Çka po shkruajnë Gazetat/Opinione

[Zero Cool]

Veriu – aranzhmanet nuk duhet ndryshuar


Burim Ramadani

Nuk është hera e parë që flitet për veriun. Qëndrime të shumta janë dhënë në opinion. Nga bisedimet me ilegalët dhe aranzhmane të reja deri tek ndarja dhe shkëmbimi i territoreve. Dhe, kjo do të thotë se qëndrime të ndyrshme janë dhënë edhe në takime private a zyrtare. Ndëkohë, e vërtëta është se veriu mbetet plotësisht jashtë kontrollit të shtetit të Kosovës. Madje, përveç KFOR-it (misionit të NATO-s në Kosovë), as organizmat dhe misionet e tjera ndërkombëtare nuk kanë qasje të lehtë atje. E kemi parë se si një grumbull udhëheqësish ilegalë politikë atje luajnë me EULEX-in.

Këto dy elemente janë baza e analizës që duhet bërë për atë se çka po ndodh apo mund të ndodhë me veriun e Kosovës. Pra, së pari, nuk ka një unitet qëndrimesh mes faktorëve vendorë e ndërkombëtarë për të ardhmen kushtetuese dhe funksionale për atë pjesë të territorit të Kosovës. Në parim pothuajse të gjithë pajtohen se nuk duhet të ketë ndryshim kufijsh, por politikisht kërkojnë një rrugë të re për tejkalimin e situatës problematike, të thelluar nga shkurti i vitit 2008. Dhe, së dyti, realiteti në terren është në kundërshtim të plotë me kapacitetet që mund të përdorin Qeveria e Kosovës dhe misionet ndërkombëtare në vend. Është jashtë çfarëdo lloj përdorimi të autoritetit dhe fuqisë ekzekutive e financiare të shtetit të Kosovës dhe partnerëve ndërkombëtarë prezentë në vend.

Në pak fjalë, Kosova dhe misionet ndërkombëtare këtu kanë fuqinë për të ndryshuar për të mirë gjendjen në veri. Por, nuk po mund të gjejnë formën e saktë se si duhet vepruar. Dhe, për këtë faji nuk duhet të kërkohet tek ndërkombëtarët. Është Qeveria e Kosovës ajo që duhet të prijë me plane, programe të veçanta, ndihmesë për qytetarët tanë atje dhe të jetë plotësisht aktive në vendosjen e agjendës për rregullimin e situatës në veri. Derisa nuk po ndodh kjo, pra Qeveria është e padije për këtë, pala e tretë (misionet ndërkombëtare) tentojnë vetëm të raujnë stabilitetin dhe kjo logjikë nuk është për t’u hedhur poshtë. Dhe, në kërkim të zhvillimit të stabilitetit, këto misione mendojnë gjithnjë e më shumë në zgjidhje politike që duhet t’i jepet veriut.

E në të njëjtën kohë, ekzekutivi i Kosovës pretendon të largojë përgjegjësitë e vetë karshi qytetarëve të vendit. Shpeshë na është thënë nga Qeveria e tashme e Kosovës se situata në veri është e njëjtë që nga përfundimi i luftës në Kosovë. Kjo nuk është aspak e vërtetë. Është konfuzion i qëllimshëm që tenton ta bëjë udhëheqja e tashme e vendit. Ata tentojnë të fshehin përgjegjësinë e vet për dështimin atje.

Më 25 korrik 2011 ndodhi një operacion policor për “marrjen” nën kontroll të pikave kufitare dhe doganore 1 dhe 31 në veri të Republikës. Operacion totalisht i papërgatitur. Pa vlerësime inteligjente dhe pa plan operacional që do të duhej të bazohej në analizë inteligjente për situatën atje. Që nga ajo kohë, kanë kaluar më shumë se gjashtë muaj. Asgjë e mirë nuk doli. Për më tepër, nuk po ndihet asnjë efekt pozitiv, sado i vogël, për shkak të atij operacioni.

E keqja tjetër është fakti se me disa marrëveshje me Beogradin në Bruksel, Qeveria e Kosovës i ka hapur derën mundësisë së aranzhmaneve të reja në veri. Kjo vërehet sidomos me marrëveshjen për targat e veturave. Qeveria e Kosovës është pajtuar dhe ka marrë obligim që të prodhojë targa të veturave KS (sikurse në kohën e UNMIK-ut), duke u bazuar në Rezolutën 1244 të Këshillit të Sigurimit të OKB-së. Automatikisht, kjo do të thotë aranzhman i ri për një komunitet të caktuar në Kosovë. Pra, për serbët e Kosovës. Dhe, praktikisht kjo është më së shumti e mundshme të ndodhë në veri të Kosovës. Kështu del se Qeveria e Kosovës është pajtuar që serbët në veri të vendit të kenë trajtim tjetër në këtë aspekt, të ndryshëm nga qytetarët në pjesët e tjera të vendit.

Kur Kosovës iu vu fusnota me referim edhe në Rezolutën 1244, dera është hapur edhe më shumë. Tashmë, i është dhënë një legalitet i fuqishëm edhe përdorimit të targave të veturave KS. Ta supozojmë se do të mund të ndodhin marrëveshje edhe për gjykatat dhe doganat dhe këtu dalim saktësisht në Planin e famshëm 6-pikësh të Ban Ki-Munit.

Por, e tërë kjo e rrezikon konsolidimin e shtetit të Kosovës. Dhe, ky duhet të jetë argumenti kryesor që duhet të përdoret në këto lloj situatësh. Baza e padiskutueshme e Planit të Ahtisarit është një model i demokracisë së ndërtuar mbi ‘pushtet-ndarjen’ ose ‘konsociacionalizmin’. Në këtë lloj demokracie të gjitha grupet (komunitetet në rastin e Kosovës) janë të përfaqësuara në të gjitha nivelet e jetës politike dhe publike, me qëllimin e shmangies së ndjenjës së armiqësisë ndaj shtetit. Obligimet që merr Kosova sipas Planit të Ahtisarit në mënyrë të qartë janë në përputhje me teorinë e konsociacionalizmit, të themeluar nga politologu holandez Arend Lijphart, në vitin 1968. Si model për rregullimin e konflikteve etnike, demokracia konsociacionale është një prej strategjive më shumë demokratike dhe largon çfarëdo përdorimi të dhunës.

Teoria konsociacionale është duke u bërë një prej teorive më të rëndësishme në botën akademike, e cila merret me tejkalimin e përçarjeve ndërmjet komuniteteve të ndryshme në shoqëritë postkonfliktuoze. Një shoqëri e këtillë, e karakterizuar me ndarje të thella është edhe shoqëria kosovare. Alternativat ndaj kësaj strategjie janë kryesisht më pak demokratike dhe variojnë nga kontrolli hegjemonik deri te federalizmi dhe ndarja. Alternativa të tilla nuk është koha të analizohen, pa parë nëse aranzhmanet e tashme vlerësohen si të dështuara.

Ndryshimi i aranzhmaneve të përcaktuara me Planin e Ahtisarit rrezikon funksionalitetin e shtetit të Kosovës. Nuk zgjidh problemin, por e shtyn atë për një fazë tjetër, pas disa vjetësh. E atëherë do të jetë edhe më vështirë.

(Autori është sekretar i përgjithshëm i AAK-së dhe deputet në Kuvendin e Kosovës)