vdesim ne, ahere do te vdesesh edhe ti, nuk te leme ne dore te halldupeve edhe sikur te japim jeten tone, ti e bere tenden. Po, bej kurajo o trim. Pastaj iu drejtua shokeve: Mblidhi forcat, se do cajme rrethimin. Gjaku Hajredinit u befte drite, perpara me shpetesi drejt perroit me te poshtet". Keshtu ne zjarr e siper ceta e cau rrethimin dhe arriti ne Kasollet e Dino cicos, ku sherbente nje punetor i kesaj familje te madhe gjirokastrite. Shahini sapo kishte hequr prej zjarrit kusine e fasuleve dhe, u pergatiti luftetareve darken me gjithe te mirat e rastit dhe sa me shpejt qe qe e mundur. Mihali lidhi plagen e Myftari Axhemit nga Gjirkastra qe u plagos tek hauri, ndersa, luftetaret e tjere thane rrobat ne zjarrin e kasolles. Pasi u clodhen dhe u siguruan se turqit nuk kishin rene ne gjurme, ceta shkoi ne drejtim te Gjirokastres mbi qytet ne malin e Gjere. Shahini sherbeu si korrier midis cetes dhe njerezve te cercizit. Mirepo, nuk qe i mundur takimi i cetes me Banushin, i cili nuk la vend pa i kerkuar po saqe e mundur ti shihte. cercizi vendosi te hynte ne qytet, njerezit nuk i hapnin porten nga frika e ushtareve, spiuneve dhe xhandareve qe ishin shperndare neper qytet. Pasi trokiti ne disa shtepi, cecua u prit nga Resul Berberi. Ne shtepine e tij u bene edhe takimet me njerzit e Myftzrit, te cilin e lane ne qytet dhe ceta shkoi ne Dervician tek familja e Thomait dhe pas kesaj ne pyllin e Luvines. Me kete rast vlen per tu permendur, ndihma e popullsise minoritare te Dervicianit, Vanistres dhe Goranxise. Stefan Bakon nga Bularati, te cilet sherbyen jo vetem per te mbajtur ceten per 45 dite me buke, ushqime e veshmbathje por edhe si nderlidhes midis saj dhe komitetit te Gjirokastres. Polizoi Gjini nga Vanistra dhe djali i tij Mihu venin e vinin ne vendin e strehimit te cetes. Nje miqesi te vecane kishte familja Topulli dhe djemte e saj, me Thoma Papapanon etj. Ata i dhane cercizit letrat nga Misiri, Bari, Gjirokastra, Korca, Janina etj.
Me rastin e pervjetorit te Luftes se Mashkullores, 18 mars 1934, ne Gjirokaster u perurua busti i kryetrimit shqiptar, cerciz Topulit, veper e skulptorit Odise Paskali. Busti u financua prej atdhetareve gjirokastrite e me gjere, sepse shteti ktheu pergjigje negative per financimin e tij. cuditerisht edhe ne vitet e tranzicionit qe nga viti 1990 e deri me sot kjo figure dhe kjo lufte nuk eshte kujtuar asnjehere prej pushtetareve e politikaneve shqiptare. Atdhetaret gjirokastrite prune nga Shkodra eshtrat e cercizit dhe u vendosen ne vendin qe sot quhen varrezat e Rilindesve. Me kete rast, i terheq vemendjen organeve perkatese te vene dore per mirembajtjen e ketyre varrezave. cerciz Topulli, u dekorua pas vdekjes me titullin e lart Hero i Popullit ne vitin 1978.

[Zero Cool]

"Njeriu që na ka sjellë fakte për herë të parë për vrasjen e Bimbashit dhe datën është Mihal Grameno, anëtari i çetës së Çerçiz Topullit, ku në shënimet e tija me titull Novela dhe kujtime, shkruan në fq.188, Shkup, 2004: Dy herë shkuan në Gjirokastër Harejdini dhe Asllani, për të vrarë Bimbashin, po mjerisht nuk patën fatin, meqenëse nuk e gjetnë. Kur deshnin të vinin të tretën herë, na ngjati një episod. Labërit, domethënë shokët tanë, kishin biseduar veçanërisht e kishin vendosur që Bimbashin ta vrasin labërit, se e kishin turp tu këndohej kënga toskëve! Domosdo e pranuam këtë vendim edhe këtë barrë e muarrë përsipër Hito Lekdushi me Bajram Prongjinë.
Ishte e hënë, 25 shkurt 1908, ditë tregu, kur u nisnë Hitoja me Bajramin për në Gjirokastër...
Më orën 11.15, kohë e drekës, dëgjojmë të zbrazura pushke edhe, pas pak sekunda, shohim Hiton me Bajramin që të dalin nga qyteti, duke rendur me gjashtorët në dorë.
studiuesi Xhevat Majko Lluri në librin e tij me titull Prongjia dhe njerëzi e saj shkruan: Bimbash turk Gisinja u vra më 23 shkurt të vitit 1908 rreth orës 11 të drekës në rrugën e Haz Murat ku kalonte për ditë Bimbashi. Të dy trimat kishin zënë pusi dhe kryen vrasjen e tij. Hitua neutralizoi rojen e tij duke e qëlluar në dorë, ndërsa Bajrami qëllon me tre plumba Bimbashin, i cili ra përdhe i mbytur në gjak.
Bajram Ligu ka qenë anëtar edhe i Lidhjes Patriotike Shqiptare duke luftuar në çdo zonë të Shqipërisë së Jugut. Në vitet 1913-1914, ai luftoi kundra ushtarëve grekë që kërkonin aneksimin e jugut të Shqipërisë. Më 1914 në Prongji vijnë 200 ushtarë grekë dhe gjënë e parë që bënë arrestuan Bajramin. Nga torturat në burg grekët i thyen disa brinjë dhe i prenë njërin vesh pasi e akuzonin për vrasjen e Dhespotit të Korçës Fotin. Dhespot Foti u vra sepse kishte dhënë urdhër për tu vrarë Papa Kristo Negovani dhe vëllai i tij Theothosin. Kjo akuzë bëhej sepse Bajram Ligu njihej për trimëri dhe ishte njëri nga atentatorët e Bimbash turkut më 1908. Pas thyerjeve të brinjëve dhe prerjen e veshit, fshati Prongji mblodhi monedha floriri dhe ia dërguan komandës greke me anë të Majko Llurit për lirimin e tij. Pas marrjes së shumës në flori komandanti grek dha urdhër që Bajrami i sakatur të lirohet.
Si anëtarë i çetës së Çerçiz Topullit Bajram Ligu luftoi kudo përkrah Çerçizit. Ata luftuan sëbashku në korrik të 1908 në Dibër, Manastir, Tetovë, Shkup e deri në Selanik në lëvizjen që njihet në histori Revolucioni i Xhonturqëve.
Në luftën e Vlorës më 1920 Bajram Ligun e gjejmë në krye të çetës së Prongjiasve dhe ju bashkangjitën çetës së Selam Musait duke luftua kundër italianëve. Duhet thënë se Bajram Ligu njihej me Selam Musain më herët sepse edhe Selam Musai kishte qenë anëtarë i çetës së Çerçiz Topullit ku kishin luftuar përkrah njeri-tjetrit për disa vite në luftën për liri kombëtare.
Bajram Ligu ka luftuar edhe më 1939 kundër pushtimit të Shqipërisë nga Italia fashiste. Gjatë kësaj lufte ai u plagos rëndë dhe plaga nuk ju pastrua, nuk u shërua plotësisht duke ju kthyer në kancer dhe me kalimin e viteve vdes më 1943, larg familje dhe la pas pesë fëmijë.

[Zero Cool]

Ne, vëllezër, nuk kemi asgjë të përbashkët me Turqinë përveç fesë (edhe këtë vetëm një pjesë nga ne), e cila, përpara Atdheut, kombit dhe lirisë, amanetit të lënë nga gjyshërit për dashurinë kundrejt Atdheut dhe gjuhës, nuk do të thotë asgjë.

Çerçiz Topulli, veprimtar i Rilindjes Kombëtare, luftëtar.